ARMING PEOPLE WITH THE RESOURCES TO END AIR POLLUTION

АГААРЫН БОХИРДЛЫГ ХАМТДАА БУУРУУЛЦГААЯ!

The issue of white dust is alarming, and it is adversely affecting people's health.

Цагаан тоосны асуудал аюулын харанга дэлдэж, иргэд эрүүл мэндээрээ хохирч байна

The results of the project aimed at strengthening air pollution control were discussed.

Агаарын бохирдлын хяналтыг бэхжүүлэх төслийн үр дүнг хэлэлцлээ

Air quality communications toolkit

Coal plant closure led to rapid drop in heart attacks and strokes in this city, new study finds

АНУ-ын Питтсбург хот дахь дулааны цахилгаан станц хаагдсанаар оршин суугчдын зүрхний шигдээс, цус харвалт хурдацтай буурчээ гэж тогтоогджээ.

Indoor Air Quality Monitors – Comparison List 2023 Q3

Дотоод орчны агаарын чанарын хэмжигч - 2023 оны 3-р улирлын харьцуулсан судалгаа 

Researcher explores how air pollution affects the body during exercise

Дасгал хийх явцад агаарын бохирдол хүний ​​биед хэрхэн нөлөөлж байгаа талаар судлаачид судалжээ

Air pollution profoundly impairs children's cognitive abilities

Агаарын бохирдол нь хүүхдийн танин мэдэхүйн чадварыг доройтуулахад ихээхэн нөлөөлж байна.

N. Odongua stated that due to air pollution in Mongolia, 300-400 people experience seizures annually.

Н.Одонгуа: Монголын агаарын бохирдлоос үүдэн жилд 300-400 хүн уналт таталттай болж байна

As part of winter preparations, a stockpile of 50,000 tons of briquettes has been amassed

Өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын хүрээнд 50 мянган тонн шахмал түлш нөөцлөөд байна

Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition participated as a supporting organization in the opening event of the international campaign &#8220;Dear Tomorrow – Reflecting on Our Future Earth&#8221;. This campaign, organized in Mongolia for the first time, is an initiative aimed at mitigating the impacts of climate change. It was initiated by the Mongolian Association for Art Therapy Professionals and will run until September 2024, during which we will continue to collaborate.
The event was held on June 9th from 11 AM to 4 PM at the children&#8217;s playground in Bayanzurkh District, 36th Khoroo. Residents, children, and youth actively participated. The event aimed to spread knowledge about climate change, environmentally friendly actions, and responsible consumption. We managed the &#8220;Dear Tomorrow – Reflecting on Our Future Earth&#8221; letter-writing activity. During this activity, parents and grandparents wrote letters addressed to their children, reflecting on questions such as, &#8220;What do you imagine the Earth will be like in 2050? What can you do today to create a world that is clean, sustainable, green, and equitable?&#8221; Meanwhile, children and youth wrote letters to themselves, their teachers, and their families, making commitments about actions they would take starting today. The letters were written on environmentally friendly paper made from recycled materials, which intrigued the participants.
<img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-4212 alignleft" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-360x270.jpg" alt="" width="281" height="211" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-360x270.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-1024x768.jpg 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-768x576.jpg 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal.jpg 1125w" sizes="(max-width: 281px) 100vw, 281px" />
The &#8220;Dear Tomorrow&#8221; international campaign encourages real actions to combat climate change. Since 2015, more than 5,000 pledges and stories from countries around the world have been collected. Participants writing these letters express their desire for a world with clean air, sustainability, abundant greenery, and equality by 2050. They also reflect on what actions they can take today to contribute to this future, urging the public to think about their role in addressing climate change. Among the many letters written during the &#8220;Dear Tomorrow – Reflecting on Our Future Earth&#8221; event in Mongolia, there were numerous expressions of the desire to live in a clean, healthy, peaceful, and safe environment. The letters urged everyone to pay attention to climate change starting today, symbolizing a global desire to preserve our planet&#8217;s greenery.
Conclusion: The &#8220;Dear Tomorrow&#8221; event in Mongolia was not just an ordinary event but an activity that involved diverse participation, reflecting on the future and making commitments to oneself and one&#8217;s family. We extend our gratitude to the residents, parents, grandparents, and youth of BayanMongol Apartments for making a commitment to take actions today to preserve our green planet. We invite everyone to reflect on their future, unite their voices for environmental and climate justice, and join the #DearTomorrow international campaign to ensure a healthy, safe, and equitable environment for future generations.

Breathe Mongolia- Цэвэр агаарын эвсэл нь  олон улсын &#8220;Dear Tomorrow – Эх дэлхий ирээдүйгээ эргэцүүлье&#8221; олон улсын уриалгын нээлтийн арга хэмжээнд дэмжигч байгууллагаар хамтран ажиллаа.  Монгол улсад анх удаа зохион байгуулагдаж буй энэхүү үриалга нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн нөлөөг бууруулахад чиглэсэн санаачилга юм. Тус уриалгыг Монголын урлагийн сэтгэл заслын мэргэжлийн холбооноос санаачлан 2024 оны 9 сар хүртэл хэрэгжүүлэх бөгөөд бидний зүгээс уриалга дуусах хүртэл хамтарч ажиллах юм.
Усг өдөрлөг нь Баянгол дүүргийн 36 хороонд байрлах Баян Монгол хотхоны хүүхдийн тоглоомын талбайд 06 сарын 09-ний 11 цагаас 16 хүртэл зохион байгуулсан. Хотхоны оршин суугчид, хүүхэд залуус идэвхтэй оролцлоо. Тус өдөрлөг нь уур амьсгалын өөрчлөлт, байгальд ээлтэй үйлдэл, хариуцлагатай хэрэглээ зэрэг олон талын мэдлэг ойлголтыг түгээх зорилгоор зохион байгуулагдсан. Бидний зүгээс “Dear Tomorrow”-Эх дэлхий ирээдүйгээ эргэцүүлье” захидал бичих үйл ажиллагааг хариуцаж ажилласан. Захидал бичих ажлын хүрээнд “2050 он гэхэд эх дэлхий маань ямар байна гэж төсөөлж байна вэ? Цэвэр агаартай, тогтвортой, ногоон, эрх тэгш ийм дэлхийг бий болгоход та өнөөдөр юу хийж чадах вэ?” зэрэг асуултын тухай эргэцүүлэн, өнөөдрөөс эхлэн ямар үйлдэл хийж эхлэхээ амласан захидлыг арга хэмжээний үеэр эцэг эхчүүд, өвөө эмээ нар хүүхдэдээ хаяглан захидал бичсэн бол хүүхэд залуус маань өөртөө болон багшдаа, гэр бүлдээ зориулан захидал бичсэн нь энэ арга хэмжээний үнэ цэнийг илэрхийлж байсан юм. Мөн захидлыг аргалаас гаргаж авсан байгаль ээлтэй цаасан дээр бичүүлсэн нь оролцогч нарт сонирхлыг татаж байсан.
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-4212 alignleft" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-360x270.jpg" alt="" width="283" height="212" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-360x270.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-1024x768.jpg 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal-768x576.jpg 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/06/2zahidal.jpg 1125w" sizes="(max-width: 283px) 100vw, 283px" />
“Dear tomorrow” олон улсын уриалга нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн төлөө бодит үйлдэл хийхийг амласан, уриалсан байдаг. 2015 оноос эхлэн дэлхийн улс орон бүрээс 5000 гаруй амлалт, түүхүүд цугларчээ. Захидал бичиж буй оролцогчид 2050 онд манай дэлхий цэвэр агаар, тогтвортой байдал, элбэг ногоон орчин, эрх тэгш амьдрах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлдэг. Мөн өнөөдөр ямар үйлдэл хийж, энэ ирээдүйг бүтээхэд хувь нэмэр оруулж чадах талаар олон нийтийг эргэцүүлэхийг уриалдаг байна. Монголд зохион байгуулсан &#8220;Dear Tomorrow – Эх дэлхий Ирээдүйгээ эргэцүүлье&#8221; өдөрлөгийн үеэр бичигдсэн олон захидал дунд цэвэр агаартай, эрүүл орчинд амар тайван, аюулгүй амьдрах хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлж өнөөдрөөс эхлэн хүн бүр “Уур амьсгалын өөрчлөлт”-ийн асуудалд анхаарал хандуулахыг хүссэн, уриалсан захидлууд байсан. Энэ нь дэлхийн иргэн бүр эх дэлхийгээ ногооноор нь авч үлдэхийг хүсэж байгааг илэрхийлж байгаа мэт.
&nbsp;
Дүгнэлт:
Монгол дахь &#8220;Dear Tomorrow&#8221; өдөрлөг нь энгийн арга хэмжээ биш дэлхийдээ ээлтэй үйлдэл хийхийг эрмэлзэж буй олон талын оролцоог хангасан, ирээдүйнхээ тухай эргэцүүлсэн, өөрийнхөө өмнө болон гэр бүлийнхээ өмнө амлалт өгсөн үйл ажиллагаа байлаа. Эх дэлхийгээ ногоон чигээр нь хадгалж, өнөөдөр үйлдэл хийхээр амлалт өгөн өөрийн хувь нэмрээ оруулсан Баян Монгол хотхоны оршин суугч эцэг эхчүүд, өвөө эмээ нар болон хүүхэд залуусдаа баярлалаа. Цаашид илүү олуулаа ирээдүйнхээ тухай эргэцүүлж, байгаль орчин, уур амьсгалын шударга байдлын төлөө дуу хоолойгоо нэгтгэн, эрүүл аюулгүй, эрх тэгш орчинг ирээдүй хойчоо өвлүүлэхийн төлөө #DearTomorrow олон улсын уриалгад нэгдэхийг урьж байна.

We participated as a supporting organization in the opening event of the Dear Tomorrow international campaign

Dear Tomorrow – Эх дэлхий Ирээдүйгээ эргэцүүлье" олон улсын уриалгын нээлтийн арга хэмжээнд дэмжигч байгууллагаар хамтран ажиллаа. 

Mandating indoor air quality for public buildings

Олон нийтийн газруудын дотоод орчны агаарын чанарыг хэрхэн сайжруулах вэ?  (Стандарт, хууль дүрэм, бодлогын нөхцөл байдал)

<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-4171" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture2.png" alt="" width="229" height="172" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-4172" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture3.png" alt="" width="314" height="177" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-4173" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4-360x195.png" alt="" width="360" height="195" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4-360x195.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4.png 409w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
The &#8220;Earth School&#8221; program is designed to educate elementary school students about sustainable development goals (SDGs) and environmental issues, as well as to encourage them to make a real contribution to solving these problems through project implementation. The program is supported by the <a href="https://www.facebook.com/UNAssociationMGL">United Nations Community NGO</a>, Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition, and the <a href="https://www.facebook.com/Australiaawardsmongolia">Australian Awards Mongolia &#8211; Scholarship</a>. By participating in this program, students will have access to various lectures, observations, and internships that cover topics such as climate change, biodiversity, and environmental pollution.
With the assistance of young environmental experts and teachers who excel in their fields, students can learn about environmental problems. 8 schools from Ulaanbaatar, one school each from Khuvsgul and Dornogovi provinces, and Ulaanbaatar, Arkhangai, Bayankhongor, and Darkhan-Uul participated in the online training. More than 400 middle and high school students from 11 provinces, including Dornogovi, Dornod, Dundgovi, Uverkhangai, Uvs, Khuvsgul, and Khentii, are participating in this program.
The program will run from March 6 to June 15, 2024. At the end of the program, participating clubs will initiate an eco-friendly micro-project with start-up funding and mentorship until June.
You can stay up-to-date with the latest information by visiting our website and social media.

<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-4173" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4-360x195.png" alt="" width="360" height="195" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4-360x195.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture4.png 409w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-4172" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture3.png" alt="" width="314" height="177" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-4171" src="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2024/04/Picture2.png" alt="" width="229" height="172" />
<a href="https://www.facebook.com/UNAssociationMGL">НҮБ-ын Нийгэмлэг ТББ</a>, Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition, <a href="https://www.facebook.com/Australiaawardsmongolia">Австралийн Төгсөгчдийн тэтгэлгийн сан</a>гийн дэмжлэгтэйгээр зохион байгуулж буй “Эх дэлхийн сургууль” хөтөлбөр нь ЕБС-ийн сурагчдад тогтвортой хөгжлийн зорилгууд (ТХЗ), байгаль орчинд тулгамдаж буй асуудлуудын талаар ойлголт өгөхөөс гадна, бичил төсөл хэрэгжүүлэх замаар тэдгээр асуудлыг шийдвэрлэхэд өөрсдийн бодит хувь нэмэр оруулахад нь туслах зорилготой хөтөлбөр юм. Энэхүү хөтөлбөрт хамрагдсанаар уур амьсгалын өөрчлөлт, биологийн олон янз байдал, хүрээлэн буй орчны бохирдол зэрэг сэдвийн хүрээнд олон талт лекц, ажиглалт, дадлагын ажлуудад хамрагдах боломжтой болно.
Салбартаа тэргүүлж буй байгаль орчны залуу мэргэжилтнүүд болон багш нарын тусламжтайгаар байгаль орчны тулгамдаж буй асуудлуудтай танилцах боломжтой болж байгаа бөгөөд энэхүү хөтөлбөрт танхимын сургалтад Улаанбаатараас 8 сургууль, Хөвсгөл болон Дорноговь аймгуудаас тус бүр 1 сургууль хамрагдаж харин цахим сургалтад Улаанбаатар, Архангай, Баянхонгор, Дархан-Уул, Дорноговь, Дорнод, Дундговь, Өвөрхангай, Увс, Хөвсгөл, Хэнтий зэрэг нийт 11 аймгийн дунд болон ахлах ангийн 400 гаруй сурагчид хамрагдаж байна.
Энэхүү хөтөлбөр нь 2024 оны 03 сарын 06-ны өдрөөс &#8211; 06 сарын 15-ны өдөр хүртэл үргэлжлэх бөгөөд хөтөлбөрийн төгсгөлд оролцогч клубүүд нь төсөл санаачилж, гарааны санхүүжилт, менторын чиглүүлэгтэйгээр 06 сар хүртэл байгальд ээлтэй бичил төсөл хэрэгжүүлнэ.
Бид та бүхэнд тогтмол мэдээлэл хүргэж байх учраас бидний цахим хуудаснаас илүү их мэдээллийг аваарай.

The "Earth School” Program has started!

“Эх дэлхийн сургууль” хөтөлбөр хэрэгжиж эхэллээ!

The Environmental Journalism Fellowship Program aims to strengthen the research, reporting, and dissemination capabilities of journalists across Mongolia to reliably and impactfully report on environmental issues, particularly in the areas of air pollution and climate change. The Program is being implemented by the non-profits, <a href="https://www.breathemongolia.org/en">Breathe Mongolia- Clean Air Coalition</a> and <a href="https://www.breathemongolia.org/en">Green Dot Climate</a> in partnership with the <a href="https://www.facebook.com/groups/302209036477887/">Green Planet Club</a> of environmental journalists at the Press Institute of Mongolia.
<h3>Program Timeframe</h3>
<table style="height: 386px;" width="875">
<tbody>
<tr>
<td width="132">February- March 2024</td>
<td width="492">Selection of 20 diverse Journalist-Fellows across Mongolia, with a minimum representation of 50% from various aimags</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">March- April 2024</td>
<td width="492">Hybrid workshops and training sessions with environmental sector experts and experienced environmental journalists</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">May- July 2024</td>
<td width="492">Journalists produce environmental journalistic work and publish their pieces on their media’s respective channels</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">August- September 2024</td>
<td width="492">Monitoring and evaluation of program outcomes and journalistic work reach</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">February 2025</td>
<td width="492">One-year follow-up</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<h3>Why is the program necessary?</h3>
The interactions between air pollution and climate change in Mongolia amplify the negative impacts of each issue, creating a polycrisis. Public understanding about the interconnections and differences between climate change and air pollution is lacking, notably due to the absence of accessible environmental news and information.
Yet, 85% of respondents in a 2023 survey about climate change awareness expressed a strong desire to learn more about environmental issues through the media, illustrating the high demand for reliable and consistent environmental reporting (<a href="https://gggi.org/report/climate-change-awareness-and-media-consumption-survey-in-mongolia/">GGGI report</a>).
<h3>Program Components</h3>
<table style="height: 313px;" width="884">
<tbody>
<tr>
<td width="132">Hybrid workshops &amp; in-person capstone event</td>
<td width="492">Themes: current state of air quality and climate change; stakeholder mapping; core components of evidence-based environmental reporting; economic, social, and health impacts of air pollution and climate change; how to effectively appeal to audiences about environmental issues</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">Access to environmental sector experts</td>
<td width="492">Journalist-Fellows will gain access to professionals, leaders, researchers, scientists, environmental space</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">Network-building</td>
<td width="492">Journalist-Fellows will have opportunities to build their professional network with peers and experienced environmental journalists</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<h3>Long-term expected impacts</h3>
<ol>
<li>More journalistic career opportunities and interest in the environmental reporting field in Mongolia.</li>
<li>An increased and improved body of journalistic work on environmental issues in Mongolia, especially ones that pertain to the nuances and connections between air pollution and climate change.</li>
<li>A mainstreaming of environmental topics and issues within the Mongolian society with a better informed public and more reporting and transparency in public and private sectors.</li>
</ol>
<h3>Contact us</h3>
Please contact enkhuun@breathemongolia.org or +976 99039394 for more information.

Байгаль орчны сэтгүүл зүйн тэтгэлэгт хөтөлбөр нь Монгол улс даяарх сэтгүүлчдэд байгаль орчны асуудал, ялангуяа агаарын бохирдол болон уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлаар найдвартай, үр дүнтэйгээр сурвалжлахад нь тусалж, тэдний судалгаа, сурвалжилга хийх, мэдээлэл хуваалцах чадавхыг бэхжүүлэх зорилготой. Уг хөтөлбөрийг  Агаарын харуул (<a href="https://www.breathemongolia.org/">Breathe Mongolia- Clean Air Coalition</a>) болон Ногоон цэг уур амьсгал (<a href="https://www.greendotclimate.org/">Green Dot Climate</a>) төрийн бус байгууллагууд Хэвлэлийн Хүрээлэнгийн дэргэдэх Байгаль орчны сэтгүүлчдийн &#8220;Ногоон дэлхий&#8221; клубтэй (<a href="https://www.facebook.com/groups/302209036477887/">Green Planet Club</a>) хамтран хэрэгжүүлж байна.
<h3>Хөтөлбөрийн хугацаа</h3>
<table style="height: 386px;" width="875">
<tbody>
<tr>
<td width="132">2024 оны 2, 3-р сарууд</td>
<td width="492">Монгол орны 21 аймаг, нийслэл хотын (орон нутгаас хамгийн багадаа 50%-ийн төлөөлөл бүхий) 20 оролцогч-сэтгүүлчийн сонгон шалгаруулалт</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">2024 оны 3, 4-р сарууд</td>
<td width="492">Байгаль орчны салбарын мэргэжилтнүүд, байгаль орчны сэтгүүлчидтэй хийх зайнаас болон биечлэн оролцох воркшоп, сургалтууд</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">2024 оны 5, 6, 7-р сарууд</td>
<td width="492">Оролцогч-сэтгүүлчид байгаль орчны сэтгүүл зүйн бүтээл туурвиж өөрсдийн хэвлэл мэдээллийн сувгуудаар түгээх</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">2024 оны 8, 9-р сарууд</td>
<td width="492">Хөтөлбөрийн үр дүн, сэтгүүл зүйн бүтээлүүдийн хүртээмжийг хянах, үнэлэх</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">2025 оны 2-р сар</td>
<td width="492">Нэг жилийн дараах тандалт судалгаа</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<h3>Хөтөлбөр яагаад хэрэгтэй вэ?</h3>
Монгол улсад агаарын бохирдол, уур амьсгалын өөрчлөлт харилцан үйлчлэлцэж, асуудал тус бүрийн сөрөг нөлөөг нэмэгдүүлж, polycrisis буюу хавсарсан хямралыг үүсгэж байна. Уур амьсгалын өөрчлөлт, агаарын бохирдлын уялдаа холбоо, ялгаатай байдлын талаарх олон нийтийн ойлголт дутмаг байгаа нь ялангуяа байгаль орчны мэдээ, мэдээлэл хүртээмжтэй байдаггүйтэй холбоотой юм.
Гэхдээ 2023 оны уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаарх мэдлэг, хандлага, дадлын талаарх судалгаанд оролцогчдын 85% нь байгаль орчны асуудлаар мэдээллийн хэрэгслээр дамжуулан илүү ихийг мэдэх хүсэлтэй байгаагаа илэрхийлсэн нь найдвартай, тууштай байгаль орчны сэтгүүл зүйн эрэлт хэрэгцээ их байгааг харуулж байна (<a href="https://gggi.org/report/climate-change-awareness-and-media-consumption-survey-in-mongolia/">GGGI тайлан</a>).
<h3>Хөтөлбөрийн бүтэц</h3>
<table style="height: 313px;" width="884">
<tbody>
<tr>
<td width="132">Зайнаас болон биечлэн оролцох воркшоп, биечлэн оролцох хаалтын арга хэмжээ</td>
<td width="492">Сэдэв: агаарын чанар, уур амьсгалын өөрчлөлтийн өнөөгийн байдал; оролцогч талуудын зураглал; нотолгоонд суурилсан байгаль орчны сэтгүүл зүйн үндсэн бүрэлдэхүүн хэсгүүд; агаарын бохирдол, уур амьсгалын өөрчлөлтийн эдийн засаг, нийгэм, эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөө; байгаль орчны асуудлын талаар үзэгчдэд хэрхэн үр дүнтэй хүрэх вэ?</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">Байгаль орчны салбарынхантай холбоо тогтоох нь</td>
<td width="492">Оролцогч-сэтгүүлчид Монголын байгаль орчны салбарын мэргэжилтнүүд, удирдагчид, судлаачид, эрдэмтэд, активистуудтай танилцах боломжтой болно.</td>
</tr>
<tr>
<td width="132">Сэтгүүл зүйн салбарынхантай холбоо тогтоох нь</td>
<td width="492">Оролцогч-сэтгүүлчид мэргэжил нэгт нөхөд, байгаль орчны туршлагатай сэтгүүлчдээр мэргэжлийн хүрээгээ тэлэх боломжтой болно.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<h3>Хөтөлбөрөөс хүлээж буй урт хугацааны үр нөлөө</h3>
<ol>
<li>Монголд сэтгүүлчээр ажиллах боломжууд нэмэгдэж, байгаль орчны сэтгүүл зүйн салбарыг сонирхох нь ихэснэ.</li>
<li>Монгол орны байгаль орчны асуудал, ялангуяа агаарын бохирдол, уур амьсгалын өөрчлөлтийн хоорондын уялдаа холбоо, онцлог шинж чанаруудыг агуулсан сэтгүүл зүйн бүтээлийн хэмжээ нэмэгдэж, илүү боловсронгуй болно.</li>
<li>Монголын нийгэм дэх байгаль орчны сэдэв, асуудлыг илүү сурвалжилдаг сэтгүүлчидтэй, илүү мэдээлэлтэй иргэдтэй, илүү ил тод төрийн болон хувийн хэвшлийнхэнтэй болно.</li>
</ol>
<h3>Таны дэмжлэг</h3>
Бид Монгол дахь байгаль орчны сэтгүүл зүйг дэмжих зорилгоор АНУ-аас Монгол улсад суугаа Элчин сайдын яамнаас санхүүжилт амжилттай авсан. Хөтөлбөрийг өндөр чанартай, үр дүнтэй хэрэгжүүлэхийн тулд бидэнд таны дэмжлэг, хамтын ажиллагаа хэрэгтэй. Бид нэмэлт санхүүжилт, хэрэгжүүлэлтийн хамтрагч, хөтөлбөрийн зөвлөхүүд хайж байгаа бөгөөд мэдээлэлтэй, тогтвортой Монгол улсыг бий болгохын тулд бусад байдлаар хамтран ажиллахдаа нээлттэй байх болно.
Дэлгэрэнгүй мэдээллийг enkhuun@breathemongolia.org эсвэл +976 99039394 дугаараас авна уу.
&nbsp;

Environmental journalism fellowship program announced

Байгаль орчны сэтгүүл зүйн тэтгэлэгт хөтөлбөр зарлагдлаа

Healthy Home Cleaning Tips to Avoid Toxins

Хорт бодисоос зайлсхийн эрүүл аргаар гэрээ цэвэрлэх зөвлөмжүүд

Air Quality life index 2023 report

Агаарын чанар ба амьдралын индексийн 2023 тайлан

Air pollution linked to women in cities giving birth to smaller babies - scientists call for more green spaces.

Агаарын бохирдол нь жин багатай хүүхэд төрж байгаатай холбоотой - эрдэмтэд ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэхийг уриалж байна. 

Researchers analyzed data spanning from 2000 to 2018 across 116 countries to investigate the role of PM2.5, a prominent air pollutant, in driving antibiotic resistance in humans. They drew data from reputable sources, such as the World Health Organization, the European Environment Agency, and the World Bank. Collaborating on this study, scientists from China and the UK concluded, “Our analysis provides compelling evidence of a significant connection between air pollution levels and antibiotic resistance”. <a href="https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(23)00135-3/fulltext?mc_cid=36baea6829&amp;mc_eid=UNIQID">This study</a> marks the pioneering effort to comprehensively investigate the worldwide impact of air pollution on antibiotic resistance.
Antibiotic resistance is a growing threat to global health, affecting people of all ages and leading to an estimated 1.3 million deaths annually. The primary culprit continues to be the improper and excessive application of antibiotics in infection treatment. This study reveals that rising air pollution levels are making this problem even worse.
Research has shown that PM2.5 may contain antibiotic-resistant bacteria, which can enter the body through inhalation and ingestion as they travel between environmental components. The figure below illustrates this process schematically.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-4004 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-1-360x353.png" alt="" width="360" height="353" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-1-360x353.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-1.png 428w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
Reducing air pollution can contribute to a decrease in antibiotic resistance. Moreover, effective air pollution control measures can significantly reduce both the mortality rates and economic burdens associated with antibiotic-resistant infections.
Potential sources of particles carrying antibiotic-resistant bacteria include hospitals, farms, and sewage treatment plants, and these particles have the capacity to disperse widely through the air.
According to the study, as air pollution increases, antibiotic resistance also goes up. Specifically, for every 10% rise in PM2.5 pollution, antibiotic resistance increases by 1.1%. According to the model&#8217;s calculation, if swift action to mitigate air pollution is not taken, global antibiotic resistance is anticipated to surge by 17% by the year 2050. Such an increase could result in an alarming toll of 840,000 annual deaths attributed to antibiotic resistance.
At what level does it stand for Mongolia?
In Mongolia, there is insufficient research on antibiotic resistance, but extensive studies focus on the appropriate use of antibiotics.
Bacterial resistance due to incorrect antibiotic usage is common in Mongolia. According to a  <a href="https://sudalgaa.gov.mn/pdf/irgediyn-emiyn-zokhistoy-kheregleeniy-talaarkh-medleg-khandlagyn-sudalg-nwa">2021 survey</a>, citizens possess adequate knowledge of proper drug use, yet the attitudes toward its correct application range from 21% to 49%
Across Mongolia, there are numerous news reports and campaigns emphasizing the proper use of antibiotics, and it&#8217;s important to share information about <a href="https://www.montsame.mn/mn/read/281720">microorganism resistance</a>.
An antimicrobial drug is any medication that eliminates or hinders the growth and development of microorganisms. Conversely, microbial resistance occurs when microorganisms, including disease-causing bacteria, viruses, parasites, and fungi, become resistant to treatment, rendering services ineffective. Antibiotics are the most commonly employed antimicrobial drugs for both humans and animals. Using antimicrobial antibiotics excessively or not using them with the correct frequency can lead to microorganisms developing resistance to these drugs. Eliminating antibiotic-resistant microorganisms is highly challenging and poses significant risks to human and animal health. Our country&#8217;s position in microbial resistance <a href="https://www.ghsindex.org/country/mongolia/">ranks 84th out of 195 countries</a>, signaling a concerning situation.
Hence, protecting yourself from air pollution is of utmost importance. You can find detailed guidance on <a href="https://breathemongolia.org/en/action/2657">how to choose suitable masks</a>, <a href="https://breathemongolia.org/en/action/3407">house</a> and <a href="https://breathemongolia.org/en/action/3290">ger insulation</a>, and <a href="https://breathemongolia.org/en/action/2960">the advantages of air purifiers</a> in the &#8220;<a href="https://breathemongolia.org/en/take-actions">Take Action</a>&#8221; section of our website.&#8221;
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3992 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-360x240.png" alt="" width="670" height="446" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-360x240.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-1024x683.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-768x512.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-1536x1024.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-151013-2048x1365.png 2048w" sizes="(max-width: 670px) 100vw, 670px" />
&nbsp;

Судлаачид 2000-2018 оны хоорондох 116 орны өгөгдлийг ашиглан агаар бохирдуулагч PM2.5 тоосонцор нь хүний биеийн антибиотик эсэргүүцлийг өдөөх гол хүчин зүйл мөн эсэхийг судалжээ. Өгөгдлийн эх сурвалжид Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, Европын байгаль орчны агентлаг, Дэлхийн банк багтжээ. Хятад, Их Британийн судлаачид хамтран энэхүү судалгааг хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд “Бидний хийсэн дүн шинжилгээ нь агаарын бохирдлын түвшин болон антибиотикт тэсвэртэй болох байдал хоёр хоорондоо холбоотой болохыг баттай нотолж байна” гэж бичжээ. <a href="https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(23)00135-3/fulltext?mc_cid=36baea6829&amp;mc_eid=UNIQID">Энэ судалгаа</a> нь дэлхийн хэмжээнд агаарын бохирдол антибиотикт тэсвэртэй байдал хэрхэн нөлөөлж байгааг харуулсан анхны судалгаа юм.
Антибиотикт тэсвэртэй байдал нь хүний эрүүл мэндэд хамгийн хурдацтай нэмэгдэж буй аюул заналхийллийн нэг юм. Энэ нь аль ч улсын аль ч насны хүмүүст нөлөөлж болох бөгөөд үүнээс үүдэн жилд 1.3 сая хүн нас бараад байгаа гэсэн тооцоо бий. Гол хөдөлгөгч хүчин зүйл нь халдварыг эмчлэхэд ашигладаг антибиотикийн зохисгүй хэрэглээ, хэт их хэрэглээ хэвээр байна. Гэвч агаарын бохирдлын түвшин нэмэгдэж байгаа нь энэ асуудал улам бүр дордож байгааг энэхүү судалгаагаар харуулж байна.
PM2.5 нь антибиотикт тэсвэртэй бактери агуулсан байж болохыг судалгаагаар тогтоосон бөгөөд тэдгээр нь хүрээлэн буй орчны бүрдэл хэсгүүд хооронд дамжиж, хүний ​​амьсгалаар шууд биед нэвтрэн орох боломжтой болж байгаа юм. Доорх зурагт энэхүү процессыг схемчлэн харууллаа.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-4003 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture1-1-356x360.png" alt="" width="356" height="360" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture1-1-356x360.png 356w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture1-1.png 411w" sizes="(max-width: 356px) 100vw, 356px" />
Агаарын бохирдлыг таслан зогсоох нь антибиотикт тэсвэртэй байдлыг бууруулахад тус дөхөм болох бөгөөд мөн түүнчлэн агаарын бохирдлыг хянах нь антибиотикт тэсвэртэй халдвараас үүдэлтэй нас баралт, эдийн засгийн зардлыг эрс бууруулж чадах юм.
Антибиотикт тэсвэртэй бактер агуулж болзошгүй тоосонцрын эх үүсвэр нь эмнэлэг, ферм, бохир ус цэвэрлэх байгууламжууд байх боломжтой бөгөөд үүнээс цааш агаарын урсгалаар дамжин өргөн хүрээнд тархах боломжтой болно.
Судалгааны үр дүнгээр агаарын бохирдол ихсэхэд антибиотикт тэсвэртэй байдал нь мөн нэмэгдэж байгаа талаар судлаачид хэлсэн бөгөөд өөрөөр хэлбэл агаар дахь PM2.5 нь 10%-иар нэмэгдэх тусам антибиотикт тэсвэртэй байдал нь 1.1%-иар нэмэгддэг болохыг тогтоосон. Агаарын бохирдлыг яаралтай бууруулахгүй бол 2050 он гэхэд антибиотикт тэсвэртэй байдал дэлхий даяар 17%-иар өснө гэж загварын аргаар тооцоолжээ. Энэ нь антибиотикт тэсвэртэй байдлын улмаас жил бүр 840,000 хүн нас барахад хүргэж болзошгүй юм.
Монгол улсын хувьд энэ нь ямар түвшинд байгаа вэ?
Монгол улсын хувьд антибиотикийн тэсвэртэй байдлын судалгаа дутмаг байгаа бөгөөд харин антибиотикийн зохистой хэрэглээний талаарх судалгаа нэлээдгүй байна. 
Антибиотикийн зохисгүй хэрэглээний улмаас нянгийн тэсвэржилт үүсэх явдал их тохиолддог бөгөөд <a href="https://sudalgaa.gov.mn/pdf/irgediyn-emiyn-zokhistoy-kheregleeniy-talaarkh-medleg-khandlagyn-sudalg-nwa">2021 оны судалгаагаар</a> иргэдийн дунд эмийн зохистой хэрэглээний мэдлэг хангалттай, харин зохистой хэрэглээний талаарх хандлагын хувьд 21-49%-н хооронд хэлбэлзэж байна. 
Антибиотикийн зохистой хэрэглээний талаар маш олон мэдээ мэдээлэл, аянууд Монгол орон даяар явагддаг бөгөөд бичил биетний тэсвэржилтийн талаар <a href="https://www.montsame.mn/mn/read/281720">мэдээллийг танилцуулъя</a>.
Бичил биетнийг устгадаг эсвэл түүний өсөлт, хөгжлийг нь удаашруулах үйлчилгээ үзүүлдэг аливаа бэлдмэлийг бичил биетний эсрэг эм /ББЭЭ/ гэнэ. Харин бичил биетний тэсвэржилт гэдэг нь өвчин үүсгэгч нян бактер, вирус, шимэгч хорхой, мөөгөнцөр зэрэг бичил биетэн ББЭЭ-нд дасал болж эмчилгээ, үйлчилгээ үр дүнгүй болохыг хэлдэг байна. Хүн, малд хамгийн өргөн хэрэглэдэг бичил биетний эсрэг эм бол та бидний сайн мэдэх антибиотик байна. Бичил биетний эсрэг эм, бэлдмэлийг тун, хэмжээ хэтрүүлэн хэрэглэх, эсвэл дутуу, буруу давтамжтай хэрэглэх нь бичил биетэн түүнд дасаж тэсвэртэй болох шалтгаан болдог байна. Эм бэлдмэлд тэсвэртэй болсон бичил биетийг устгах нь нэн төвөгтэй бөгөөд хүн, мал, амьтны эрүүл мэндэд онцгой хор аюултай байдаг. Манай орны хувьд бичил биетний тэсвэржилтээр дэлхийн <a href="https://www.ghsindex.org/country/mongolia/">195 орноос 84 дүгээр</a>т жагсаж байгаа бөгөөд энэ нь маш муу үзүүлэлт юм. 
Иймээс агаарын бохирдлоос өөрсдийгөө хамгаалах нь маш чухал зүйл бөгөөд та манай цахим хуудас дахь “<a href="https://breathemongolia.org/mn/take-actions">Таны оролцоо</a>” булангаас <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/2657">маскаа хэрхэн зөв сонгох</a>, <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/3407">байшин</a>, <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/3290">гэрээ хэрхэн дулаалах</a>, <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/2960">агаар цэвэршүүлэгч хэрэглэх</a>ийн ашиг тус зэрэг цогц мэдээллийг бүрэн авах боломжтой.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3991 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-360x240.png" alt="" width="360" height="240" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-360x240.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-1024x683.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-768x512.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-1536x1024.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-2048x1365.png 2048w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />

Air Pollution's Impact on Rising Antibiotic Resistance in Humans

Агаарын бохирдол нь хүний биед антибиотик эсэргүүцэх чадварыг  нэмэгдүүлэхэд нөлөөлж байна.

The air pollution science is not easy to comprehend. There are many types of air pollutants, and they are all measured in different quantities when being used in determining safe levels. Globally as well as in Mongolia, the concentration of air pollutants in 1 m3 of air is determined by weight method and expressed in physical units such as microgram/m3 (μg/m3), and milligram/3 (mg/m3). This physical measure sets a safe level or standard at which the pollutant does not pose a serious risk to human health. For example, according to Mongolia&#8217;s MNS 4585:2016 standard, the 24-hour average standard for the main pollutants, i.e., sulfur dioxide (SO2), nitrogen dioxide (NO2), and fine particles (PM2.5), is 50 μg/m3. In other words, the amount of pollutants in the air you breathe throughout the day should be 50 µg/m3 or less.
Air quality monitoring agencies, often government ministries of environment and health, use air quality reporting systems to provide simple, understandable, and accessible information to the public. These simplified systems, collectively known as air quality index (AQI) or air pollution index measure one or more pollutants and convert them into simple, non-physical numbers that are easy to understand.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-4001 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture6-360x73.png" alt="" width="360" height="73" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture6-360x73.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture6.png 624w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" /> 
The converted number is also assigned to a color scale that describes its impact on human health (e.g., green = &#8220;good&#8221; or red = &#8220;unhealthy&#8221;) and provides recommendations for actions people can take to protect themselves.
<img loading="lazy" decoding="async" class="size-medium wp-image-4000 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture5-360x112.png" alt="" width="360" height="112" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture5-360x112.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture5.png 564w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
These systems effectively communicate and summarize complex air quality data to the public at the national level in a clear and concise color-coded format. However, these systems vary from country to country, which can be confusing. For example, let&#8217;s compare the AQIs of Mongolia, China, and India, three countries with high levels of air pollution. Although all three countries use the same formula to calculate their AQIs, the breakpoints that are included in the calculation may vary. It includes: 
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-3999 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture4.png" alt="" width="237" height="31" />
 Ip = the index for pollutant p
Cp  =  the truncated concentration of pollutant p 
BPHi = the concentration breakpoint that is greater than or equal to Cp 
BPLo = the concentration breakpoint that is less than or equal to Cp 
IHi  = the AQI value corresponding to BPHi
ILo  = the AQI value corresponding to BPLo 
Now let&#8217;s look at the breakpoint values ​​and AQI values ​​of India, China, and Mongolia
<table>
<tbody>
<tr>
<td></td>
<td colspan="2">Mongolia</td>
<td colspan="2">India</td>
<td colspan="2">China</td>
</tr>
<tr>
<td>AQI Categories (Index Values)</td>
<td>AQI value</td>
<td>Breakpoint
BPHi  BPLo </td>
<td>AQI value</td>
<td>Breakpoint
BPHi  BPLo </td>
<td>AQI value</td>
<td>Breakpoint
BPHi  BPLo </td>
</tr>
<tr>
<td>Good</td>
<td>0-50</td>
<td>0-35</td>
<td>0-50</td>
<td>0-30</td>
<td>0-50</td>
<td>0-35</td>
</tr>
<tr>
<td>Moderate</td>
<td>51-100</td>
<td>36-50</td>
<td>51-100</td>
<td>31-60</td>
<td>51-100</td>
<td>35-75</td>
</tr>
<tr>
<td>Unhealthy for Sensitive Groups</td>
<td>101-200</td>
<td>51-150</td>
<td>101-200</td>
<td>61-90</td>
<td>101-150</td>
<td>75-115</td>
</tr>
<tr>
<td>Unhealthy</td>
<td>201-300</td>
<td>151-250</td>
<td>201-300</td>
<td>91-120</td>
<td>151-200</td>
<td>115-150</td>
</tr>
<tr>
<td>Very unhealthy</td>
<td>301-400</td>
<td>251-350</td>
<td>301-400</td>
<td>121-250</td>
<td>201-300</td>
<td>150-250</td>
</tr>
<tr>
<td>Hazardous</td>
<td>401-500</td>
<td>351-500, 501&lt;</td>
<td>401-500</td>
<td>250+</td>
<td>301-500</td>
<td>250-500</td>
</tr>
</tbody>
</table>
AQI and the breakpoint values used to calculate it vary across all countries, including those with the highest levels of air pollution. This can be confusing, especially for people who are unfamiliar with different AQI calculations. 
What are the challenges of developing and implementing a unified air quality reporting system worldwide? One challenge is the lack of detailed scientific evidence on the specific PM2.5 levels associated with specific outcomes (X) or symptoms (Y) in general or for specific populations. This is especially relatable in the world&#8217;s most polluted areas, where we still have a limited understanding of the health effects due to a relative scarcity of studies compared to less polluted areas.
Air quality alerts also communicate the impact of individual behavior on local air pollution. However, if the same place regularly experiences red alerts, people may become desensitized and ignore the warnings. In some areas, air quality is calculated based on the lowest possible level of pollutants and linked to a simplified air quality system. Therefore, local air quality reporting is essential.
To advance the fight against air pollution, scientists, journalists, app developers, and other community organizations at the international, regional, national, and local levels need real-time physical metrics in addition to the air quality index. <a href="https://apps.who.int/iris/handle/10665/345329">In 2021</a>, the World Health Organization (WHO) updated its air quality guidelines to focus on physical parameters of pollutants, such as 24-hour, 8-hour, and annual averages, rather than AQIs. For example, the WHO&#8217;s permissible level of PM2.5  is 15 μg/m³ for 24 hours and 5 μg/m³ for the annual.
Unfortunately, many countries do not report real-time data on the physical parameters of air pollutants to the public, in addition to AQI values. According to a <a href="https://documents.openaq.org/reports/Open+Air+Quality+Data+Global+Landscape+2022.pdf">2022 survey of 105 countries</a>, 17 countries (16% of 105 countries), including Mongolia, provide air pollution information to the public only through the air quality index (AQI), without reporting physical measurement of pollutants.
In addition to AQI values, it is important to keep the physical measurement of pollutants open, especially as air pollution has become a transnational problem and scientists, journalists, and software developers seek to understand and contribute to research, tools, and analysis. Air pollution reduction cannot be analyzed by comparing AQIs alone, because countries constantly update their AQI calculation methods. We believe that creating an open database of air pollution data will provide people around the world with a scientific, transparent, and accessible foundation to fight air pollution.
<a href="https://breathemongolia.org/mn/news/3832">Learn how to</a> add your air quality data to <a href="https://openaq.org/">OpenAQ</a>, a platform that makes air quality data publicly accessible and downloadable.

Агаарын бохирдлын шинжлэх ухааныг ойлгох амаргүй. Агаарт олон төрлийн бохирдуулагч бодис байдаг бөгөөд тэднийг харилцан адилгүй хэмжигдэхүүнээр хэмжиж, аюулгүй түвшинг тогтоодог. Олон улс болон Монгол улсад ч төдийгүй агаар дахь бохирдуулагч бодисыг 1 м3 агаарт байх агууламжийг жингийн аргаар тодорхойлж үүнийг микрограмм/м3 (мкг/м3), миллограмм/3 (мг/м3) гэх мэт физик хэмжигдэхүүнээр илэрхийлдэг. Энэхүү физик хэмжигдэхүүнээр хүний эрүүл мэндэд ноцтой эрсдэл үзүүлэхээргүй аюулгүй түвшин буюу стандарт тогтоодог. Тухайлбал, Монгол улсын MNS 4585:2016 стандартын дагуу голлох бохирдуулагч бодисууд буюу хүхрийн давхар исэл (SO2), азотын давхар исэл (NO2), нарийн ширхэглэгт тоосонцор (PM2.5)-ын 24 цагийн дундаж стандарт нь 50 мкг/м3 байдаг. Өөрөөр хэлбэл бүтэн хоногийн турш таны амьсгалж буй агаарт буй бохирдуулагчийн хэмжээ нь 50 мкг/м3 буюу түүнээс бага байх ёстой гэсэн үг юм. 
Агаарын чанарыг хянадаг байгууллагууд тэр дундаа, ихэвчлэн Дэлхийн улс орнуудын засгийн газрын байгаль орчны болон эрүүл мэндийн яамдууд нь олон нийтэд агаарын чанарын мэдээг энгийн, ойлгомжтой мэдээлэхийн тулд агаарын чанарын мэдээг хялбарчлах системийг ашигладаг. Эдгээр хялбаршуулсан системүүд нь &#8220;агаарын чанарын индекс&#8221;, &#8220;бохирдуулагчийн стандартын индекс&#8221; эсвэл &#8220;агаарын бохирдлын индекс&#8221; гэх мэт олон нэрээр нэрлэгддэг боловч үндсэндээ бүгд нэг буюу хэд хэдэн бохирдуулагчийг хэмжиж, энгийн, физик хэмжигдэхүүнгүй тоо болгон хувиргадаг.
<img loading="lazy" decoding="async" class="size-medium wp-image-3997 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-360x95.png" alt="" width="360" height="95" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-360x95.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-1024x269.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2-768x202.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture2.png 1404w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
Мөн тухайн хувиргасан тоог өнгөний хуваарь дээр хуваарилдаг бөгөөд энэ нь хүний эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж байгааг тайлбарладаг (тухайлбал нь ногоон өнгө = ‘сайн&#8217; эсвэл улаан = &#8216;эрүүл мэндэд муу&#8217; байгааг илтгэнэ гэх мэт) мөн үүн дээр тулгуурлан тухайн хүний хийх боломжтой арга хэмжээг зөвлөдөг.
<img loading="lazy" decoding="async" class="size-medium wp-image-3998 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture3-360x106.png" alt="" width="360" height="106" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture3-360x106.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture3.png 565w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
Эдгээр системүүд нь үндэсний түвшний олон нийтэд зориулан агаарын чанарын нарийн төвөгтэй мэдээг тайлбарлахад хялбар, өнгөт кодоор хүргэж нэгтгэсэн нь үр дүнтэй. Гэхдээ эдгээр систем нь улс орон бүрт харилцан адилгүй нь төөрөгдөл үүсгэж байна. Жишээ болгон агаарын бохирдлоороо дээгүүрт жагсдаг Монгол, Хятад, Энэтхэг улсын агаарын чанарын индекс бодох харьцуулалтыг харцгаая.
АЧИ тооцоолдог томъёоны хувьд бүгд нэг томъёогоор тооцоолдог. Энэ нь:
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-3999 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Picture4.png" alt="" width="237" height="31" />
 Ip = p бохирдуулагч бодисын индекс
Cp  = бохирдуулагч бодисын бууруулсан агууламж
BPHi = Cp-ээс их буюу тэнцүү агууламжийн хяналтын цэг
BPLo = Cp-ээс бага буюу тэнцүү агууламжийн хяналтын цэг
IHi  = BPHi-д тохирох АЧИ-ийн утга
ILo  = BPLo-д тохирох АЧИ-ийн утга
Одоо Энэтхэг, Хятад, Монгол 3 улсын хяналтын цэгийн утга болон АЧИ-н утгыг харцгаая
<table>
<tbody>
<tr>
<td></td>
<td colspan="2">Монгол</td>
<td colspan="2">Энэтхэг</td>
<td colspan="2">Хятад</td>
</tr>
<tr>
<td>Агаарын чанарын ангилал</td>
<td>Индексийн тоон үзүүлэлт
AQI value</td>
<td>Хяналтын цэг
BPHi  BPLo </td>
<td>Индексийн тоон үзүүлэлт
AQI value</td>
<td>Хяналтын цэг 
BPHi  BPLo </td>
<td>Индексийн тоон үзүүлэлт
AQI value</td>
<td>Хяналтын цэг
BPHi  BPLo </td>
</tr>
<tr>
<td>Цэвэр</td>
<td>0-50</td>
<td>0-35</td>
<td>0-50</td>
<td>0-30</td>
<td>0-50</td>
<td>0-35</td>
</tr>
<tr>
<td>Хэвийн</td>
<td>51-100</td>
<td>36-50</td>
<td>51-100</td>
<td>31-60</td>
<td>51-100</td>
<td>35-75</td>
</tr>
<tr>
<td>Бага зэргийн бохирдолтой</td>
<td>101-200</td>
<td>51-150</td>
<td>101-200</td>
<td>61-90</td>
<td>101-150</td>
<td>75-115</td>
</tr>
<tr>
<td>Дунд зэргийн бохирдолтой</td>
<td>201-300</td>
<td>151-250</td>
<td>201-300</td>
<td>91-120</td>
<td>151-200</td>
<td>115-150</td>
</tr>
<tr>
<td>Их бохирдолтой</td>
<td>301-400</td>
<td>251-350</td>
<td>301-400</td>
<td>121-250</td>
<td>201-300</td>
<td>150-250</td>
</tr>
<tr>
<td>Маш их бохирдолтой</td>
<td>401-500</td>
<td>351-500, 501&lt;</td>
<td>401-500</td>
<td>250+</td>
<td>301-500</td>
<td>250-500</td>
</tr>
</tbody>
</table>
Агаарын бохирдлоороо дээгүүрт жагсдаг эдгээр 3 орны АЧИ болон үүнийг бодоход ашиглагддаг хязгаарын утга нь харилцан адилгүй байна. Үүнээс гадна хөгжингүй орнуудын хувьд ч бүр их ялгаатай байгаа. Тэгэхээр энэ нь төөрөгдөл үүсгэх нь аргагүй юм.
Дэлхий даяар агаарын чанарыг мэдээллэхийн тулд яагаад нэгдсэн нэг систем ашигладаггүй юм бэ? гэж та бодож байж магадгүй. Үүний нэг хэсэг нь шинжлэх ухаантай холбоотой. Тухайлбал, ерөнхийд нь эсвэл тодорхой хүн амд зориулсан (X) үр дүн эсвэл (Y) шинж тэмдэгтэй холбоотой нарийвчилсан PM2.5-ын түвшин гэж байдаггүй. Энэ нь ялангуяа дэлхийн хамгийн их агаарын бохирдолтой газруудын хувьд үнэн бөгөөд бид бохирдол багатай газруудтай харьцуулахад цөөн тооны судалгаа хийгдсэний улмаас эрүүл мэндэд ямар нөлөөлөл үзүүлэх талаар нарийн ойлголтгүй хэвээр байна.
Мөн тухайн газрын агаарын бохирдлын түвшинд хувь хүний зан үйлтэй холбоотойгоор мессежээ илгээж байдаг. Хэрэв өдөр бүр нэг газар &#8220;улаан түгшүүрийн&#8221; өдөр байвал энэ дохиолол нь үр нөлөөгөө алдаж, хүмүүс үүнийг үл тоомсорлодог болно. Зарим газар бохирдуулагчийн бодисын боломжит хамгийн бага хэмжээгээр агаарын чанарыг тооцоолж үүнийгээ агаарын чанарын хялбаршуулсан системтэй уялдуулдаг. Тиймээс, агаарын чанарын мэдээг нь орон нутгийн онцлогт тааруулан мэдээлэх нь утга учиртай юм.
Гэвч эцсийн дүндээ олон улсын, бүс нутгийн, үндэсний болон орон нутгийн түвшинд ажиллаж буй эрдэмтэд, сэтгүүлчид, аппликейшн хөгжүүлэгчид болон бусад олон нийтийн байгууллагад агаарын чанарын индексээс гадна агаарын бохирдлын эсрэг тэмцлийг ахиулахад бодит цаг хугацаанд суурилсан физик хэмжигдэхүүн нь хэрэгтэй байна. Мөн түүнчлэн Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага <a href="https://apps.who.int/iris/handle/10665/345329">2021</a> онд шинэчилсэн агаарын чанарын зөвлөмжөө агаарын чанарын индексээр бус бохирдуулагч бодисуудын 24 цаг, 8 цаг, жилийн дундаж гэх мэт физик хэмжигдэхүүнээр зааж өгсөн. Тухайлбал агаар дахь РМ2.5-ын зөвшөөрөгдөх хэмжээ нь 24 цагийн дундаж агууламж 15 мкг/м3, харин жилийн дундаж агууламж 5 мкг/м3 байхаар зааж өгчээ.
Харамсалтай нь aгаарын чанарын индексийн утгуудын зэрэгцээ агаар дахь бохирдуулагч бодисын физик хэмжигдэхүүний мэдээллийг бодит цаг хугацаанд нь олон нийтэд  мэдээлдэггүй тохиолдол олон орнуудад гардаг. Тухайлбал, 2022 оны байдлаар <a href="https://documents.openaq.org/reports/Open+Air+Quality+Data+Global+Landscape+2022.pdf">105</a> орноос авсан судалгаагаар Монголыг оролцуулаад 17 орон (105 орны 16% нь) бохирдуулагч бодисын физик хэмжигдэхүүнийг мэдээлэхгүйгээр зөвхөн агаарын чанарын индексээр агаарын бохирдлын мэдээллийг олон нийтэд хүргэж байна.
Агаарын чанарын индексийн утгуудын зэрэгцээ бохирдуулагч бодисын физик утгыг нээлттэй байлгах нь маш чухал бөгөөд ялангуяа агаарын бохирдол нь үндэстэн дамнасан асуудал болж, эрдэмтэд, сэтгүүлчид, програм хөгжүүлэгчид судалгаа, багаж хэрэгсэл, дүн шинжилгээг ойлгож, хувь нэмрээ оруулахыг хүсдэг болсон. Мөн улс орнууд агаарын чанарын индекс тооцоолох аргачлалаа байнга шинэчилж байдаг тул агаарын бохирдол буурсан үгүйг агаарын чанарын индексийг харьцуулан шинжилж болохгүй. Иймээс нээлттэй өгөгдлийн сан бий болгох нь дэлхийн өнцөг булан бүрт байгаа хүмүүст агаарын бохирдолтой тэмцэхэд шаардлагатай шинжлэх ухаан, ил тод, түгээмэл үндэс суурийг олгоно гэж бид бодож байна.
Агаарын чанарын өгөгдлийг нээлттэй, татаж авах боломжтой болгодог <a href="https://openaq.org/">OpenAQ </a>талбарт хэрхэн датагаа нэмэх талаар <a href="https://breathemongolia.org/mn/news/3832">эндээс</a> уншина уу

Relying solely on air quality index is insufficient to adequately inform the public about air pollution levels

Агаарын бохирдлын түвшинг олон нийтэд мэдээлэхэд зөвхөн агаарын чанарын индекс хангалтгүй

Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition, together with <a href="https://educated.mn/">Educated Space</a>, has published the children’s book for elementary school students &#8211;  &#8220;Adventure for Clean Air&#8221;. Through the scrupulous work of working on drafts, compositions, and designs of this book, we aimed to convey the knowledge and information about air pollution in a simple and understandable form and further inspire children to develop solutions to air pollution issues.
Humans spend 80-90% of their lives indoors, and children spend most of their day at kindergarten and school. Therefore, having good indoor air quality in kindergartens and schools will not only have a positive effect on children&#8217;s health but will also help to enhance their cognitive and academic abilities. This book covers everything from how to measure indoor air quality in schools to the steps parents and school administrators must take to improve air quality.
This book is a series of books, and the first series is about CREATIVE THINKING AND BASIC CONCEPTS OF PROJECTS. It is told through the story of Michelle, the heroine of the book, that any work, no matter how small, will be more effective if implemented using the project method.
But the 2nd series explains the next-level concepts of PROJECT MANAGEMENT, which aims to show that an individual can reach far more results by forming a unified team and a common goal and working together with proper guidance.
But in the 3rd series, the book &#8220;The Adventure in Pursuit of Clean Air&#8221;, we attempted to show that providing solutions not only to our problems, but also to the problems faced by the public, in turn, is beneficial to us and society, and that project management method is beneficial to DEFINING SOLUTIONS AND EFFECTIVE IMPLEMENTATION.
We always try to give you the message that &#8220;Your action is important&#8221;, and this time, too, through this book, children can join together with adults, take some steps, find solutions, and show that positive results can be obtained by participating. Also, the book comes with a children&#8217;s coloring book about air pollution, if you want to use the coloring book on its own, download and use it from this link.
Finally, let every child breathe healthy and clean air.
&nbsp;
How to buy and read the book?
You can buy it from <a href="https://www.facebook.com/InternomBooks">Internom</a> and <a href="https://www.facebook.com/Alphabook2020">Alphabook bookstores</a>.
You can also order and pick up at a discounted price at 7755-7071

Брийт Монголиа- цэвэр агаарын эвсэл нь  бага ангийн хүүхдүүдэд зориулан <a href="https://educated.mn/">Educated Space</a>-тай хамтран &#8220;Цэвэр агаарын төлөөх адал явдал&#8221; хүүхдийн ном уншигчдын гарт очиход бэлэн болсон. Урт хугацаанд зохиол, найруулга, номын дизайн дээр нь сууж агаарын бохирдлын талаарх мэдлэг мэдээллийг энгийн ойлгомжтой хэлбэрээр хүргэх, хүүхэд ч гэсэн агаарын бохирдлыг бууруулах шийдэл боловсруулах боломжтойг ойлгуулах, урам зориг өгөхийг зорьсон.
Хүн амьдралынхаа 80-90%-ийг дотоод орчинд өнгөрүүлдэг бөгөөд хүүхдүүдийн хувьд өдрийн ихэнх цагаа цэцэрлэг, сургууль дээрээ өнгөрүүлж байдаг. Иймээс цэцэрлэг, сургуулийн дотоод орчны агаарын чанар нь “цэвэр” байх нь хүүхдүүдийн эрүүл мэндэд сайнаар нөлөөлөөд зогсохгүй, тархины хөгжил болон сурлагын үзүүлэлтэд хүртэл эерэг нөлөө үзүүлнэ. Энэхүү номонд сургуулийн дотоод орчны  агаарын чанарыг хэрхэн хэмжиж тодорхойлохоос эхлээд хүүхдүүдийн эцэг эхчүүд болон сургуулийн захиргаа нь агаарын чанарыг сайжруулахын тулд зайлшгүй хэрэгжүүлэх ёстой  арга хэмжээнүүдийг тодорхойлон, шаардлагатай мэдээллүүдийг багтаасан.
Энэхүү ном нь цуврал ном бөгөөд анхны цуврал нь БҮТЭЭЛЧ СЭТГЭЛГЭЭ, ТӨСЛИЙН СУУРЬ ОЙЛГОЛТУУД-ын талаар оруулж жижиг гэлтгүй аливаа ажлыг төслийн аргачлалаар хэрэгжүүлбэл илүү үр дүнтэй болох талаар номын баатар Мишээл охины түүхээр өгүүлсэн.
Харин 2 дахь цуврал нь нэгэн санаа, зорилгын төлөө нэгдмэл багийг бүрдүүлэн, зөв удирдан чиглүүлж хамтран ажилласнаар хувь хүн дангаараа бий болгох үр дүнг хэд дахин нэмэгдүүлж болох талаар мөн ТӨСЛИЙН МЕНЕЖМЕНТИЙН  дараагийн түвшний ойлголтуудыг тайлбарласан. 
Харин 3 дахь цуврал буюу “Цэвэр агаарын төлөөх адал явдал” ном маань бид зөвхөн өөрсдийнхөө асуудлаас гадна нийтэд тулгарч буй асуудалд шийдэл гаргаж байх нь эргээд бидэнд, нийтэд нийгэмдээ тустай байдаг, ШИЙДЛЭЭ ТОДОРХОЙЛОН, ҮР ДҮНТЭЙ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД төслийн менежментийн аргачлалууд өгөөжтэй байдаг талаар хуваалцлаа.
&#8220;Таны оролцоо хамгийн чухал&#8221; гэдэг мессежийг бид үргэлж та бүхэнд өгөхийг хичээдэг бөгөөд энэ удаа ч мөн адил энэхүү номоор дамжуулан хүүхдүүд хоорондоо насанд хүрэгсэдтэй хамтран нэгдэж, ямар нэгэн алхам хийж, гарц шийдэл хайж, оролцсоноор эерэг үр дүн гарч болдгийг харуулахыг хичээлээ. Мөн энэхүү ном нь агаарын бохирдолтой холбоотой хүүхдийн буддаг номын хамт таны гарт хүргэгдэх бөгөөд хэрэв та буддаг номыг дангаар нь хэрэглэхийг хүсвэл энэхүү холбоосоор татаж авч хэрэглээрэй.
Эцэст нь гэж хэлэхэд хүүхэд бүхэн эрүүл, цэвэр агаараар амьсгалах болтугай.
&nbsp;
Хэрхэн худалдан авч унших вэ?
<a href="https://www.facebook.com/InternomBooks">Internom Bookstore</a> <a href="https://www.facebook.com/Alphabook2020">Alphabook &#8211; Альфа номын дэлгүүр</a>-ээс худалдан авч болно шүү. 
Мөн 7755-7071 дугаарт хямдралтай үнээр захиалан хүргүүлэн авах боломжтой.

The children's book "The Adventure in Pursuit of Clean Air" has been published.

"Цэвэр агаарын төлөөх адал явдал" хүүхдийн ном бэлэн боллоо.

This article was originally published on Guardians.com and has been translated and revised for Mongolian by Breathe Mongolia. To read this article in English, please click <a href="https://www.theguardian.com/environment/2023/jun/21/air-pollution-aged-hospital-covid-patients-by-10-years-study-shows">here</a>.

<a href="https://www.theguardian.com/environment/2023/jun/21/air-pollution-aged-hospital-covid-patients-by-10-years-study-shows">Судалгаанаас</a> үзэхэд агаарын бохирдолд ихээхэн өртдөг Ковид-19 туссан өвчтөнүүд нь бие махбодын хувьд өөрөөсөө 10 насаар ахимаг насны хүнтэй адилхан бие организмтай болдгийг тогтоожээ. Тухайлбал, халдвар аваад эмнэлэгт 4 хоног эмчлүүлж байхдаа бохир агаараар ихээхэн амьсгалсан өвчтөн нь өөрөөсөө 10 насаар ахимаг агаарын бохирдолд их өртдөг хүний бие махбодтой адилхан байгааг олж мэджээ. 
Бельги улсад хийгдсэн судалгаагаар өвчтөнүүдийн цусан дахь агаарын бохирдлын хэмжээ нь эрчимт эмчилгээ хийлгэх эрсдэлийг 36% -иар нэмэгдүүлдэг болохыг харуулсан. Дани улсад хийгдсэн өөр нэгэн судалгаагаар агаарын бохирдол нь Ковид-19 туссан өвчтөний нас барах эрсдэлийг 23% нэмэгдүүлдэг болохыг тогтоожээ. Дээрх хоёр судалгаанд агаарын бохирдлын түвшин нь Европын Холбооны хууль ёсны стандартаас доогуур түвшинд байжээ.
Агаарын бохирдол нь Ковидийн үр дагаврыг <a href="https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/07/air-pollution-linked-to-far-higher-covid-19-death-rates-study-finds">улам дордуулдаг</a> гэсэн үр дүн, дүгнэлттэй судалгаанууд нэлээдгүй байдаг хэдий ч сүүлийн үеийн судалгаануудыг арай өөр арга барилаар буюу хүмүүсийг бүлгээр нь судлахын оронд өвчтөнүүдийг тус тусад нь, ганцааранг нь судалснаар илүү үнэн үр дүн гаргаж авсан гэж үзэж байгаа аж.
Агаарын бохирдол нь амьсгалын замын өвчлөлийг хүндрүүлэх гол эрсдэлт хүчин зүйл гэдгийг бид бүгд мэддэг байх. Энэ нь уушгины үрэвслийг нэмэгдүүлж, дархлааны хамгаалалтыг сулруулж, өмнө нь байсан уушгины өвчлөлийг дахин сэдрээдэг бөгөөд мөн шинэ халдварын үр дагаврыг улам дордуулдаг байна.
Өөр нэгэн судалгаагаар агаарын бохирдлыг бууруулах нь амьсгалын замын өвчлөл, тэр дундаа жил бүрийн томуугийн улирлын үеэр нэмэгддэг өвчлөл, нас баралтыг бууруулах чухал арга хэмжээ болохыг харуулж байна. Судалгаанаас харахад цэвэр агаар нь Ковид-19 өвчтөнд үзүүлсэн зарим эмнэлгийн эмчилгээтэй адил эрүүл мэндийн ашиг тусыг авчирсан.
Бельгийн Хасселтын их сургуулийн профессор Тим Наврот “Агаарын бохирдлыг харьцангуй бага түвшинд байсан ч бууруулах нь хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулж, ирээдүйн тахал өвчинд өртөх магадлалыг бууруулдаг болгодог” гэжээ.  Мөн“Цар тахал нь эмч, сувилагч болон бусад эрүүл мэндийн ажилтнуудад асар их дарамт учруулсан. Бидний хийсэн судалгаагаар агаарын бохирдол энэ ачааллыг улам бүр нэмэгдүүлснийг харуулж байна” гэжээ.
Дани улсын Копенгагены их сургуулийн доктор Зорана Йованович Андерсен, Данийн судалгааны ахлах судлаач: “Агаарын бохирдол бидний дархлааг хэрхэн доройтуулж, эмзэг байдалд оруулж болохыг эдгээр үр дүн харуулж байна. Агаарын бохирдлыг бууруулах нь өнөөгийн болон ирээдүйн цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ, мөн улирлын томуугийн эсрэг тэмцэх стратегийн гол цөм байх ёстой” гэжээ.
Ковид болон агаарын бохирдлын хоорондын уялдаа холбоог судалсан олон судалгаануудыг тархвар судлаачид &#8220;экологийн судалгаа&#8221; гэж нэрлэдэг бөгөөд нийт хүн амын дундаж өгөгдлийг ашиглан судалгаа хийж, холбоо хамаарлыг үнэлдэг. Эдгээр судалгааг хурдан хийж гүйцэтгэх боломжтой бөгөөд судалгаанд нөлөөлж болох зарим хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх шаардлагатай. Гэвч далд хүчин зүйлсийг үгүйсгэх аргагүй бөгөөд агаарын бохирдлын богино зай дахь хэлбэлзлийг тооцох боломжгүй юм. Үүний эсрэгээр, сүүлийн үеийн судалгаануудад хүмүүсийн өвчлөл, агаарын бохирдлын нөлөөлөл дээр тулгуурлан судалгааг хийж гүйцэтгэж байна.
Европын олон улсын эрдэм шинжилгээний сэтгүүлд (ERJ) нийтлэгдсэн <a href="https://erj.ersjournals.com/content/62/1/2300309">Бельги улсын судалгаагаар</a> 2020 оны 5-р сараас 2021 оны 3-р сарын хооронд Ковид-19-ийн халдвар авсан 300 гаруй өвчтөнийг дагаж, судалгаа хийжээ.  Өвчтөнүүдийн гэр доторх нарийн ширхэглэгт тоосонцор, азотын давхар исэл, хөө тортог гэсэн гурван бохирдуулагч бодисын түвшний мэдээллийг цуглуулж, мөн өвчтөнүүдийн цусан дахь хөө тортгийн хэмжээг хэмжсэн. Ковид-19-өөр өвчилсөн хүнд нөлөөлдөг бусад хүчин зүйлүүд болох нас, хүйс, жин зэргийг харгалзан үзсэн. Ковид-19-д үзүүлэх нөлөөллийг судалсан судалгаанд нэг ялгаатай зүйл нь агаарын бохирдлын түвшний хэмжилт дээр үндэслэсэн болно. 
Судлаачид эмнэлэгт хэвтэхээс долоо хоногийн өмнө хүмүүс илүү өндөр түвшинд өртөж, дөрвөн хоног эмнэлэгт хэвтдэг болохыг тогтоожээ. Тэд мөн агаарын бохирдлын доод түвшин нь өөрөөр хэлбэл харьцангуй цэвэр агаар нь ремдесивир (remdesivir) зэрэг Ковидыг эмчлэхэд хэрэглэдэг эмийн ашиг тусын 40-80% -тай тэнцэхүйц хэмжээний эерэг нөлөө үзүүлдэг болохыг тогтоожээ.
Мөн ERJ-д нийтлэгдсэн <a href="https://erj.ersjournals.com/content/62/1/2300280">Дани улсын судалгаанд</a> Данийн үндэсний Ковид-19 тандалтын системийг ашиглан тахлын эхний 14 сарын хугацаанд тус улсын 30 ба түүнээс дээш насны 3.7 сая хүнийг дагаж судалсан байна. Судалгаанаас үзэхэд 2019 онд их хэмжээний нарийн ширхэглэгт тоосонцрын бохирдолд өртсөн өвчтөнүүд Ковид-19-ийн улмаас нас барах магадлал 23 орчим хувиар илүү байгааг тогтоожээ. Мөн саяхан <a href="https://www.atsjournals.org/doi/10.1164/rccm.202104-0845OC">Нью-Йорк хотод хийгдсэн судалгаагаар</a> нас барах эрсдэл 11% -иар нэмэгджээ.
Европын Амьсгалын замын нийгэмлэгийн хүрээлэн буй орчин, эпидемиологийн ассамблейн тэргүүн, профессор Шарлотт Суппли Улрик хэлэхдээ: &#8220;Бохирдсон агаараар амьсгалах нь уушгины өвчлөл, тэр дундаа халдварт өвчнөөр өвчлөхөд нөлөөлж байгааг бид нотолсоор байна. Ковид-19-ийн дэлхийн цар тахлын үе дууссан ч бидний эрүүл мэндэд агаарын бохирдлын үзүүлэх нөлөө үргэлжилсээр байгаа тул засгийн газрууд бидний эрүүл мэнд, эрүүл мэндийн үйлчилгээнийхээ төлөө арга хэмжээ авах шаардлагатай байна&#8221; хэмээн хэлжээ.
Дэлхий нийтийг цочроож, цар тахал хэмээн зарлагдсан Ковид-19 дуусаж, нөхцөл байдал сайжирсан ч эргээд хүйтний улиралд Ковид-19-ийн тархалт ихсэж, мөн нэмээд агаарын бохирдол ихтэй үед хүний эрүүл мэндэд улам сөргөөр нөлөөлж байна. Иймээс халдвар хамгааллын дэглэмээ барьж, агаарын бохирдлоос өөрсдийн болон хайртай дотны хүмүүсийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах нь чухал бөгөөд та манай цахим хуудсаар зочлон “<a href="https://breathemongolia.org/mn/take-actions">Таны оролцоо</a>” булангаас цогц мэдээлэл авах боломжтой. 
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3991" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-360x240.png" alt="" width="360" height="240" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-360x240.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-1024x683.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-768x512.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-1536x1024.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/10/Screenshot-2023-10-03-150838-2048x1365.png 2048w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
Өөрийн эрүүл мэндээ хамгаалахын тулд юу хийх хэрэгтэй вэ?
<ul>
<li style="font-weight: 400"><a href="https://breathemongolia.org/mn/action/2657">Маск зүүх, зөв маскаа сонгон хэрэглэх</a></li>
<li style="font-weight: 400">Дотоод орчинд байхдаа <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/2960">агаар цэвэршүүлэгч тогтмол ашиглах</a></li>
<li style="font-weight: 400">Агаарын чанараа <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/3762">тогтмол шалгаж байх</a></li>
<li style="font-weight: 400"><a href="https://breathemongolia.org/mn/action/3407">Гэр</a>, <a href="https://breathemongolia.org/mn/action/3407">байшингаа дулаалах</a> гэх мэт энгийн алхмуудыг хэрэгжүүлснээр өөрийгөө агаарын бохирдлоос хамгаалж чадна.</li>
</ul>

Study Reveals Air Pollution Accelerated Aging in Hospitalized Covid Patients by a Decade

Агаарын бохирдол нь Ковид-19 туссан өвчтөнүүдийн насжилтийг  10 жилээр богиносгодог гэж судалгаагаар тогтоожээ.

NASA Shares First Images from US Pollution-Monitoring Instrument

АНУ-ын агаарын бохирдлын хэмжигч багажаас авсан анхны зургуудаа  НАСА хуваалцлаа

A deep dive on the economic impacts of air pollution

Агаарын бохирдлын эдийн засгийн үр нөлөөний талаар

How Safe Is Your Office Air? There’s One Way to Find Out

Танай ажлын байрны дотоод орчны агаар хэр цэвэр вэ? Үүнийг мэдэх нэг арга бий

Air Pollution Is Deadlier Than You Think

Агаарын бохирдол таны бодож байгаагаас ч илүү үхлийн аюултай

Poor air filtration in schools is driving absences and tanking productivity, but the fix is simple

Сургуулиудад агаарын шүүлтүүр муу байгаа нь хичээл таслалт, сурах бүтээмжийг бууруулж байгаа ч үүнийг засах нь маш энгийн

Air quality monitoring in construction zones: Minimizing health risks and enhancing sustainability

Барилгын ажлын үе дэх агаарын чанарын хяналт: Эрүүл мэндэд нөлөөлөх эрсдлийг бууруулж, тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлэх нь

"Safe" levels of air pollution can negatively impact brain development and cause cognitive issues

Агаарын бохирдлын хүний эрүүл мэндэд "аюулгүй" түвшин хүртэл тархины хөгжилд сөргөөр нөлөөлж, танин мэдэхүйн асуудал үүсгэж байна.

Air pollution is the cause of respiratory and lung diseases, as evidenced by the disease statistics of Ulaanbaatar, the coldest capital city in the world. Several recently published studies have highlighted the effects of air pollution on cognitive function and mental processes.
A groundbreaking <a href="https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-023-00961-4">study</a> conducted by researchers at the University of British Columbia and the University of Victoria revealed that a two-hour exposure to diesel exhaust can lead to a decline in brain function. They performed the first controlled human exposure study using functional MRI with an efficient order-randomized double-blind crossover study of diesel exhaust (DE) and control (filtered air; FA) in 25 healthy adults. All 25 adults went through the exposures and functional MRI imaging was collected. Exposure to DE yielded a decrease in functional connectivity compared to exposure to FA, shown through the comparison of DE and FA in the post-exposure measurement of functional connectivity. Also, Additionally, the alterations observed in the brain were transient, and the functional connections of the participants returned to their baseline state when they were exposed to fresh air.
&#8220;Air pollution is affecting our thinking, which could have serious public health effects,&#8221; said Chris Carlsten, director of UBC&#8217;s Air Pollution Exposure Lab and one of the researchers of the study.
Emerging research indicates that the act of inhaling polluted air can induce notable changes in the brain. Furthermore, another study studied a correlation between exposure to polluted air and a heightened likelihood of experiencing mental health issues compared to individuals who breathe cleaner air. For example, The researchers discovered that <a href="https://www.weforum.org/agenda/2022/11/impact-air-pollution-brain-mental-health/">95% of studies</a> examining brain effects found significant physical and functional changes within the emotion-regulation brain regions in those exposed to increased levels of air pollution.
Inhaling polluted air has been shown to impact the regions of the brain responsible for regulating emotions. Consequently, individuals exposed to such air are at an elevated risk of encountering anxiety and depression, in contrast to those who enjoy cleaner air. These <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0161813X22001668?via%3Dihub">significant findings</a> stem from a comprehensive systematic review, recently featured in the journal NeuroToxicology.
Many of these studies have consistently demonstrated that residing in environments characterized by elevated levels of air pollution can lead to increased inflammation and disrupt the activity of neurotransmission, a critical chemical signaling process within the brain.
Therefore, it is crucial for individuals to prioritize the quality of the air they breathe and take necessary steps to mitigate their exposure to air pollution. One of the simplest and most effective methods is to wear a filtered mask. For detailed guidance on selecting the appropriate mask, as well as information on when and how to wear it correctly, please visit our website. In the &#8220;<a href="https://breathemongolia.org/en/take-actions">Take Action</a>&#8221; section, you can access all the relevant information you need. By logging in through the provided link, you will be directed to a page displaying the image below, which contains comprehensive instructions and guidance.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3900" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-360x236.png" alt="" width="360" height="236" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-360x236.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-1024x671.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-768x503.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-1536x1006.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121148-2048x1342.png 2048w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />

Агаарын бохирдол нь амьсгалын замын өвчнүүд, уушгины өвчлөлийн шалтгаан болдгийг дэлхийн хамгийн хүйтэн нийслэл Улаанбаатар хотын иргэдийн өвчлөлийн статистик бэлхнээ харуулдаг. Тэгвэл агаарын бохирдол нь оюун ухаан, сэтгэн бодох үйл ажиллагаанд нөлөөлж байгааг саяхан нийтлэгдсэн хэд хэдэн судалгааны ажилд онцолсон байна.
Бритиш Колумбын их сургууль болон Викториягийн их сургуулийн судлаачдын хийсэн анхны<a href="https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-023-00961-4"> судалгаагаар</a> дизель түлшний утаанд хоёр цаг байх нь тархины үйл ажиллагааг бууруулдаг болохыг тогтоожээ. Судалгааны хувьд эрдэмтэд 25 эрүүл насанд хүрсэн хүнийг лабораторийн нөхцөлд дизель түлшний утаанд богино хугацаанд суулгасан. Ингээд дизель түлшний утаанд өртсөний дараа оролцогчдын тархины өргөн тархсан хэсгүүдийн үйл ажиллагааны холболтыг үзэн хэвийн үеийнхтэй харьцуулахад утаанд хордсоны дараах тархины үйл ажиллагаа буурсан байсныг тогтоожээ. Мөн тархинд гарсан өөрчлөлтүүд түр зуурынх байсан бөгөөд судалгааны ажил дуусч эрүүл агаарт шилжсэний дараа оролцогчдын мэдрэлийн холбоос хэвийн болсон байна.
Агаарын бохирдолд өртөх тохиолдолд үр нөлөө нь тархины үйл ажиллагаанд илүү удаан үргэлжилнэ гэдгийг энэхүү судалгааны ахлах профессор, амьсгалын замын анагаах ухааны тэргүүн, доктор Крис Карлстен хэлжээ. 
Бохирдсон агаараар амьсгалах нь тархийг өөрчилдөг болохыг шинэ судалгаанууд харуулж байна. Бохир агаараар амьсгалдаг хүмүүс цэвэр агаараар амьсгалдаг хүмүүстэй харьцуулахад сэтгэцийн эрүүл мэндийн асуудалд илүү өртдөг нь өөр нэгэн судалгаагаар тогтоогдоод буй.
Тухайлбал тархины нөлөөллийг судалсан <a href="https://www.weforum.org/agenda/2022/11/impact-air-pollution-brain-mental-health/">судалгааны</a> 95% нь агаарын бохирдол ихтэй орчинд амьдардаг хүмүүсийн сэтгэл хөдлөлийг зохицуулах тархины хэсгүүдийн үйл ажиллагаанд томоохон өөрчлөлт илэрсэн талаар тогтоожээ..
Бохирдсон агаараар амьсгалж буй хүмүүсийн сэтгэл хөдлөлийг хянадаг тархины хэсгүүд өөрчлөгддөг бөгөөд үүний үр дүнд цэвэр агаараар амьсгалдаг хүмүүстэй харьцуулахад сэтгэл түгшүүр, сэтгэлийн хямралд орох магадлал өндөр байдаг аж. Энэ<a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0161813X22001668?via%3Dihub"> судалгаа</a> нь саяхан NeuroToxicology сэтгүүлд нийтлэгдсэн судалгааны ажлын гол дүгнэлтүүд юм.
Эдгээр судалгаануудын ихэнх нь агаарын бохирдол ихтэй орчинд амьдрах нь үрэвслийг ихэсгэж, тархины химийн дамжуулагч үүрэг гүйцэтгэдэг мэдрэлийн дамжуулах үйл ажиллагаанд өөрчлөлт оруулдаг болохыг тогтоожээ.
Тиймээс xүмүүс амьсгалж буй агаараа анхаарч, агаарын бохирдолд өртөх магадлалаа багасгахын тулд зохих арга хэмжээг авах ёстой. Утааны шүүлтүүртэй маск зүүх нь хамгийн энгийн бөгөөд үр дүнтэй арга юм. Хэрэв таньд ямар маск зүүх, ямар үед, яаж зүүх талаар мэдээлэл хэрэгтэй бол манай вебсайт руу нэвтрэн “<a href="https://breathemongolia.org/mn/take-actions">Таны оролцоо</a>” хэсгээс өөрт хэрэгтэй мэдээллээ бүрэн авах боломжтой. Дээрх холбоосоор нэвтрэн ороход доорх зурагт харагдаж байгаа шиг мэдээллүүд харагдах бөгөөд таньд хэрэгтэй бүхий л мэдээлэл үүнд байгаа.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3899" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-360x239.png" alt="" width="360" height="239" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-360x239.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-1024x679.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-768x510.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-1536x1019.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/08/Screenshot-2023-08-23-121119-2048x1359.png 2048w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />

New findings on air pollution for brain function and mental health issues

Сэтгэцийн эрүүл мэндийн асуудал руу чимээгүй хөтөлж буй агаарын бохирдлын талаарх шинэ дүгнэлтүүд

The English version of this article can be found <a href="https://www.bbc.com/news/uk-england-london-65296752">here</a>. Breathe Mongolia translated this article, originally published on Clean Air Fund.
Агаарын бохирдол нь хүний ​​амьдралын бүхий л үе шатанд хор хөнөөл учруулдаг болохыг Лондонгийн Империал коллежийн судлаачид тогтоожээ.
Их Лондонгийн захиргаанаас гаргасан тайланд тусгаснаар тодорхой хэмжээний тоосонцорт өртөх нь үр зулбах, эр бэлгийн эсийн тоо буурах, хүүхдийн уушгины өсөлтийг саатуулах зэрэгт хүргэдэг талаар бичжээ. Насанд хүрсэн хойно энэ агаарын бохирдол нь архаг өвчин, хорт хавдар, цус харвалт зэргийн үндэс нь болдог байна. 
Империал коллежийн хүрээлэн буй орчны судалгааны багийнхан 10 жилийн хугацаанд хийсэн <a href="https://www.london.gov.uk/sites/default/files/2023-04/Imperial%20College%20London%20Projects%20-%20impacts%20of%20air%20pollution%20across%20the%20life%20course%20%E2%80%93%20evidence%20highlight%20note.pdf">35,000 гаруй судалгааны ажилтай</a> танилцан, үр дүн гарган авсан байна. 
Үүнээс дурдвал, судалгааны багийнхан Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага (ДЭМБ), Их Британийн Агаарын бохирдлын эмнэлгийн нөлөөллийн хороо (COMEAP), Хатан хааны эмч нарын коллеж (RCP), Эрүүл мэндийн нөлөөллийн хүрээлэн, Хавдар судлалын олон улсын агентлаг (IARC)-ын гаргасан судалгааны ажлуудыг ашиглажээ.
&#8220;Ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг&#8221;
Судалгааны ажлуудтай танилцсаны үндсэн дээр агаарын бохирдол нь жирэмсэн үед ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлж, жин багатай төрөлт, үр зулбах, мөн эрэгтэй хүний ​​эр бэлгийн эсийн тоо багасдаг болохыг тогтоожээ. Түүнчлэн агаарын бохирдол нь хүүхдийн уушгины өсөлтийг саатуулж, гуурсан хоолойн багтраа өвчнийг үүсгэж, цусны даралт, танин мэдэхүйн чадвар, сэтгэцийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг болохыг тогтоов. Судлаачид автомашины утаанаас гардаг тоосонцор (PM2.5) болон азотын давхар исэл (NO2) нь эрүүл мэндэд онцгой хортой болохыг анхааруулсан. Агаар дахь PM2.5-ын босго утга хор хөнөөл учруулахгүй талаар, тэр байтугай Лондоны хамгийн бага бохирдолтой захын хороололд амьдардаг хүмүүст ч хор хөнөөл учруулахгүй гэсэн нотолгоо байхгүй талаар тэд мэдээлсэн.
Судлаачид судалгаандаа ийнхүү бичжээ: &#8220;Агаарын бохирдлын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийн талаарх судалгаанууд нь нас баралтын тоон мэдээллүүд дээр төвлөрч байдаг гэхдээ илүү өргөн хүрээний нөлөөлөл нь архаг өвчний үүсгэх шалтгаан болж, хувь нэмэр оруулж байгаа талаарх тоон мэдээллүүд судлагдаагүй байсаар байна.&#8221;
2018 онд Английн Нийгмийн эрүүл мэнд (PHE)-ийн тооцоолж байгаагаар Их Британид агаарын бохирдлоос болж жилд 43,000 орчим хүн нас барж байгаа бөгөөд дорвитой арга хэмжээ авахгүй бол 2035 он гэхэд тус улсад 81,99 тэрбум их наяд төгрөгийн зардал болж болзошгүй гэжээ. 
Судлаачид &#8220;Төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого нь агаарын бохирдолд өртөмтгий болсон хүмүүсийг хамгаалахаас гадна агаарын бохирдлын хуримтлагдаж буй хор уршиг, эрүүл мэндийн доройтлыг бууруулахад чиглэгдэх ёстой&#8221; гэжээ. Үүний хүрээнд Засгийн газар <a href="https://consult.defra.gov.uk/air-quality-strategy-review-team/consultation-on-the-draft-revised-air-quality-stra/supporting_documents/Draft%20air%20quality%20strategy.pdf">Агаарын чанарын стратегийн</a> төслийн хэлэлцүүлгийг эхлүүлсэн бөгөөд дөрөвдүгээр сарын 21-нд дуусах юм. Байгаль орчин, хүнс, орон нутгийн асуудал эрхэлсэн газрын (Defra) хэвлэлийн төлөөлөгч хэлэхдээ: &#8220;Бид агаарын чанарыг сайжруулахын ач холбогдлыг бүрэн ойлгож байгаа бөгөөд Хүрээлэн буй орчныг сайжруулах төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах, агаарын чанарыг сайжруулах хатуу зорилтуудыг биелүүлэхийн тулд авч буй арга хэмжээнүүдийг тусгасан болно” гэжээ.

Энэ нийтлэлийн эх хувилбар нь <a href="https://www.bbc.com/news/uk-england-london-65296752">энд</a> байна. Брийт Монголиа нь &#8220;Цэвэр агаар сан&#8221;-д нийтлэгдсэн энэхүү нийтлэлийг орчуулж, монгол хэлээр уншдаг уншигчдад зориулан бэлтгэв.
Агаарын бохирдол нь хүний ​​амьдралын бүхий л үе шатанд хор хөнөөл учруулдаг болохыг Лондонгийн Империал коллежийн судлаачид тогтоожээ.
Их Лондонгийн захиргаанаас гаргасан тайланд тусгаснаар тодорхой хэмжээний тоосонцорт өртөх нь үр зулбах, эр бэлгийн эсийн тоо буурах, хүүхдийн уушгины өсөлтийг саатуулах зэрэгт хүргэдэг талаар бичжээ. Насанд хүрсэн хойно энэ агаарын бохирдол нь архаг өвчин, хорт хавдар, цус харвалт зэргийн үндэс нь болдог байна. 
Империал коллежийн хүрээлэн буй орчны судалгааны багийнхан 10 жилийн хугацаанд хийсэн <a href="https://www.london.gov.uk/sites/default/files/2023-04/Imperial%20College%20London%20Projects%20-%20impacts%20of%20air%20pollution%20across%20the%20life%20course%20%E2%80%93%20evidence%20highlight%20note.pdf">35,000 гаруй судалгааны ажилтай</a> танилцан, үр дүн гарган авсан байна. 
Үүнээс дурдвал, судалгааны багийнхан Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага (ДЭМБ), Их Британийн Агаарын бохирдлын эмнэлгийн нөлөөллийн хороо (COMEAP), Хатан хааны эмч нарын коллеж (RCP), Эрүүл мэндийн нөлөөллийн хүрээлэн, Хавдар судлалын олон улсын агентлаг (IARC)-ын гаргасан судалгааны ажлуудыг ашиглажээ.
&#8220;Ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлдөг&#8221;
Судалгааны ажлуудтай танилцсаны үндсэн дээр агаарын бохирдол нь жирэмсэн үед ургийн хөгжилд сөргөөр нөлөөлж, жин багатай төрөлт, үр зулбах, мөн эрэгтэй хүний ​​эр бэлгийн эсийн тоо багасдаг болохыг тогтоожээ. Түүнчлэн агаарын бохирдол нь хүүхдийн уушгины өсөлтийг саатуулж, гуурсан хоолойн багтраа өвчнийг үүсгэж, цусны даралт, танин мэдэхүйн чадвар, сэтгэцийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлдөг болохыг тогтоов. Судлаачид автомашины утаанаас гардаг тоосонцор (PM2.5) болон азотын давхар исэл (NO2) нь эрүүл мэндэд онцгой хортой болохыг анхааруулсан. Агаар дахь PM2.5-ын босго утга хор хөнөөл учруулахгүй талаар, тэр байтугай Лондоны хамгийн бага бохирдолтой захын хороололд амьдардаг хүмүүст ч хор хөнөөл учруулахгүй гэсэн нотолгоо байхгүй талаар тэд мэдээлсэн.
Судлаачид судалгаандаа ийнхүү бичжээ: &#8220;Агаарын бохирдлын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийн талаарх судалгаанууд нь нас баралтын тоон мэдээллүүд дээр төвлөрч байдаг гэхдээ илүү өргөн хүрээний нөлөөлөл нь архаг өвчний үүсгэх шалтгаан болж, хувь нэмэр оруулж байгаа талаарх тоон мэдээллүүд судлагдаагүй байсаар байна.&#8221;
2018 онд Английн Нийгмийн эрүүл мэнд (PHE)-ийн тооцоолж байгаагаар Их Британид агаарын бохирдлоос болж жилд 43,000 орчим хүн нас барж байгаа бөгөөд дорвитой арга хэмжээ авахгүй бол 2035 он гэхэд тус улсад 81,99 тэрбум их наяд төгрөгийн зардал болж болзошгүй гэжээ. 
Судлаачид &#8220;Төрөөс хэрэгжүүлж буй бодлого нь агаарын бохирдолд өртөмтгий болсон хүмүүсийг хамгаалахаас гадна агаарын бохирдлын хуримтлагдаж буй хор уршиг, эрүүл мэндийн доройтлыг бууруулахад чиглэгдэх ёстой&#8221; гэжээ. Үүний хүрээнд Засгийн газар <a href="https://consult.defra.gov.uk/air-quality-strategy-review-team/consultation-on-the-draft-revised-air-quality-stra/supporting_documents/Draft%20air%20quality%20strategy.pdf">Агаарын чанарын стратегийн</a> төслийн хэлэлцүүлгийг эхлүүлсэн бөгөөд дөрөвдүгээр сарын 21-нд дуусах юм. Байгаль орчин, хүнс, орон нутгийн асуудал эрхэлсэн газрын (Defra) хэвлэлийн төлөөлөгч хэлэхдээ: &#8220;Бид агаарын чанарыг сайжруулахын ач холбогдлыг бүрэн ойлгож байгаа бөгөөд Хүрээлэн буй орчныг сайжруулах төлөвлөгөөнд өөрчлөлт оруулах, агаарын чанарыг сайжруулах хатуу зорилтуудыг биелүүлэхийн тулд авч буй арга хэмжээнүүдийг тусгасан болно” гэжээ.

Air pollution causes harm at all stages of life - report

Агаарын бохирдол нь хүний амьдралын бүхий л үе шатанд хор хөнөөл учруулж байна.

The English version of this article can be found <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/9-changes-we-need-to-see-in-2023/">here</a>. Breathe Mongolia translated this article, originally published on Clean Air Fund.
Агаарын чанарыг сайжруулах тайлангуудаас харахад дараах 9 өөрчлөлтийг бид 2023 онд хийх нэн тэргүүний шаардлагатай байна.
1. Агаарын бохирдлын асуудлаарх олон улсын хамтын ажиллагаа
Дэлхийн хэмжээний асуудал нь зохицуулалттай, сайн нөөцтэй, батлагдсан шийдлүүд дээр суурилсан байхын зэрэгцээ шинэ санаа, инновацыг бий болгох орон зайг бүтээн <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/global-convention-air-pollution/">дэлхийн хэмжээнд хариу арга хэмжээ</a> авах шаардлагатай байдаг. Засгийн газраас эхлээд аж үйлдвэр болон бусад орны удирдагчид хаа сайгүй агаарын бохирдлыг бууруулах, үүнийг хурдасгах зорилготой дэлхийн томоохон төсөл эсвэл конвенцыг бий болгоход хувь нэмрээ оруулах ёстой.
2. Европын Холбоо нь 2030 он хүртэл томоохон, ирээдүйтэй зорилтуудыг дэвшүүлжээ
Энэ жил Европын Комисс нь Европын Холбооны хэмжээнд агаарын бохирдлын түвшинг тогтоох зорилтоо болгосон Орчны агаарын чанарын удирдамжаа (AAQD) шинэчлэн боловсруулж байна. Энэхүү удирдамжийн одоогийн санал нь Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын (ДЭМБ) удирдамжтай нийцэж байгаа бөгөөд шаардлагатай арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд гишүүн орнуудад дэмжлэг үзүүлэхийг багтаасан болно.
3. Илүү олон орны мэдээллийн ил тод байдал
Засгийн газруудын тал хувь нь л <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/countries-failing-data-on-air-pollution/">агаарын чанарыг хэмжиж</a>, мэдээллийг ил тод хуваалцдаг. Мэдээллийг дэлхийн хэмжээнд удирдах ил тод байдал, тууштай арга барил нь үр дүнтэй, <a href="https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2201092119">нотолгоонд суурилсан үйл ажиллагаа</a>г хурдасгах болно. Энэ жил бид илүү олон засгийн газрууд агаарын чанарын мэдээллээ олон нийтэд мэдээлэхийг хүсэж байна.
4. Европын Холбоо болон бусад орнууд дахь бизнесийн үйл ажиллагаа
Зарим <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/private-sector-and-clean-air-4-reflections-from-business-leaders/">томоохон корпорацууд</a> өөрсдийн ялгаруулж буй агаарын бохирдлыг бууруулах үйл ажиллагаа эхлүүлж байгаа бол дэлхий даяар илүү олон компаниуд өөрсдийн ялгаруулж буй бохирдлыг хэмжиж, үүнийгээ бууруулах ажлыг эхлүүлэх шаардлагатай байна. Бид <a href="https://www.efrag.org/lab6?AspxAutoDetectCookieSupport=1">Европын Тогтвортой байдлын тайлагналын стандарт</a>ын төсөлд агаарын бохирдлыг тусгаж өгөхийг дэмжиж байгаа бөгөөд Европын Комиссоос бүх компаниудыг хэр хэмжээний агаар бохирдуулагч бодис ялгаруулдаг болохыг ил болгохыг шаарддаг стандарт батлуулахыг хүсэж байна.
5. Цэвэр агаарт зориулсан нэмэлт санхүүжилт
Албан ёсны хандивлагчдын санхүүжилтийн ердөө 0.5%, хандивын санхүүжилтийн 0.1% нь <a href="https://www.cleanairfund.org/air-quality-funding-2022/">агаарын бохирдлыг бууруулахад</a> зарцуулагддаг. Засгийн газар, олон талт хандивлагчид болон хүмүүнлэгийн сангууд агаарын чанарыг сайжруулах зорилтот санхүүжилтээ нэмэгдүүлж, ялангуяа Африк, Латин Америк, Ази дахь хөгжиж буй бүс нутгуудад зарцуулах шаардлагатай байна.
6. Илүү олон хотууд бодит арга хэмжээ авах
Өнгөрсөн жил Гана улсын Аккра хотоос Болгарын Софи хүртэлх хотууд цэвэр агаарыг эрэлхийлж, арга хэмжээ авахдаа тэргүүлсэн. 2023 онд илүү олон хотын захиргаа, шийдвэр гаргагч нар бодлогын түвшинд агаарын чанарыг сайжруулах ирээдүйтэй, томоохон менежментийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх эсвэл бага бохирдол ялгаруулдаг бүсүүдийг хэрэгжүүлэх замаар агаарын бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхийг хүсэж байна.
7. Их Британийн агаарын чанараа сайжруулах шинэ зорилтод хүрэх тодорхой төлөвлөгөө
Өнгөрсөн сард Их Британийн засгийн газар тоосонцрыг (PM2.5) бууруулах шинэ зорилтуудыг зарласан. Хэдийгээр ДЭМБ-ын агаарын чанарын шинэчлэгдсэн удирдамжийг хүлээн зөвшөөрч байгаа ч түүнд хүрэх хугацаа (2040 он) сул бөгөөд ирээдүйгүй (амбицгүй) байна. Бид засгийн газраас агаар дахь PM2.5-ын ялгаралтыг бууруулах илүү амбицтай дунд үеийн зорилтууд болон 2030 оноос өмнө агаарын чанарыг хэрхэн сайжруулахыг тодорхойлсон Байгаль орчныг сайжруулах шинэ төлөвлөгөө гаргахыг хүсэж байна.
8. Польш улсад цэвэр эрчим хүчийг тэгш хүртэх нь
Польшийн засгийн газар иргэдийн халаалтын шийдэл болох нүүрсэнд суурилсан дулааны эх үүсвэрийг солих, цэвэр эрчим хүчний халаалтын технологиор барилга байгууламжийг шинэчлэх Засгийн газрын татаасны хөтөлбөр болох “Цэвэр агаар” үндэсний хөтөлбөрөө шинэчилсэн. Засгийн газар эрчим хүчний хэмнэлттэй халаалтыг нэвтрүүлэхэд хамгийн эмзэг бүлгийн иргэдэд дэмжлэг үзүүлэх механизмтай байх ёстой.
9. Эдийн засгийн өндөр өсөлтийг Энэтхэгийн цэвэр агаартай хослуулах шийдэл
Дэлхийн эдийн засгийн удаашрал нь бусад хөгжиж буй орны эдийн засагтай харьцуулахад Энэтхэгт хамаагүй бага нөлөө үзүүлнэ гэж Дэлхийн банк таамаглаж байгаа бөгөөд Олон улсын валютын сан (ОУВС) энэ онд ДНБ 6.1%-иар өснө гэж урьдчилан мэдээлээд байна. Энэтхэг улс G20 (1999 онд Азийн санхүүгийн хямралын дараа Сангийн сайд нар болон Төв банкны ерөнхийлөгч нарын дэлхийн эдийн засаг, санхүүгийн асуудлыг хэлэлцэх форум болгон байгуулагдсан)-ийг даргалж байгаа энэ үед бид тогтвортой өсөлт, цэвэр агаарын шийдлүүдийг засгийн газар хоорондын хөтөлбөрт нэн тэргүүнд оруулахыг хүсэж байна. B20 нь G20-ийн бизнесийн хүрээний дуу хоолойг төлөөлж байгаа тул нийгмийн өмнө хүлээх хариуцлагыг нэн тэргүүнд тавьж, цэвэр агаар нь тэгш, хүртээмжтэй өсөлтийн хурдасгуур болох бизнесийн салбарыг харахыг хүсэж байна.

Энэ нийтлэлийн эх хувилбар нь <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/krakows-low-emission-zone-first-ever-in-central-and-eastern-europe/">энд</a> байна. Брийт Монголиа нь &#8220;Цэвэр агаар сан&#8221;-д нийтлэгдсэн энэхүү нийтлэлийг орчуулж, монгол хэлээр уншдаг уншигчдад зориулан бэлтгэв.
Агаарын чанарыг сайжруулах тайлангуудаас харахад дараах 9 өөрчлөлтийг бид 2023 онд хийх нэн тэргүүний шаардлагатай байна.
1. Агаарын бохирдлын асуудлаарх олон улсын хамтын ажиллагаа
Дэлхийн хэмжээний асуудал нь зохицуулалттай, сайн нөөцтэй, батлагдсан шийдлүүд дээр суурилсан байхын зэрэгцээ шинэ санаа, инновацыг бий болгох орон зайг бүтээн <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/global-convention-air-pollution/">дэлхийн хэмжээнд хариу арга хэмжээ</a> авах шаардлагатай байдаг. Засгийн газраас эхлээд аж үйлдвэр болон бусад орны удирдагчид хаа сайгүй агаарын бохирдлыг бууруулах, үүнийг хурдасгах зорилготой дэлхийн томоохон төсөл эсвэл конвенцыг бий болгоход хувь нэмрээ оруулах ёстой.
2. Европын Холбоо нь 2030 он хүртэл томоохон, ирээдүйтэй зорилтуудыг дэвшүүлжээ
Энэ жил Европын Комисс нь Европын Холбооны хэмжээнд агаарын бохирдлын түвшинг тогтоох зорилтоо болгосон Орчны агаарын чанарын удирдамжаа (AAQD) шинэчлэн боловсруулж байна. Энэхүү удирдамжийн одоогийн санал нь Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын (ДЭМБ) удирдамжтай нийцэж байгаа бөгөөд шаардлагатай арга хэмжээг хэрэгжүүлэхэд гишүүн орнуудад дэмжлэг үзүүлэхийг багтаасан болно.
3. Илүү олон орны мэдээллийн ил тод байдал
Засгийн газруудын тал хувь нь л <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/countries-failing-data-on-air-pollution/">агаарын чанарыг хэмжиж</a>, мэдээллийг ил тод хуваалцдаг. Мэдээллийг дэлхийн хэмжээнд удирдах ил тод байдал, тууштай арга барил нь үр дүнтэй, <a href="https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.2201092119">нотолгоонд суурилсан үйл ажиллагаа</a>г хурдасгах болно. Энэ жил бид илүү олон засгийн газрууд агаарын чанарын мэдээллээ олон нийтэд мэдээлэхийг хүсэж байна.
4. Европын Холбоо болон бусад орнууд дахь бизнесийн үйл ажиллагаа
Зарим <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/private-sector-and-clean-air-4-reflections-from-business-leaders/">томоохон корпорацууд</a> өөрсдийн ялгаруулж буй агаарын бохирдлыг бууруулах үйл ажиллагаа эхлүүлж байгаа бол дэлхий даяар илүү олон компаниуд өөрсдийн ялгаруулж буй бохирдлыг хэмжиж, үүнийгээ бууруулах ажлыг эхлүүлэх шаардлагатай байна. Бид <a href="https://www.efrag.org/lab6?AspxAutoDetectCookieSupport=1">Европын Тогтвортой байдлын тайлагналын стандарт</a>ын төсөлд агаарын бохирдлыг тусгаж өгөхийг дэмжиж байгаа бөгөөд Европын Комиссоос бүх компаниудыг хэр хэмжээний агаар бохирдуулагч бодис ялгаруулдаг болохыг ил болгохыг шаарддаг стандарт батлуулахыг хүсэж байна.
5. Цэвэр агаарт зориулсан нэмэлт санхүүжилт
Албан ёсны хандивлагчдын санхүүжилтийн ердөө 0.5%, хандивын санхүүжилтийн 0.1% нь <a href="https://www.cleanairfund.org/air-quality-funding-2022/">агаарын бохирдлыг бууруулахад</a> зарцуулагддаг. Засгийн газар, олон талт хандивлагчид болон хүмүүнлэгийн сангууд агаарын чанарыг сайжруулах зорилтот санхүүжилтээ нэмэгдүүлж, ялангуяа Африк, Латин Америк, Ази дахь хөгжиж буй бүс нутгуудад зарцуулах шаардлагатай байна.
6. Илүү олон хотууд бодит арга хэмжээ авах
Өнгөрсөн жил Гана улсын Аккра хотоос Болгарын Софи хүртэлх хотууд цэвэр агаарыг эрэлхийлж, арга хэмжээ авахдаа тэргүүлсэн. 2023 онд илүү олон хотын захиргаа, шийдвэр гаргагч нар бодлогын түвшинд агаарын чанарыг сайжруулах ирээдүйтэй, томоохон менежментийн хөтөлбөр хэрэгжүүлэх эсвэл бага бохирдол ялгаруулдаг бүсүүдийг хэрэгжүүлэх замаар агаарын бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхийг хүсэж байна.
7. Их Британийн агаарын чанараа сайжруулах шинэ зорилтод хүрэх тодорхой төлөвлөгөө
Өнгөрсөн сард Их Британийн засгийн газар тоосонцрыг (PM2.5) бууруулах шинэ зорилтуудыг зарласан. Хэдийгээр ДЭМБ-ын агаарын чанарын шинэчлэгдсэн удирдамжийг хүлээн зөвшөөрч байгаа ч түүнд хүрэх хугацаа (2040 он) сул бөгөөд ирээдүйгүй (амбицгүй) байна. Бид засгийн газраас агаар дахь PM2.5-ын ялгаралтыг бууруулах илүү амбицтай дунд үеийн зорилтууд болон 2030 оноос өмнө агаарын чанарыг хэрхэн сайжруулахыг тодорхойлсон Байгаль орчныг сайжруулах шинэ төлөвлөгөө гаргахыг хүсэж байна.
8. Польш улсад цэвэр эрчим хүчийг тэгш хүртэх нь
Польшийн засгийн газар иргэдийн халаалтын шийдэл болох нүүрсэнд суурилсан дулааны эх үүсвэрийг солих, цэвэр эрчим хүчний халаалтын технологиор барилга байгууламжийг шинэчлэх Засгийн газрын татаасны хөтөлбөр болох “Цэвэр агаар” үндэсний хөтөлбөрөө шинэчилсэн. Засгийн газар эрчим хүчний хэмнэлттэй халаалтыг нэвтрүүлэхэд хамгийн эмзэг бүлгийн иргэдэд дэмжлэг үзүүлэх механизмтай байх ёстой.
9. Эдийн засгийн өндөр өсөлтийг Энэтхэгийн цэвэр агаартай хослуулах шийдэл
Дэлхийн эдийн засгийн удаашрал нь бусад хөгжиж буй орны эдийн засагтай харьцуулахад Энэтхэгт хамаагүй бага нөлөө үзүүлнэ гэж Дэлхийн банк таамаглаж байгаа бөгөөд Олон улсын валютын сан (ОУВС) энэ онд ДНБ 6.1%-иар өснө гэж урьдчилан мэдээлээд байна. Энэтхэг улс G20 (1999 онд Азийн санхүүгийн хямралын дараа Сангийн сайд нар болон Төв банкны ерөнхийлөгч нарын дэлхийн эдийн засаг, санхүүгийн асуудлыг хэлэлцэх форум болгон байгуулагдсан)-ийг даргалж байгаа энэ үед бид тогтвортой өсөлт, цэвэр агаарын шийдлүүдийг засгийн газар хоорондын хөтөлбөрт нэн тэргүүнд оруулахыг хүсэж байна. B20 нь G20-ийн бизнесийн хүрээний дуу хоолойг төлөөлж байгаа тул нийгмийн өмнө хүлээх хариуцлагыг нэн тэргүүнд тавьж, цэвэр агаар нь тэгш, хүртээмжтэй өсөлтийн хурдасгуур болох бизнесийн салбарыг харахыг хүсэж байна.

9 changes we need to see in 2023

2023 онд дэлхийн улс орнуудын агаарын бохирдлын асуудлын  хүрээнд өөрчлөгдөх ёстой 9 зүйлс

JAICA: PM10 has decreased with the switch to coal briquette, but sulfur dioxide has increased

ЖАЙКА: Шахмал түлшинд шилжсэнээр РМ10-ын хэмжээ буурсан ч хүхэрлэг хий ихэссэн байна

World Environment Day 2023: 6 Startling Facts About Air Pollution That Demand Immediate Action

Дэлхийн байгаль орчны өдөр 2023: Агаарын бохирдлын талаарх нэн даруй арга хэмжээ авах шаардлагатай 6 чухал баримт

Long-term exposure to air pollution linked to severe Covid

Агаарын бохирдолд удаан хугацаагаар өртөх нь Ковид-19-ийн хүнд хэлбэрүүдээр өвчлөх эрсдэлийг нэмэгдүүлдэг

Call for dementia risk to be included in UK air pollution policies

Их Британийн агаарын бохирдлын бодлогод зөнөх өвчний эрсдэлийг оруулахыг уриалж байна

Air pollution is one of the major environmental problems and the World Health Organization estimates that it causes more than 4 million premature deaths worldwide every year. However, the problem is complex which involves multi-stakeholders, and on top of it, air quality measurement is not done consistently. It is important to regularly measure and report air quality, and the MIT (Massachusetts Institute of Technology) research team has taken this into account and developed a low-cost, portable pollution-measuring <a href="https://news.mit.edu/2023/low-cost-device-can-measure-air-pollution-anywhere-0316">sensor</a> with open data that allows more extensive monitoring of air quality. The director of the laboratory explained that the purpose of this is &#8220;to be able to measure local air pollution wherever community groups or citizens are located, identify its sources, and exchange ideas with authorities and stakeholders to create cleaner conditions&#8221;.
Flatburn&#8217;s sensor components were 3D printed and created by ordering other low-cost components. Researchers have tested and calibrated this sensor against larger air quality measuring instruments, and are sharing all the information on how it was built and how it&#8217;s used to collect data. If you would like to get more detailed information about this sensor, please read the following article &#8220;<a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1352231023001188?dgcid=author">Leveraging machine learning algorithms to advance low-cost air sensor calibration in stationary and mobile settings</a>&#8221; which was published in the International Professional Journal.
Was the low-cost sensor made only by a <a href="https://www.tdenviro.com/news/a-brief-history-of-air-quality-sensing">research team</a> at MIT (Massachusetts Institute of Technology)?
The answer is no. Low-cost sensors have been used in the mining industry since the 20th century, and were initially used to measure and control the parameters of gas pollutants in the air of the working environment during underground mining.
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-3859 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-360x129.png" alt="" width="427" height="153" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-360x129.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-768x275.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1.png 875w" sizes="(max-width: 427px) 100vw, 427px" />
The design of the first low-cost sensor which was used <a href="https://www.tdenviro.com/news/a-brief-history-of-air-quality-sensing">in 1937</a>. This sensor was used to measure carbon monoxide or steam gas in the mining industry.
During the 2000s, it was developed rapidly to be able to measure pollutants other than batteries, GPS, screens, and gaseous pollutants. In 2012, the U.S. Environmental Protection Agency held a workshop on Sensors for Air Pollution Control (ASAP) that brought together community groups, researchers, manufacturers, users, and regulators to help shape the future development of low-cost sensors. Moreover, during this time, the quality and guarantee of low-cost sensors were determined and a guide book was published. In 2014, the South Coast Air Quality Management District in Los Angeles established a comprehensive evaluation center for low-cost air quality sensors. The Air Quality Sensor Performance Evaluation Center (AQ-SPEC) evaluates the accuracy and usability of commercially available, low-cost air quality sensors. As they published the results openly on public websites, the rules of the game have changed since then, these sensors were widely used in international research, and large universities started inventing the sensors themselves.
<a href="https://www.unep.org/explore-topics/air/what-we-do/monitoring-air-quality/why-low-cost-sensors-opportunities-and">Why use</a> low-cost sensors?
In order to reduce air pollution, which is one of the biggest global problems, large-scale, accurate and real-time measurement data are of utmost importance. Solving the problem becomes easier when we have a clear understanding of its location and extent. Similarly, knowing where, to what extent, and from where air pollution is emitted enables us to determine precise solutions. Recent <a href="https://www.clarity.io/blog/how-low-cost-air-sensors-empower-economically-developing-nations-to-improve-their-air-quality-monitoring-infrastructure">studies</a> have shown that developing and poor countries are the main sources of air pollution, and these countries lack the ability to afford expensive and large equipment. Therefore, the perfect solution for these countries is a low-cost air quality sensor.
Which sensor is the right one to use?
There are many low-cost sensors available, and finding the one that is accurate and precise is most challenging. There are hundreds of low-cost sensors on the market today, ranging from hundreds to thousands of euros. In fact, the quality of data from low-cost sensors is often questionable and is affected by many factors, including atmospheric conditions, pollutant concentration levels, and the location of the measurement site.
In this article, we have taken an important comparison from the low-cost sensor technical report issued by the European Union. Therefore, a thorough research should be done before buying a sensor.
Based on the hourly average of detecting PM2.5 particulate in the air, the PMS1003 sensor of Plantower43 brand is the best, while the Dylos brand DC1100 PRO and DC1700 sensors are the best for per minute average.
For NO2 pollutant in the air, Alphassense84 brand NO2-B42F model and LiberaIntentio41 brand AirSensEUR (v.2) model showed the best performance in hourly average, and MAS74 model sensor was relatively accurate in minute average.
For CO pollutant, City Technology34&#8217;s OEMs CO 3E300 sensor and Alphasense84&#8217;s CO-B4 sensor were more accurate on hourly average, while SSys AirSensEUR&#8217;s sensor was more accurate on minute average.
Source of the above information can be found <a href="https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC116534">here</a>.
However, most of these sensors are not sold in Mongolia, so here are the relatively accurate sensors available in Mongolia:
<ul>
<li>Purple air</li>
<li>Airvisual</li>
<li><a href="https://www.mdpi.com/2073-4433/10/9/506">Dylos DC1700</a></li>
<li><a href="https://www.mdpi.com/1424-8220/22/6/2381">Airbeam2</a></li>
<li><a href="https://www.clarity.io/?utm_term=clean%20air%20detector&amp;utm_campaign=Leads-Search-Q3-2022+%5BClicks%5D&amp;utm_source=adwords&amp;utm_medium=ppc&amp;hsa_acc=1787529554&amp;hsa_cam=17814619872&amp;hsa_grp=139654124774&amp;hsa_ad=620584211265&amp;hsa_src=g&amp;hsa_tgt=kwd-440356127958&amp;hsa_kw=clean%20air%20detector&amp;hsa_mt=p&amp;hsa_net=adwords&amp;hsa_ver=3&amp;gclid=Cj0KCQiA54KfBhCKARIsAJzSrdpqKO2_0LYvqTJCo1-JfbdrFSyBlR9Q2tTB1b1XNPPXeE3DMv7KvygaAgfBEALw_wcB">Clarity</a></li>
</ul>
For more details please click <a href="https://www.mdpi.com/1424-8220/21/12/3960">here</a>.

Агаарын бохирдол нь хүрээлэн буй орчны томоохон асуудлын нэг бөгөөд Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын тооцоолж буйгаар жил бүр дэлхий даяар 4 сая гаруй цаг бусын нас баралтад хүргэдэг гэжээ. Гэсэн хэдий ч энэ асуудал нь өргөн хэмжээний, шийдвэрлэхэд олон төрлийн оролцогч тал оролцдог бөгөөд мөн нөгөө талаас тогтвортойгоор агаарын чанарын хэмжилтийг хийдэггүй. Агаарын чанарыг тогтмол хэмжиж мэдээлэх нь чухал бөгөөд үүнийг MIT (Массачусетсийн технологийн институт)-ийн судалгааны баг анхааралдаа аван агаарын чанарыг илүү өргөн хүрээнд хянах боломжийг олгодог хямд өртөгт, зөөврийн бохирдол хэмжих боломжтой, нээлттэй өгөгдөлтэй <a href="https://news.mit.edu/2023/low-cost-device-can-measure-air-pollution-anywhere-0316">сенсорыг бүтээжээ</a>. Үүний зорилгыг лабораторийн захирал тайлбарлахдаа “Олон нийтийн бүлгүүд эсвэл иргэд хаана ч байсан орон нутгийн агаарын бохирдлыг хэмжиж, түүний эх үүсвэрийг тодорхойлж, илүү цэвэр нөхцөлийг бүрдүүлэхийн тулд эрх бүхий албан тушаалтнууд болон оролцогч талуудтай санал солилцох боломжтой байх явдал юм” гэжээ.
Флатбюрн (Flatburn) хэмээх сенсорын эд ангиудыг 3D хэвлэлийн машинаар гарган авсан бөгөөд бусад хямд өртөгт эд ангиудыг захиалах замаар бүтээсэн. Судлаачид энэхүү сенсорыг агаарын чанар хэмжигч том багажуудтай харьцуулан туршиж, тохирох зүгшрүүлэлтийг хийсэн бөгөөд үүнийг хэрхэн бүтээсэн, хэрхэн ашиглаж өгөгдөл цуглуулах, зэрэг бүх мэдээллийг олон нийтэд танилцуулж байна. Та энэ сенсорын талаар илүү дэлгэрэнгүй баталгаат мэдээлэл авч танилцахыг хүсвэл Олон улсын мэргэжлийн сэтгүүлд хэвлүүлсэн “<a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1352231023001188?dgcid=author">Leveraging machine learning algorithms to advance low-cost air sensor calibration in stationary and mobile settings</a>” өгүүллийг уншаарай.
Хямд өртөгт сенсорыг зөвхөн MIT (Массачусетсийн технологийн институт)-ийн <a href="https://www.tdenviro.com/news/a-brief-history-of-air-quality-sensing">судалгааны баг хийсэн үү</a>?
Мэдээж үгүй. Хямд өртөгт сенсорыг 20-р зуунаас эхлэн уул уурхайн салбарт ашиглаж эхэлсэн бөгөөд анх бол гүний уурхайн олборлолт хийж байх үед ажиллагсдын ажиллах орчны агаар дахь хийн бохирдуулагчдын үзүүлэлтийг хэмжин, хяналт хийдэг байжээ.
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-3859 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-360x129.png" alt="" width="435" height="156" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-360x129.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1-768x275.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture1.png 875w" sizes="(max-width: 435px) 100vw, 435px" />
<a href="https://www.tdenviro.com/news/a-brief-history-of-air-quality-sensing">1937 онд</a> ашиглаж байсан анхны хямд өртөгт сенсоруудын зураг төсөл нь. Энэхүү сенсороор уул уурхайн салбарт нүүрстөрөгчийн дутуу исэл буюу угаарын хийг хэмждэг байжээ.
2000 оны үеэр энэ нь маш эрчимтэйгээр хөгжиж батарей, GPS, дэлгэц, хийн бохирдуулагчаас бусад бохирдуулагч бодисыг хэмжих боломжтой болж хөгжүүлсэн байна. 2012 онд АНУ-ын Байгаль орчны хамгаалах агентлаг “Агаарын бохирдлыг бууруулах сенсор” (ASAP) олон нийтийн бүлгүүд, судлаачид, үйлдвэрлэгчид, хэрэглэгчид, зохицуулагчдыг нэгтгэн хурал семинар зохион байгуулсан бөгөөд энэ семинар нь хямд өртөгт сенсорын цаашдын хөгжлийг тодорхойлоход тусалсан. Мөн энэ үеэр хямд өртөгт сенсоруудын чанар, баталгааг тодорхойлж, гарын авлага гаргасан байна. 2014 онд Лос-Анжелес дахь Өмнөд эргийн Агаарын чанарын удирдлагын дүүрэг нь агаарын чанар хэмжигч хямд өртөгт сенсорын цогц үнэлгээний төвийг байгуулжээ. Агаарын чанарын сенсорын гүйцэтгэлийн үнэлгээний төв (AQ-SPEC) гэж нэрлэгддэг энэ төв нь худалдаанд гарсан, хямд өртөгтэй агаарын чанарын сенсорын нарийвчлал, ашиглах боломжтой эсэхийг үнэлдэг. Тэд үр дүнг олон нийтийн вэбсайт дээр нээлттэй нийтэлдэг бөгөөд энэ үеэс эхлэн тоглоомын дүрэмд өөрчлөлт орж, олон улсын судалгаанд энэхүү сенсоруудыг ихээр ашиглан, том их сургуулиуд өөрсдөө зохион бүтээдэг болсон. 
<a href="https://www.unep.org/explore-topics/air/what-we-do/monitoring-air-quality/why-low-cost-sensors-opportunities-and">Яагаад хямд</a> өртөгт сенсор ашиглах хэрэгтэй гэж? 
Дэлхийн хэмжээнд хамгийн том асуудал болсон агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд өргөн хэмжээний, нарийвчлал сайтай, бодит тоон утга бүхий хэмжилтийн өгөгдөл хамгийн чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Асуудал хаана, ямар хүрээнд байгааг мэдсэнээр асуудлыг шийдэхэд хялбар болдог тул үүний нэгэн адил агаарын бохирдол хаана, ямар хэмжээгээр, хаанаас ялгарч байгааг мэдсэнээр үүнийг шийдвэрлэх арга замыг нарийн тодорхойлох юм. Сүүлийн үеийн <a href="https://www.clarity.io/blog/how-low-cost-air-sensors-empower-economically-developing-nations-to-improve-their-air-quality-monitoring-infrastructure">судалгаагаар</a> хөгжиж буй болон ядуу буурай орнууд нь агаарын бохирдол үүсгэгчид байдаг бөгөөд эдгээр орнууд нь үнэтэй, том төхөөрөмж авах чадвар хомс билээ. Иймээс эдгээр орнуудад зориулсан хамгийн төгс шийдэл нь агаарын чанар хэмжигч хямд өртөгт сенсор юм.
Ямар сенсорыг сонгон ашиглах нь зөв бэ?
Маш олон хямд өртөгт сенсорууд байдаг бөгөөд нарийвчлал сайтай, үнэн зөв хэмждэг сенсорыг олох нь хамгийн чухал асуудал юм. Өнөөдөр зах зээл дээр хэдэн зуугаас хэдэн мянган еврогийн үнэтэй хэдэн зуун хямд өртөгт сенсор зарагдаж байна. Үнэн хэрэгтээ хямд өртөгтэй сенсорын мэдээллийн чанар нь ихэвчлэн эргэлзээтэй байдаг бөгөөд үүнд агаар мандлын нөхцөл, бохирдуулагчийн агууламжийн түвшин, хэмжилт хийж буй талбайн байршил гэх мэт олон хүчин зүйл нөлөөлдөг.
Иймээс бид бүхэн Европын холбооноос гаргасан хямд өртөгт сенсорын техникийн тайлангаас чухал харьцуулалтыг аван энэхүү нийтлэлдээ харууллаа. Иймд та сенсор авахаасаа өмнө маш сайн судалгаа хийх хэрэгтэй шүү.
Агаар дахь РМ2.5 бохирдуулагчийн хувьд цагийн дундаж утгаар нь харвал Plantower43 брэндийн  PMS1003 загварын сенсор, харин минутын дунджаар нь харвал Dylos брэндийн  DC1100 PRO болон DC1700 загварын сенсорууд хамгийн сайн нь байна.
Агаар дахь NO2 бохирдуулагчийн хувьд цагийн дунджаар Alphassense84 брэндийн NO2-B42F загвар болон LiberaIntentio41 брэндийн AirSensEUR (v.2) загварын сенсор хамгийн сайн үзүүлэлт үзүүлсэн бөгөөд минутын дунджаар MAS74 загварын сенсор нь харьцангуй нарийвчлал сайтай байжээ.
Агаар дахь CO бохирдуулагчийн хувьд цагийн дунджаар City Technology34-ийн OEMs CO 3E300 загварын сенсор болон Alphasense84-ийн CO-B4 загварын сенсор нарийвчлал сайтай байсан бол минутын дундаж үзүүлэлтээр SSys AirSensEUR загварын сенсор нарийвчлал сайтай байна.
Дээрх мэдээллийн эх сурвалж: <a href="https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC116534">Энд дарна уу</a> 
Гэвч эдгээр сенсоруудын ихэнх нь Монгол улсад зарагддаггүй тул Монголоос авч болох боломжтой, харьцангуй үнэн хэмждэг сенсоруудыг дурьдвал:
<ul>
<li style="font-weight: 400">Purple air</li>
<li style="font-weight: 400">Airvisual</li>
<li style="font-weight: 400"><a href="https://www.mdpi.com/2073-4433/10/9/506">Dylos DC1700</a></li>
<li style="font-weight: 400"><a href="https://www.mdpi.com/1424-8220/22/6/2381">Airbeam2</a></li>
<li style="font-weight: 400"><a href="https://www.clarity.io/?utm_term=clean%20air%20detector&amp;utm_campaign=Leads-Search-Q3-2022+%5BClicks%5D&amp;utm_source=adwords&amp;utm_medium=ppc&amp;hsa_acc=1787529554&amp;hsa_cam=17814619872&amp;hsa_grp=139654124774&amp;hsa_ad=620584211265&amp;hsa_src=g&amp;hsa_tgt=kwd-440356127958&amp;hsa_kw=clean%20air%20detector&amp;hsa_mt=p&amp;hsa_net=adwords&amp;hsa_ver=3&amp;gclid=Cj0KCQiA54KfBhCKARIsAJzSrdpqKO2_0LYvqTJCo1-JfbdrFSyBlR9Q2tTB1b1XNPPXeE3DMv7KvygaAgfBEALw_wcB">Clarity</a></li>
</ul>
Илүү дэлгэрэнгүй мэдээллийг <a href="https://www.mdpi.com/1424-8220/21/12/3960">эндээс</a> үзнэ үү

The low-cost device can measure air pollution anywhere

Хямд өртөгт сенсорыг ашиглан хаана ч агаарын чанарыг хэмжих боломжтой

#WhatHappenedDuringWinter? Measuring air quality with sensors – an open day was organized by Breathe Mongolia in cooperation with Public Lab Mongolia. The open day was held on April 08, 2023 in the library of the National University of Mongolia. A presentation and an interesting panel discussion took place about the state of air quality last winter, the importance of measuring air quality using small-scale sensors, and how it can be used by government, academic institutions, and non-governmental organizations. The activities of the day were held simultaneously in 2 halls, and in one of the halls, students of NUM-Baikal Ekh Lyceum, School 5 presented the results of experiments and research on air quality which was conducted within the framework of the <a href="https://www.publiclabmongolia.org/air-quality/">AQIQ program</a>.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3847" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2-360x240.jpg" alt="" width="242" height="161" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2.jpg 664w" sizes="(max-width: 242px) 100vw, 242px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3848" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3-360x240.jpg" alt="" width="243" height="162" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3.jpg 661w" sizes="(max-width: 243px) 100vw, 243px" />
A brief summary of the events held in Hall 1:
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-3849 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4-360x241.jpg" alt="" width="284" height="190" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4.jpg 649w" sizes="(max-width: 284px) 100vw, 284px" />
Ch. Sonomdagva, head of the Department of Environmental and Forest Engineering of the School of Engineering and Applied Sciences of National University of Mongolia, presented how air quality research is conducted at the international level using low-cost sensors and his analysis of last winter&#8217;s air quality. He uses many types of sensors in his research, and thanks to the  sensors that are smaller, lighter and easier to use than larger ones, he pointed out that the concentration of PM2.5 in the air has decreased since 2019, and emphasized that there are many factors that affect air pollution.
Enkhmaa, senior expert of the National Agency Meteorology and the Environmental Monitoring, presented an analysis of the air quality of 21 provinces of Mongolia and how government organizations are using low-cost sensors. In the past, air samples were collected and analyzed first before air quality of provinces was reported to the public. However, since the use of the low-cost sensors, the biggest advantage is the real-time report to the public based on the real-time measurements.
Erdenetsogt, Executive Director of Public Lab Mongolia analyzed data of air quality measurements of gardens where low-cost sensors were installed, and presented the results, as well as obstacles and successful achievements in using low-cost sensors. He also expressed his concern that the number of air quality stations is lacking to fully represent the air quality of Ulaanbaatar city, and emphasized that low-cost sensors can best fill this gap and provide an adequate air quality monitoring network.
<img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3850 alignright" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5-360x241.jpg" alt="" width="261" height="175" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5.jpg 664w" sizes="(max-width: 261px) 100vw, 261px" />
Ariundelger, the air quality researcher and operational manager of Breathe Mongolia-clean air coalition, talked about the working principles, advantages and disadvantages of low-cost sensors and how to choose the right sensor. Also, presented the analysis of the state of air quality in provinces where low-cost sensors were installed (18 provinces of Mongolia) last winter. She noted the need to consider many factors such as cost, accuracy, and adjustment when choosing a low-cost sensor, and pointed out that Hovd province was the most polluted province in Mongolia last winter based on the air quality analysis.
During the panel discussion moderated by L. Byambatsetseg, program manager of Public Lab Mongolia, panelists D. Naransukh, CEO of Health and Solutions LLC, E. Enhbold program coordinator of the Asia Foundation, D. Amarjargal, project leader of Breathe Mongolia, and O. Oyuun-Erdene, researcher of the Environmental Health Department of the National Center for Public Health, exchanged views on air quality indicators, discussed what measures individuals, enterprises, and organizations can take to protect human health from air pollution, and addressed questions from the audience.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3851" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6-360x239.jpg" alt="" width="237" height="157" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6-360x239.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6.jpg 747w" sizes="(max-width: 237px) 100vw, 237px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3852" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7-360x239.jpg" alt="" width="235" height="156" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7-360x239.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7.jpg 748w" sizes="(max-width: 235px) 100vw, 235px" />
A brief summary of the events held in Hall 2:
Interesting presentations from the 2022-2023 closing event of the Air Quality Inquiry Program (AQIQ), implemented by Public Lab Mongolia NGO in collaboration with the University of Colorado Boulder for the purpose of providing air quality education to elementary school students, were presented to the public. A total of 6 teams conducted practical experiments and research within the scope of their chosen topic using the &#8220;pod&#8221; device, which measures air quality, and presented their research results to school friends, teachers, family and the public, and successfully completed the program and received certificates. The first place went to the students of &#8220;Baygal Ekh&#8221; Lyceum of the National University of Science and Technology, where students conducted an experiment by measuring the exhaust emissions of new (2022) and old (2009) buses in order to answer the question whether old buses pollute the air more than new buses. According to their research, the emissions of VOC2, CO2, PM2.5 and PM10 pollutants from the exhaust of the new buses were higher than those of the old buses, which was an interesting result. Another team compared the amount of CO2 in shopping malls and popular places such as Tedi, Bombogor and E-mart to answer the question “What is the amount of CO2 in the shops and malls where we all spend hours shopping?”. This was one of the many different and interesting experiments conducted during the program.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3853" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8-360x240.jpg" alt="" width="237" height="158" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8.jpg 726w" sizes="(max-width: 237px) 100vw, 237px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3854" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9-360x240.jpg" alt="" width="234" height="156" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9.jpg 726w" sizes="(max-width: 234px) 100vw, 234px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3855" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10-360x241.jpg" alt="" width="236" height="158" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10.jpg 717w" sizes="(max-width: 236px) 100vw, 236px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3856" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11-360x240.jpg" alt="" width="239" height="159" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11.jpg 732w" sizes="(max-width: 239px) 100vw, 239px" />
We would like to express our gratitude to the Public Lab Mongolia and other volunteer members, guest speakers, panelists, and organizations which collaborated with us to make this event a success.
Even though the cold season is over and air pollution is down, vehicle emissions are still present, and there are many pollutants in the indoor environment as well. Thus, always protect yourself and take an active role in reducing air pollution.

#Өвөлюуболов? агаарын чанарыг сенсороор хэмжих нь нээлттэй өдөрлөгийг Breathe Mongolia байгууллага болон Public Lab Mongolia байгууллагатай хамтран зохион байгууллаа. Нээлттэй өдөрлөг нь өнгөрсөн амралтын өдөр болох 2023 оны 04 сарын 08-ны өдөр МУИС-ийн номын сангийн байранд болсон бөгөөд өнгөрсөн өвлийн агаарын чанарын төлөв байдал, агаарын чанарыг бага оврын сенсор ашиглан хэмжихийн ач холбогдол, үүнийг төрийн байгууллага, эрдэм шинжилгээний байгууллага, төрийн бус байгууллагууд хэрхэн хэрэглэж байгаа талаар илтгэл болоод сонирхолтой чөлөөт хэлэлцүүлэг өрнүүлсэн юм. Мөн өдөрлөгийн үйл ажиллагаа 2 танхимд зэрэг болсон бөгөөд нөгөө танхимд нь Ерөнхий болосвролын сургуулиуд (МУИС- Байгаль эх лицей, 5-р сургууль)-ын сурагчид <a href="https://www.publiclabmongolia.org/air-quality/">AQIQ хөтөлбөр</a>ийн хүрээнд агаарын чанарыг судалсан туршилт, судалгааны үр дүнгээ танилцуулсан.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3847" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2-360x240.jpg" alt="" width="360" height="240" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture2.jpg 664w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-medium wp-image-3848" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3-360x240.jpg" alt="" width="360" height="240" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture3.jpg 661w" sizes="(max-width: 360px) 100vw, 360px" />
Танхим 1-т болсон арга хэмжээний талаар товчхон дурьдвал:
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-3849 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4-360x241.jpg" alt="" width="284" height="190" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture4.jpg 649w" sizes="(max-width: 284px) 100vw, 284px" />МУИС-ийн Хэрэглээний шинжлэх ухаан инженерчлэлийн сургуулийн Хүрээлэн буй орчин, ойн инженерчлэлийн тэнхимийн эрхлэгч Ч.Сономдагва нь бага өртөгт сенсорыг ашиглан агаарын чанарын судалгааг олон улсын түвшинд хэрхэн хийж буй талаар болон өнгөрсөн өвлийн агаарын чанар дээр дүн шинжилгээ хийснээ танилцууллаа. Тэрээр олон төрлийн сенсорыг судалгаандаа ашигладаг бөгөөд том багажийг бодвол бага хэмжээтэй, хөнгөхөн, хэрэглэхэд хялбар сенсоруудын үр дүнгээр 2019 оноос хойш агаар дахь РМ2.5-ын агууламж буурсныг онцлон мөн агаарын бохирдолд маш олон хүчин зүйл нөлөөлдгийг онцолсон.
Цаг уур, орчны шинжилгээний газрын ахлах  мэргэжилтэн С.Энхмаа нь төрийн байгууллагууд бага өртөгт сенсорыг хэрхэн ашиглаж байгаа талаар, Монгол орны 21 аймгийн агаарын чанарын талаарх дүн шинжилгээг илтгэсэн. Өмнө нь аймгуудын агаарын чанарыг олон нийтэд мэдээллэхдээ агаараас дээж авчихаад, шинжилж судалсны дараа олон нийтэд мэдээллэдэг байсан бол харин одоо бага өртөгт сенсорыг хэрэглэдэг болсноос хойш бодит цагийн хэмжилтийн утгаар тухайн цаг хугацаанд нь шууд дүн шинжилгээ хийж, олон нийтэд мэдээллэдэг болсон нь хамгийн том давуу тал хэмээн дурьдав.
Public Lab Mongolia-н гүйцэтгэх захирал С.Эрдэнэцогт нь бага өртөгт сенсор суурилуулсан цэцэрлэгүүдийн агаарын чанарын хэмжилтийн өгөгдөлд анализ хийсэн бөгөөд үүний үр дүнг, мөн бага өртөгт сенсор ашиглахад ямар саад бэрхшээл, ололт амжилттай байгаа талаар танилцуулав. Мөн тэрээр агаарын чанарын станцууд нь хангалттай тооных биш учраас Улаанбаатар хотын агаарын чанарыг бүрэн төлөөлж чадахуйц биш гэж үзэж байгаагаа илэрхийлж, энэхүү сул орон зайг бага өртөгт сенсор хамгийн сайн нөхөж, агаарын чанарын хяналтын сүлжээг хангалттай хангаж чадах талаар онцлов.
<img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3850 alignright" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5-360x241.jpg" alt="" width="261" height="175" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture5.jpg 664w" sizes="(max-width: 261px) 100vw, 261px" />
Брийт Монголиа-н агаарын чанарын судлаач, үйл ажиллагаа хариуцсан менежер А.Ариундэлгэр нь бага өртөгт сенсорын ажиллах зарчим, давуу болон сул тал, хэрхэн зөв сенсор сонгох талаар болон бага өртөгт сенсор суурилуулсан аймгууд (Монгол орны 18 аймаг)-ын өнгөрсөн өвлийн агаарын чанарын төлөв байдалд, дүн шинжилгээ хийснээ танилцууллаа. Тэрээр бага өртөгт сенсор сонгоход үнэ өртөг, нарийвчлал, тохируулга зэрэг олон хүчин зүйлсийг тооцох шаардлагатай талаар ярьсан бөгөөд мөн өнгөрсөн өвлийн Монгол орны аймгуудын агаарын чанарт дүн шинжилгээ хийхэд Ховд аймаг хамгийн өндөр бохирдолтой аймаг байсныг онцоллоо.
Харин Public Lab Mongolia-н хөтөлбөрийн менежер Л.Бямбацэцэгийн удирдан чиглүүлсэн чөлөөт хэлэлцүүлгийн хувьд Health and Solutions ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал Д.Нарансүх,  Азийн сангийн хөтөлбөрийн зохицуулагч Э.Энхболд, Breathe Mongolia ТББ-ын төслийн удирдагч Д.Амаржаргал, Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн Орчны эрүүл мэндийн албаны эрдэм шинжилгээний ажилтан О.Оюун-Эрдэнэ нар оролцож агаарын чанарын үзүүлэлтүүд, агаарын бохирдлоос хүний эрүүл мэндийг хамгаалах чиглэлд хувь хүн, аж ахуй нэгж, байгууллагууд ямар арга хэмжээ авч болох талаар санал солилцон, үзэгчдээс ирсэн асуултанд хариуллаа.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3851" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6-360x239.jpg" alt="" width="237" height="157" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6-360x239.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture6.jpg 747w" sizes="(max-width: 237px) 100vw, 237px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3852" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7-360x239.jpg" alt="" width="235" height="156" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7-360x239.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture7.jpg 748w" sizes="(max-width: 235px) 100vw, 235px" />
Танхим 2-т болсон арга хэмжээний талаар товчхон дурьдвал:
Public Lab Mongolia ТББ-ын ЕБС-ийн сурагчдад агаарын чанарын боловсрол олгох зорилгоор University of Colorado Boulder-тэй хамтран хэрэгжүүлж буй Air Quality Inquiry Program (AQIQ) хөтөлбөрийн 2022-2023 оны хаалтын арга хэмжээний сонирхолтой ханан илтгэлүүдийг олон нийтэд дэлгэн тавьсан. Нийт 6 баг өөрсдийн сонгосон сэдвийн хүрээнд агаарын чанарын хэмжилт хийдэг “под” төхөөрөмжийг ашиглан практик туршилт, судалгаа хийсэн бөгөөд судалгааны үр дүнгээ сургуулийн найз нар, багш нар, гэр бүлийнхэн болон олон нийтэд нээлттэй танилцуулж, хөтөлбөрөө амжилттай төгсөж батламж гардан авцгаасан юм. Тэргүүн байранд шалгарсан баг МУИС-ийн харьяа “Байгаль эх” лицей ахлах сургуулийн сурагчид хуучин автобуснууд шинэ автобуснаас илүү агаарыг бохирдуулдаг уу гэсэн асуултанд хариулахын тулд шинэ (2022 оных) болон хуучин (2009 оных) автобусны яндангаас гарч байгаа утааг хэмжин туршилт хийсэн байв. Тэдний туршилтын үр дүнгээр шинэ автобусны яндангаас VOC2, CO2, PM2.5, PM10 бохирдуулагчид хуучин автобуснаас илүү гарсан нь маш сонирхолтой үр дүн болсон. Харин өөр нэг багийнхан бид бүхэн худалдан авалт хийх зорилгоор олон цагийн өнгөрүүлдэг дэлгүүр, худалдааны төвүүд дэх CO2-ийн хэмжээ ямар байдаг вэ асуултын хүрээнд олон нийт өргөнөөр үйлчлүүлдэг Теди, Бөмбөгөр, И-март үэрэг худалдааны төвүүдийн CO2-ын хэмжээг харьцуулан судалж, дүгнэлт хийсэн гэх мэт маш олон сонирхолтой сэдвийг хөндөж, туршилтаа хийж гүйцэтгэсэн. 
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3853" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8-360x240.jpg" alt="" width="237" height="158" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture8.jpg 726w" sizes="(max-width: 237px) 100vw, 237px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3854" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9-360x240.jpg" alt="" width="234" height="156" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture9.jpg 726w" sizes="(max-width: 234px) 100vw, 234px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3855" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10-360x241.jpg" alt="" width="236" height="158" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10-360x241.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture10.jpg 717w" sizes="(max-width: 236px) 100vw, 236px" /> <img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3856" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11-360x240.jpg" alt="" width="239" height="159" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11-360x240.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/06/Picture11.jpg 732w" sizes="(max-width: 239px) 100vw, 239px" />
Энэхүү өдөрлөгийг хамтран зохион байгуулсан Public Lab Mongolia байгууллага болон бусад сайн дурын гишүүд, зочин илтгэгч, панелистууд, мөн хамтран ажилласан байгууллагууддаа баярласан талархсанаа илэрхийлье. 
Хүйтний улирал дуусаж агаарын бохирдол багасаж байгаа ч тээврийн хэрэгслийн утаа хэвээр байгаа, мөн дотоод орчинд ч олон төрлийн бохирдуулагч бодисууд байдаг тул өөрийгөө үргэлж хамгаалж, агаарын бохирдлыг бууруулах үйл хэрэгт идэвхтэй оролцож байгаарай.

#WhatHappenedDuringWinter? Measuring air quality with sensors – an open day was organized

#Өвөлюуболов? агаарын чанарыг сенсороор хэмжих нь  нээлттэй өдөрлөгийг зохион байгууллаа.

<a href="https://www.who.int/news/item/04-04-2022-billions-of-people-still-breathe-unhealthy-air-new-who-data">Ninety percent of the world’s population</a>, one-third of whom are children, breathes polluted air every day. Air pollution, a silent and invisible killer, causes more than seven million deaths worldwide every year, including 600,000 children [1]. The main cause of diseases in Ulaanbaatar caused by air pollution is <a href="https://www.unicef.org/mongolia/mn/reports/cost-absenteei">respiratory diseases</a>. <a href="http://www.agaar.mn/files/article/664/Agaariin%20bohirdliin%20tuhai%20tovchhon.pdf">Studies </a>show that one out of 10 deaths is caused by air pollution. Children are considered the most vulnerable group, and as of 2014, more than 2000 children under the age of 5 die annually, <a href="http://www.agaar.mn/files/article/664/Agaariin%20bohirdliin%20tuhai%20tovchhon.pdf">14.5 percent </a>of which are due to respiratory diseases. 
The United Nations (the “UN”) and countries have been studying air pollution and its effects on the human body and climate change. Thanks to the research, the concept of the “right to breathe clean air” has been developed. 
According to the UN Special Rapporteur [2], the right to breathe clean air is an important component of the right to life, the right to live in a healthy and safe environment, sustainable development, and ecosystems. Air pollution has a detrimental impact on our health and well-being, directly affecting other rights such as <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/1271">the right to life, the right to health, the right to access water, the right to food, and the right to adequate housing. </a>
Although the UN has recognized the right to access clean water, it has not yet <a href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G19/002/54/PDF/G1900254.pdf?OpenElement">officially recognized</a> the right to breathe clean air. However, the findings of special rapporteurs, researchers, and the circumstances in various countries provide evidence for the need to recognize this right. Furthermore, the UN maintains its recognition of the harmful effects of air pollution [3]. 
During the first conference on Air Pollution and Health organized by the UN High Commissioner for Human Rights in 2018, the emphasis was placed on the fact that “all humans have the right to breathe clean air”. Additionally, UN-affiliated organizations continue to urge countries to take action to reduce air pollution [4]. Some states have also taken steps to ensure the right to breathe clean air by incorporating policies and regulations to mitigate air pollution into their domestic laws. For example, the State of Pennsylvania in the United States of America has enshrined the right to breathe clean air in its Constitution. 
On the 8th of October 2021, the UN Human Rights Council adopted <a href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/G21/270/15/PDF/G2127015.pdf?OpenElement">Resolution No. 48/13</a>. It has formally recognized for the first time the right to have a clean, healthy, and sustainable environment as a human right. The resolution called upon the UN member states to cooperate in the realization of this right. 
Although Resolution No.48/13 is <a href="https://www.ccacoalition.org/en/news/un-declares-healthy-environment-%E2%80%93-including-clean-air-%E2%80%93-human-right">not legally binding</a> on countries, the official recognition of this right by the UN encourages member states to recognize and protect the right and incorporate it into their constitutions and national laws. Moreover, the right to breathe clean air is an inseparable part of the right to have a clean, healthy, and sustainable environment. By recognizing this right, thousands of people affected by air pollution are one step closer to safeguarding their rights. 
Article 16 of the <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/367">Constitution of Mongolia</a> encompasses the fundamental rights and freedoms to be enjoyed. It includes:
<ul>
<li style="font-weight: 400">The right to life;</li>
<li style="font-weight: 400">The right to live in a healthy and safe environment;</li>
<li style="font-weight: 400">The right to be protected from environmental pollution and loss of natural balance; and</li>
<li style="font-weight: 400">The right to education. </li>
</ul>
Article 3 of the <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/1271">Universal Declaration of Human Rights</a>, ratified and acceded to by Mongolia, states that “everyone has the right to life”.
The right to breathe clean air does not necessarily need to be explicitly stated in the Constitution, as it directly and indirectly affects other fundamental rights such as the right to life; the right to live in a healthy and safe environment; the right to protection from environmental pollution and the right to education. Therefore, any country can fulfill the right to breathe clean air by regulating and implementing domestic laws and policies encompassing these rights.
Since 2010, Mongolia has implemented various measures to reduce air pollution, including introducing <a href="https://ikon.mn/n/xk0">improved stoves</a> and <a href="https://ttt.mn/">fuel</a>, <a href="https://montsame.mn/mn/read/41672">air purifiers</a>, <a href="https://mcud.gov.mn/a/346">housing projects</a>, <a href="https://ikon.mn/n/acj">insulation campaigns</a>, and the discontinuation of <a href="https://www.tog.mn/tarif/2">night tariffs</a>. However, these measures have proven ineffective due to reasons such as misallocation of the budget, limited financial resources, and inadequate monitoring of the implementation of the laws and policies [5].
Source:
[1]  UN, General Assembly, “Issues of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment”, Report of the Special Rapporteur, 08 January 2019.
[2]  UN, General Assembly, “Issues of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment”, Report of the Special Rapporteur, 08 January 2019.
[3]  Toxic air pollution: UN rights experts urge tighter rules to combat ‘invisible threat’”, press release, 24 February 2017.
[4]  General comment No. 14 (2000) on the right to the highest attainable standard of health. The High Commissioner for Human Rights (A/HRC/19/34 and Corr.1) and the Human Rights Council (resolution 35/24) have stressed the importance of addressing air pollution. P.8
[5]  UNDP, AARC Consultancy, “Air Pollution in Mongolia: Opportunities for further actions, Public expenditure review”, 2019
&nbsp;
&nbsp;

Дэлхийн<a href="https://www.who.int/news/item/04-04-2022-billions-of-people-still-breathe-unhealthy-air-new-who-data"> дэлхийн нийт хүн амын 90 хувь</a>, эдгээрийн гуравны нэг нь хүүхдүүд, өдөр тутамдаа “чимээгүй, харагдах боломжгүй алуурчин” гэгдэх бохирдолтой агаараар амьсгалж байгаа бөгөөд үүний улмаас дэлхийд жилд 7 сая гаруй, үүнд 600,000 хүүхдүүд жам ёсны бус үхлээр нас барж байна [1]. Улаанбаатар хотод агаарын бохирдлоос үүдэлтэй өвчлөлийн гол шалтгаан нь <a href="https://www.unicef.org/mongolia/mn/reports/cost-absenteeism-due-air-pollution-among-private-sector-companies-ulaanbaatar-mongolia">амьсгалын замын өвчлөл</a> байдаг бөгөөд 10 нас баралт тутмын нэг нь агаарын бохирдлоос үүдэлтэй гэсэн <a href="http://www.agaar.mn/files/article/664/Agaariin%20bohirdliin%20tuhai%20tovchhon.pdf">судалгаа</a> байдаг. Хамгийн эрсдэл бүхий бүлэгт хүүхдүүд багтдаг ба 2014 оны байдлаар жилдээ 5 хүртэлх насны 2000 гаруй хүүхэд эндэж байгаагаас <a href="http://www.agaar.mn/files/article/664/Agaariin%20bohirdliin%20tuhai%20tovchhon.pdf">14,5 хувь</a> нь амьсгалын тогтолцооны өвчний улмаас байна.
Нэгдсэн Үндэсний Байгууллага (“НҮБ”) болон улс орнууд агаарын бохирдол мөн агаарын бохирдлын хүний биед болон дэлхийн дулааралд үзүүлж буй үр нөлөөг ихэд судлах болсон. Үүний үндсэнд дэлхий дахинаа “right to breathe clean air” буюу “цэвэр агаараар амьсгалах эрх” гэсэн ойлголт бий болсон. 
НҮБ-ын Тусгай илтгэгчийн дурдсанаар [2] цэвэр агаараар амьсгалах эрх нь хүний амьд явах эрх, эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрх болон тогтвортой хөгжил, экосистемийн чухал бүрдүүлэгч хэсэг юм. Агаарын бохирдол нь бидний эрүүл мэнд, амь насанд сөрөг нөлөө үзүүлснээр <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/1271">амьд явах эрх, эрүүл байх эрх, хүртээмжтэй устай байх эрх, хоол хүнстэй байх эрх, зохистой орон гэртэй байх эрх болон зохистой амьдрах нөхцөлөөр хангуулах эрх</a> зэрэг бусад эрхүүдэд шууд нөлөөлдөг байна.
НҮБ-аас хүртээмжтэй устай байх эрхийг хүлээн зөвшөөрсөн ч цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг хараахан <a href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/G19/002/54/PDF/G1900254.pdf?OpenElement">албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөөгүй байгаа</a> юм. Гэвч тусгай илтгэгчид, судлаачид, улс орнуудад үүсээд байгаа нөхцөл байдал тус эрхийг хүлээн зөвшөөрөх шаардлага байгааг нотлохоос гадна НҮБ-аас агаарын бохирдлын хор хөнөөлийг хүлээн зөвшөөрсөөр байна [3].
НҮБ-ын Хүний эрхийн Дээд комиссараас 2018 онд зохион байгуулагдсан Агаарын бохирдол болон эрүүл мэнд нэртэй анхны хуралд “хүн төрөлхтөн цэвэр агаараар амьсгалах эрхтэй” гэдгийг тодотгон сануулсан. Түүнчлэн НҮБ-ын салбар байгууллагуудаас улс орнуудыг агаарын бохирдлыг бууруулахыг уриалсан уриалгуудыг гаргасаар иржээ [4]. Мөн улсууд дотоодын хууль тогтоомждоо агаарын бохирдлыг бууруулах бодлого, зохицуулалтуудыг багтаан цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг хангасаар байна. Үүний нэг жишээ бол Америкийн Нэгдсэн Улсын Пенсилвани мужийн Үндсэн хуульд цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг тусгаж өгчээ.
2021 оны 10 дугаар сарын 08-ний өдөр НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөл <a href="https://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/LTD/G21/270/15/PDF/G2127015.pdf?OpenElement">Дугаар 48/13</a> тогтоолыг баталсан. Тус тогтоолоор цэвэр, эрүүл мөн тогтвортой хүрээлэн буй орчинд амьдрахыг (to have a clean, healthy and sustainable environment) анх удаа албан ёсоор “хүний эрх” хэмээн хүлээн зөвшөөрч НҮБ-ын гишүүн улс орнуудыг тус эрхийг хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллахыг уриалсан байна. 
Хэдийгээр Дугаар 48/13 тогтоол нь <a href="https://www.ccacoalition.org/en/news/un-declares-healthy-environment-%E2%80%93-including-clean-air-%E2%80%93-human-right">заавал биелүүлэх шинжгүй</a> ч гэсэн уг эрхийг НҮБ-с албан ёсоор хүлээн зөвшөөрснөөр гишүүн орнуудыг тус эрхийг хүлээн зөвшөөрч хамгаалах, өөрсдийн Үндсэн хууль болон бусад хуульдаа тусгахад түлхэц өгч байна. Түүнчлэн цэвэр агаараар амьсгалах эрх нь цэвэр, эрүүл мөн тогтвортой хүрээлэн буй орчинтой байх эрхийн салшгүй нэг хэсэг тул уг эрхийг хүлээн зөвшөөрснөөр агаарын бохирдлын улмаас хохирч буй мянга мянган хүмүүс өөрийн цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг хамгаалахад нэг алхмаар дөхөм болжээ. 
Монгол Улсын <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/367">Үндсэн хуулийн</a> 16 дугаар зүйлд Монгол Улсын иргэний эдлэх үндсэн эрх, эрх чөлөөг тусгасан байдаг. Үүнд:
<ul>
<li style="font-weight: 400">амьд явах эрх; </li>
<li style="font-weight: 400">эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх; орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй; мөн</li>
<li style="font-weight: 400">сурч боловсрох эрх зэргийг багтаасан байдаг. </li>
</ul>
Түүнчлэн Монгол Улсын соёрхон баталж, нэгдэн орсон <a href="https://legalinfo.mn/mn/detail/1271">Хүний эрхийн түгээмэл тунхаглалын</a> 3 дугаар зүйлд мөн “хүн бүр амьд явах эрхтэй” гэж тусгасан. 
Цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг хангахын тулд заавал Үндсэн хуулиндаа тусгах шаардлагагүй юм. Учир нь уг эрх зөрчигдсөн тохиолдолд амьд явах эрх; эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрх; орчны бохирдлоос хамгаалуулах эрх мөн түүнчлэн шууд бус байдлаар сурч боловсрох эрх давхар зөрчигдөж байдаг. Тиймээс цэвэр агаараар амьсгалах эрх нь эдгээр эрхүүдийг нэг бүрдэл хэсэг болдог байна. Аливаа улс өөрийн дотоодын хууль тогтоомж, бодлогын түвшинд зохицуулах замаар тус эрхийг хангах бүрэн боломжтой.
Монгол Улсын хувьд 2010 оноос эхлэн <a href="https://ikon.mn/n/xk0">сайжруулсан зуух</a>, <a href="https://ttt.mn/">түлш</a>, <a href="https://montsame.mn/mn/read/41672">агаар цэвэршүүлэгч</a>, <a href="https://mcud.gov.mn/a/346">орон сууцжуулах төсөл</a>, <a href="https://ikon.mn/n/acj">дулаалгын аян</a>, <a href="https://www.tog.mn/tarif/2">шөнийн тариф</a> зэрэг агаарын бохирдлыг бууруулах олон төрлийн арга хэмжээг авч байсан бөгөөд 2017 оноос хойш хууль эрх зүйн орчин мөн бодлогын түвшинд тус арга хэмжээг улам сайжруулж ирсэн. Гэвч төсвийн буруу хуваарилалт, төсвийн хязгаарлагдмал байдал мөн тухайн хууль, бодлогыг хэрэгжүүлэхэд тавигдах хяналтын хангалтгүй зэрэг шалтгааны улмаас агаарын бохирдлын эсрэг авч буй арга хэмжээнүүд үр дүнгүй байна [5].
Эх сурвалж:
[1]  UN, General Assembly, “Issues of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment”, Report of the Special Rapporteur, 08 January 2019.
[2]  UN, General Assembly, “Issues of human rights obligations relating to the enjoyment of a safe, clean, healthy and sustainable environment”, Report of the Special Rapporteur, 08 January 2019.
[3]  Toxic air pollution: UN rights experts urge tighter rules to combat ‘invisible threat’”, press release, 24 February 2017.
[4]  General comment No. 14 (2000) on the right to the highest attainable standard of health. The High Commissioner for Human Rights (A/HRC/19/34 and Corr.1) and the Human Rights Council (resolution 35/24) have stressed the importance of addressing air pollution. P.8
[5]  UNDP, AARC Consultancy, “Air Pollution in Mongolia: Opportunities for further actions, Public expenditure review”, 2019
&nbsp;
&nbsp;

Let's protect to our right to breathe!

Амьсгалах эрхээ хамгаалцгаая!

The English version of this article can be found <a href="https://openaq.medium.com/how-can-a-government-source-add-data-to-openaq-50b5d83ef13f">here</a>. Breathe Mongolia translated this article, originally published on Clean Air Fund, and added contextual examples for a Mongolian-speaking audience. 
Юуны түрүүнд OpenAQ гэж юу болох талаар тайлбарлах хэрэгтэй байх. Энэ нь агаарын чанарын тэгш бус байдал буюу тэгш бус цэвэр агаарыг хүртээмжтэй хандах асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд дэлхий даяар тархсан өөрчлөлт бүтээгчдийн нийгэмлэгийг чадавхжуулах зорилгоор агаарын чанарын өгөгдлийг бүх нийтэд ил тод, хүртээмжтэй болгохын тулд ажиллаж буй ашгийн бус байгууллага юм. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн өнцөг булан бүрийн янз бүрийн эх сурвалжаас авсан агаарын чанарын урт хугацааны болон бодит цагийн мэдээллийг нэгтгэн харуулдаг платформ юм. 12 дугаар сарын байдлаар OpenAQ нь дэлхий даяар 48,000 гаруй газраас 25 тэрбум гаруй агаарын чанарын хэмжилтийн өгөгдөл цуглуулан, нээлттэйгээр харуулсан бөгөөд өдөрт 10-12 сая өгөгдөл цуглуулан харуулдаг байна. 
OpenAQ-д нэгдэн, агаарын чанарын мэдээгээ харуулахын тулд дараах алхмуудыг гүйцэтгэх хэрэгтэй. Үүнд:
<ol>
<li style="font-weight: 400">Танай өгөгдөл программчлах боломжтой эсэхийг үнэлээрэй. Дата нь хүний оролцоо шаардахгүйгээр, машин унших боломжтой юу (Жишээ нь: вэб сайт дээр үзэх эсвэл бүр &#8220;Татаж авах&#8221; товчийг дарах)? Өгөгдөл хуваалцах программын хэрэгслийн жишээнд: Хэрэглээний програмчлалын интерфэйс (API), ftp сервер, эсвэл бүр урьдчилан таамагласан форматтай csv өргөтгөлтэй файл орно. OpenAQ системд хялбархан нэмж оруулах боломжтой API-ийн жишээг Колумбын Медеин хотын <a href="https://siata.gov.co/siata_nuevo/">SIATA</a>-аас авсан болно. <a href="https://siata.gov.co/EntregaData1/Datos_SIATA_Aire_pm25.json">Эндээс харна уу</a>. Хэрэв та энэ алхамыг илүү дэлгэрэнгүй мэдэхийг хүсвэл <a href="mailto:info@openaq.org">info@openaq.org</a> хаягаар холбоо барина уу.</li>
<li style="font-weight: 400">OpenAQ платформын өгөгдөлд тавьдаг шаардлагыг шалгана уу. Өгөгдлийн эх үүсвэрийг нэмэхийн тулд энэ нь өгөгдлийн төрөл болон мета өгөгдлийн хувьд хэд хэдэн шаардлагыг хангасан байх ёстой. OpenAQ нь PM2.5, PM10, озон, NO2, SO2, CO, хар нүүрстөрөгч гэсэн долоон төрлийн бохирдуулагч бодисыг хүлээн авч, өөрсдийн платформд харуулах боломжтой. Тэдний форматын шаардлагыг хангахад шаардагдах өгөгдлийн бүрэн тайлбарыг <a href="https://github.com/openaq/openaq-data-format">эндээс үзнэ үү.</a></li>
<li style="font-weight: 400">Программатик өгөгдлийн эх сурвалжаа Open AQ-тaй холбоорой! Хэрэв та хараахан амжаагүй бол info@openaq.org хаягаар холбогдоно уу. Шаардлагатай өгөгдөл болон мета өгөгдлийг төрийн байгууллага программын хэрэгслээр хангасны дараа тэд GitHub төсөлдөө &#8220;шинэ өгөгдлийн асуудлыг&#8221; <a href="https://github.com/openaq/openaq-fetch/issues?q=is%253Aissue+is%253Aopen+label%253A%2522new+data%2522">энд</a> оруулах болно. Колумбын Медеин дахь SIATA-гийн жишээг <a href="https://github.com/openaq/openaq-fetch/issues/540">энд</a> дахин үзүүлэв. Энэ алхмын нэг хэсэг болон өгөгдлийн шаардлагын нэг хэсэг болсны дараа, танай байгууллага эх сурвалжид ямар нэр өгөхийг хүсч байгаагаа хэлж, тохирох холбоос (линк)-ыг тэдэнд өгнө үү.</li>
<li style="font-weight: 400">OpenAQ байгууллагын ажил эхлэнэ. Шинэ өгөгдлийн эх үүсвэр нэмэх энэхүү GitHub &#8220;асуудлыг&#8221; тэдний сайн дурын гишүүн болох ихэвчлэн өөрсдийн үнэт цаг заваа зориулдаг програм хангамжийн хөгжүүлэгч өгөгдлийн эх сурвалжийг тэдний системд холбосон кодыг бичихийн тулд авдаг. Заримдаа энэ үйл явцад хэд хэдэн лавшруулах зүйлс болон засвархийх шаардлага гардаг тул нь та болон танай багтай ярилцаж, өөрчлөх шаардлагатай болдог.</li>
<li style="font-weight: 400">Танай агаарын харуулын өгөгдөл шууд олон нийтэд нээлттэй болно. OpenAQ үүнийг өөрсдийн байгууллагад зарладаг бөгөөд таныг ч бас өөрсдийнхөө байгууллагад зарлахыг уриална. Энэ бол том үйл хэрэг шүү дээ! Өгөгдлийг нээлттэй болгох гэж хичээж байсан хичээл зүтгэлийн үр дүнд дэлхийн өнцөг булан бүрт агаарын бохирдолтой тэмцэх олон төрлийн төслүүдэд ямар ч саадгүйгээр нээлттэй харагддаг болно.</li>
</ol>
Бусад чухал мэдээлэл:
<ul>
<li style="font-weight: 400">Хэрэв OpenAQ-ын сайн дурын ажилтан танай агаарын харуулын өгөгдлийг платформдоо оруулж байгаа бол тэдний ажлын ачааллаас шалтгаалж тогтсон хуваарь байхгүй байх магадлалтай </li>
<li style="font-weight: 400">Үүнтэй холбогдуулан OpenAQ системд өгөгдлийн эх сурвалж нэмэх нь тэдний системийг тогтвортой байлгах чадвараас хамаарна (жишээ нь, тэд нэг дор 10,000 мэдрэгч нэмэx боломжгүй, гэхдээ 100-д мэдрэгч суурилуулахад ихэвчлэн асуудалгүй байдаг).</li>
<li style="font-weight: 400">Энэхүү байгууллагын системд одоогоор засгийн газрын бодит цаг хугацааны хэмжилтийн өгөгдлийг оруулахад оновчтой. Бодит цагийн бус QA/QC&#8217;d өгөгдөл нэмэх арга хараахан боловсруулагдаагүй байна. </li>
</ul>

Энэ нийтлэлийн эх хувилбар нь <a href="https://openaq.medium.com/how-can-a-government-source-add-data-to-openaq-50b5d83ef13f">энд</a> байна. Брийт Монголиа нь &#8220;OpenAQ&#8221;-д нийтлэгдсэн энэхүү нийтлэлийг монгол хэлээр уншдаг уншигчдад зориулан орчуулж, нэмэлт жишээнүүдийг нэмж оруулав.
Юуны түрүүнд OpenAQ гэж юу болох талаар тайлбарлах хэрэгтэй байх. Энэ нь агаарын чанарын тэгш бус байдал буюу тэгш бус цэвэр агаарыг хүртээмжтэй хандах асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд дэлхий даяар тархсан өөрчлөлт бүтээгчдийн нийгэмлэгийг чадавхжуулах зорилгоор агаарын чанарын өгөгдлийг бүх нийтэд ил тод, хүртээмжтэй болгохын тулд ажиллаж буй ашгийн бус байгууллага юм. Өөрөөр хэлбэл, дэлхийн өнцөг булан бүрийн янз бүрийн эх сурвалжаас авсан агаарын чанарын урт хугацааны болон бодит цагийн мэдээллийг нэгтгэн харуулдаг платформ юм. 12 дугаар сарын байдлаар OpenAQ нь дэлхий даяар 48,000 гаруй газраас 25 тэрбум гаруй агаарын чанарын хэмжилтийн өгөгдөл цуглуулан, нээлттэйгээр харуулсан бөгөөд өдөрт 10-12 сая өгөгдөл цуглуулан харуулдаг байна. 
OpenAQ-д нэгдэн, агаарын чанарын мэдээгээ харуулахын тулд дараах алхмуудыг гүйцэтгэх хэрэгтэй. Үүнд:
<ol>
<li style="font-weight: 400">Танай өгөгдөл программчлах боломжтой эсэхийг үнэлээрэй. Дата нь хүний оролцоо шаардахгүйгээр, машин унших боломжтой юу (Жишээ нь: вэб сайт дээр үзэх эсвэл бүр &#8220;Татаж авах&#8221; товчийг дарах)? Өгөгдөл хуваалцах программын хэрэгслийн жишээнд: Хэрэглээний програмчлалын интерфэйс (API), ftp сервер, эсвэл бүр урьдчилан таамагласан форматтай csv өргөтгөлтэй файл орно. OpenAQ системд хялбархан нэмж оруулах боломжтой API-ийн жишээг Колумбын Медеин хотын <a href="https://siata.gov.co/siata_nuevo/">SIATA</a>-аас авсан болно. <a href="https://siata.gov.co/EntregaData1/Datos_SIATA_Aire_pm25.json">Эндээс харна уу</a>. Хэрэв та энэ алхамыг илүү дэлгэрэнгүй мэдэхийг хүсвэл <a href="mailto:info@openaq.org">info@openaq.org</a> хаягаар холбоо барина уу.</li>
<li style="font-weight: 400">OpenAQ платформын өгөгдөлд тавьдаг шаардлагыг шалгана уу. Өгөгдлийн эх үүсвэрийг нэмэхийн тулд энэ нь өгөгдлийн төрөл болон мета өгөгдлийн хувьд хэд хэдэн шаардлагыг хангасан байх ёстой. OpenAQ нь PM2.5, PM10, озон, NO2, SO2, CO, хар нүүрстөрөгч гэсэн долоон төрлийн бохирдуулагч бодисыг хүлээн авч, өөрсдийн платформд харуулах боломжтой. Тэдний форматын шаардлагыг хангахад шаардагдах өгөгдлийн бүрэн тайлбарыг <a href="https://github.com/openaq/openaq-data-format">эндээс үзнэ үү.</a></li>
<li style="font-weight: 400">Программатик өгөгдлийн эх сурвалжаа Open AQ-тaй холбоорой! Хэрэв та хараахан амжаагүй бол info@openaq.org хаягаар холбогдоно уу. Шаардлагатай өгөгдөл болон мета өгөгдлийг төрийн байгууллага программын хэрэгслээр хангасны дараа тэд GitHub төсөлдөө &#8220;шинэ өгөгдлийн асуудлыг&#8221; <a href="https://github.com/openaq/openaq-fetch/issues?q=is%253Aissue+is%253Aopen+label%253A%2522new+data%2522">энд</a> оруулах болно. Колумбын Медеин дахь SIATA-гийн жишээг <a href="https://github.com/openaq/openaq-fetch/issues/540">энд</a> дахин үзүүлэв. Энэ алхмын нэг хэсэг болон өгөгдлийн шаардлагын нэг хэсэг болсны дараа, танай байгууллага эх сурвалжид ямар нэр өгөхийг хүсч байгаагаа хэлж, тохирох холбоос (линк)-ыг тэдэнд өгнө үү.</li>
<li style="font-weight: 400">OpenAQ байгууллагын ажил эхлэнэ. Шинэ өгөгдлийн эх үүсвэр нэмэх энэхүү GitHub &#8220;асуудлыг&#8221; тэдний сайн дурын гишүүн болох ихэвчлэн өөрсдийн үнэт цаг заваа зориулдаг програм хангамжийн хөгжүүлэгч өгөгдлийн эх сурвалжийг тэдний системд холбосон кодыг бичихийн тулд авдаг. Заримдаа энэ үйл явцад хэд хэдэн лавшруулах зүйлс болон засвархийх шаардлага гардаг тул нь та болон танай багтай ярилцаж, өөрчлөх шаардлагатай болдог.</li>
<li style="font-weight: 400">Танай агаарын харуулын өгөгдөл шууд олон нийтэд нээлттэй болно. OpenAQ үүнийг өөрсдийн байгууллагад зарладаг бөгөөд таныг ч бас өөрсдийнхөө байгууллагад зарлахыг уриална. Энэ бол том үйл хэрэг шүү дээ! Өгөгдлийг нээлттэй болгох гэж хичээж байсан хичээл зүтгэлийн үр дүнд дэлхийн өнцөг булан бүрт агаарын бохирдолтой тэмцэх олон төрлийн төслүүдэд ямар ч саадгүйгээр нээлттэй харагддаг болно.</li>
</ol>
Бусад чухал мэдээлэл:
<ul>
<li style="font-weight: 400">Хэрэв OpenAQ-ын сайн дурын ажилтан танай агаарын харуулын өгөгдлийг платформдоо оруулж байгаа бол тэдний ажлын ачааллаас шалтгаалж тогтсон хуваарь байхгүй байх магадлалтай </li>
<li style="font-weight: 400">Үүнтэй холбогдуулан OpenAQ системд өгөгдлийн эх сурвалж нэмэх нь тэдний системийг тогтвортой байлгах чадвараас хамаарна (жишээ нь, тэд нэг дор 10,000 мэдрэгч нэмэx боломжгүй, гэхдээ 100-д мэдрэгч суурилуулахад ихэвчлэн асуудалгүй байдаг).</li>
<li style="font-weight: 400">Энэхүү байгууллагын системд одоогоор засгийн газрын бодит цаг хугацааны хэмжилтийн өгөгдлийг оруулахад оновчтой. Бодит цагийн бус QA/QC&#8217;d өгөгдөл нэмэх арга хараахан боловсруулагдаагүй байна. </li>
</ul>

How Can a Government Source Add Data to OpenAQ?

Засгийн газрын агаарын чанарын харуулын өгөгдлийг OpenAQ-д хэрхэн нээлттэй, хүртээмжтэй болгох вэ?

The links between pollution and miscarriage: ‘This is the stuff nightmares are made of’

Хүрээлэн буй орчны бохирдол ба зулбалт хоёрын харилцан холбоо

Electricity Tariff Twice Cheaper than Its Cost

Цахилгаан эрчим хүчийг бодит өртгөөс 2 дахин хямд үнээр хэрэглэж байна

Health impact of tyre particles causing ‘increasing concern’, say scientists

Эрдэмтэд тээврийн хэрэгслийн дугуйнаас гарах тоосонцрын эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөнд "илүү ихээр санаа зовох болсноо" мэдэгджээ.

What happened in winter? : "Measuring air quality with low-cost sensors" open day.

ӨвөлЮуБолов?: "Агаарын чанарыг сенсороор хэмжих нь" нээлттэй өдөрлөг боллоо

The English version of this article can be found <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/krakows-low-emission-zone-first-ever-in-central-and-eastern-europe/">here</a>. Breathe Mongolia translated this article, originally published on Clean Air Fund, and added contextual examples for a Mongolian-speaking audience. 
Польшийн Краков хот нь саяхан болтол агаарын бохирдлоор дэлхийд тэргүүлж байсан. Учир нь тээврийн хэрэгслээс гаралтай азотын давхар ислийн ялгаруулалт ( NO2 ) нь ДЭМБ-ын агаарын чанарын удирдамжаас тав дахин өндөр, тэнд жил бүр зөвхөн агаарын чанарын муу үзүүлэлтээс шалтгаалж 46,000 гаруй хүн нас бардаг байв. 
Польш улс хамгийн хуучин тээврийн хэрэгслээрээ Европын Холбооны улсууд дотроо нэгт ордог ба хоёр хүн тутамд нэг машин ноогддог. Тодруулбал Их Британий тээврийн хэрэгслүүдийн насжилт дунджаар 9.4 жил байхад Польшид 14-өөс дээш жил байдаг. Харин Монгол улсын хувьд нийт тээврийн хэрэгслийн <a href="https://www2.1212.mn/BookLibraryDownload.ashx?url=Transport_2021.pdf&amp;ln=Mn">81.3%</a> нь 10 ба түүнээс дээш насжилттай байна. 
Краков хотод 3 жилийн өмнө <a href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-09-12/to-cut-air-pollution-krakow-targets-coal-and-wood">нүүрс, мод шатаахыг хориглосноос</a> хойш хотын эрх баригчид автомашинaac ялгарах бохирдлыг бууруулах зайлшгүй шаардлагатай арга хэмжээг авахаар шийджээ. Дизель хөдөлгүүртэй тээврийн хэрэгсэл нь бензинээр ажилладаг машинтай харьцуулахад хэд дахин их бохирдуулагч бодис ялгаруулдаг байна. Жишээлбэл, 2001 оны бензин хөдөлгүүртэй машин 2014 оны дизель хөдөлгүүртэй автомашинтай ижил хэмжээний бохирдол ялгаруулдаг.
Тиймээс Краков хотын захиргаанаас агаарын чанарыг сайжруулах зорилгоор 2024 онд бага бохирдлын бүсийг нээхээр боллоо.
Уг бүсэд бохирдол ихээр ялгаруулагч хуучны дизель хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл зорчихыг хориглох юм байна. Краков хотын захиргаанаас энэ асуудлыг шийдэхээр төв, зүүн европын бүс дэх анхны бага бохирдлын бүсийн тухай хууль тогтоомжийг танилцуулахад хотын иргэдийн 65 орчим хувь нь дэмжсэн байна.
Ингэснээр, хотын захиргаа “2026 он гэхэд NO2-ийг 50 дахин бууруулж, энэ нь хотын 800,000-аад оршин суугчдын эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлнө” хэмээн тооцоолжээ.
Польшийн “Цэвэр агаарын хөдөлгөөн” нь цэвэр агаарын тогтоомжийг олон нийтэд таниулах, түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. 2021 оны 12-р сард үндэсний цахилгаан тээврийн хэрэгслийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулснаар уг компанит ажлыг санаачлагчдад Краков хотын бага бохирдлын бүс нэвтрүүлэх боломжийг олгосон юм. 
Цэвэр агаарын сан нь Польшийн агаарын бохирдлын асуудал, цахилгаан тээврийн хэрэгслийг дэмжих сан (FPPE), Профеина (Profeina), Польшийн хувилбарт түлшний холбоо (PSPA), Олон улсын утаагүй тээврийн хэрэгслийн зөвлөл (ICCT) зэрэг байгууллагуудыг дэмжсэн бөгөөд Краков хотыг дараах чиглэлээр дэмжихээр болжээ. Үүнд:
<ul>
<li>Агаарын чанарын өгөгдөл цуглуулах ба бага бохирдлын бүсийн загвар</li>
<li>Бодлогын төсөл боловсруулах, оролцогч талуудын оролцоог сайжруулах</li>
<li>Олон нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх, тэдэнтэй харилцах ажлууд багтах юм.</li>
</ul>
Краков хотын бага бохирдлын бүсийн эхний үе шат нь Евро 1 бензин, Евро 2 дизель хөдөлгүүртэй автомашинуудыг хязгаарлаж, 2026 онд хязгаарлалтыг чангатгана. Үүний дараа зөвхөн бензин хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцох бөгөөд Евро 3, Евро 5 ашигладаг автомашинууд л авто замын хөдөлгөөнд оролцоно. Эдгээр шат дараалсан шийдвэрүүд нь бохир утааг бууруулах хэд хэдэн төслийн үндэс суурийг тавих юм. Хамгийн гол нь Краков хотын агаарын чанар сайжирснаар иргэдийн эрүүл мэндэд тустай. 
Монголын хотууд ч гэсэн Краков хотын эерэг жишээг үлгэрлэж нүүрсний хэрэглээгээ багасган автомашины бохирдлоо эрс бууруулах бүрэн боломжтой билээ.

Энэ нийтлэлийн эх хувилбар нь <a href="https://www.cleanairfund.org/news-item/krakows-low-emission-zone-first-ever-in-central-and-eastern-europe/">энд</a> байна. Брийт Монголиа нь &#8220;Цэвэр агаар сан&#8221;-д нийтлэгдсэн энэхүү нийтлэлийг орчуулж, монгол хэлээр уншдаг уншигчдад зориулан, нэмэлт жишээнүүдийг нэмж оруулав. 

Польшийн Краков хот нь саяхан болтол агаарын бохирдлоор дэлхийд тэргүүлж байсан. Учир нь тээврийн хэрэгслээс гаралтай азотын давхар ислийн ялгаруулалт ( NO2 ) нь ДЭМБ-ын агаарын чанарын удирдамжаас тав дахин өндөр, тэнд жил бүр зөвхөн агаарын чанарын муу үзүүлэлтээс шалтгаалж 46,000 гаруй хүн нас бардаг байв. 
Польш улс хамгийн хуучин тээврийн хэрэгслээрээ Европын Холбооны улсууд дотроо нэгт ордог ба хоёр хүн тутамд нэг машин ноогддог. Тодруулбал Их Британий тээврийн хэрэгслүүдийн насжилт дунджаар 9.4 жил байхад Польшид 14-өөс дээш жил байдаг. Харин Монгол улсын хувьд нийт тээврийн хэрэгслийн <a href="https://www2.1212.mn/BookLibraryDownload.ashx?url=Transport_2021.pdf&amp;ln=Mn">81.3%</a> нь 10 ба түүнээс дээш насжилттай байна. 
Краков хотод 3 жилийн өмнө <a href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-09-12/to-cut-air-pollution-krakow-targets-coal-and-wood">нүүрс, мод шатаахыг хориглосноос</a> хойш хотын эрх баригчид автомашинaac ялгарах бохирдлыг бууруулах зайлшгүй шаардлагатай арга хэмжээг авахаар шийджээ. Дизель хөдөлгүүртэй тээврийн хэрэгсэл нь бензинээр ажилладаг машинтай харьцуулахад хэд дахин их бохирдуулагч бодис ялгаруулдаг байна. Жишээлбэл, 2001 оны бензин хөдөлгүүртэй машин 2014 оны дизель хөдөлгүүртэй автомашинтай ижил хэмжээний бохирдол ялгаруулдаг.
Тиймээс Краков хотын захиргаанаас агаарын чанарыг сайжруулах зорилгоор 2024 онд бага бохирдлын бүсийг нээхээр боллоо.
Уг бүсэд бохирдол ихээр ялгаруулагч хуучны дизель хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл зорчихыг хориглох юм байна. Краков хотын захиргаанаас энэ асуудлыг шийдэхээр төв, зүүн европын бүс дэх анхны бага бохирдлын бүсийн тухай хууль тогтоомжийг танилцуулахад хотын иргэдийн 65 орчим хувь нь дэмжсэн байна.
Ингэснээр, хотын захиргаа “2026 он гэхэд NO2-ийг 50 дахин бууруулж, энэ нь хотын 800,000-аад оршин суугчдын эрүүл мэндэд эерэгээр нөлөөлнө” хэмээн тооцоолжээ.
Польшийн “Цэвэр агаарын хөдөлгөөн” нь цэвэр агаарын тогтоомжийг олон нийтэд таниулах, түгээн дэлгэрүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. 2021 оны 12-р сард үндэсний цахилгаан тээврийн хэрэгслийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулснаар уг компанит ажлыг санаачлагчдад Краков хотын бага бохирдлын бүс нэвтрүүлэх боломжийг олгосон юм. 
Цэвэр агаарын сан нь Польшийн агаарын бохирдлын асуудал, цахилгаан тээврийн хэрэгслийг дэмжих сан (FPPE), Профеина (Profeina), Польшийн хувилбарт түлшний холбоо (PSPA), Олон улсын утаагүй тээврийн хэрэгслийн зөвлөл (ICCT) зэрэг байгууллагуудыг дэмжсэн бөгөөд Краков хотыг дараах чиглэлээр дэмжихээр болжээ. Үүнд:
<ul>
<li>Агаарын чанарын өгөгдөл цуглуулах ба бага бохирдлын бүсийн загвар</li>
<li>Бодлогын төсөл боловсруулах, оролцогч талуудын оролцоог сайжруулах</li>
<li>Олон нийтэд түгээн дэлгэрүүлэх, тэдэнтэй харилцах ажлууд багтах юм.</li>
</ul>
Краков хотын бага бохирдлын бүсийн эхний үе шат нь Евро 1 бензин, Евро 2 дизель хөдөлгүүртэй автомашинуудыг хязгаарлаж, 2026 онд хязгаарлалтыг чангатгана. Үүний дараа зөвхөн бензин хөдөлгүүрт тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцох бөгөөд Евро 3, Евро 5 ашигладаг автомашинууд л авто замын хөдөлгөөнд оролцоно. Эдгээр шат дараалсан шийдвэрүүд нь бохир утааг бууруулах хэд хэдэн төслийн үндэс суурийг тавих юм. Хамгийн гол нь Краков хотын агаарын чанар сайжирснаар иргэдийн эрүүл мэндэд тустай. 
Монголын хотууд ч гэсэн Краков хотын эерэг жишээг үлгэрлэж нүүрсний хэрэглээгээ багасган автомашины бохирдлоо эрс бууруулах бүрэн боломжтой билээ.

Krakow’s low emission zone: first-ever in Central and Eastern Europe

Краков хот 2024 онд бага бохирдлын бүстэй болно

Air pollution may increase risk for dementia

"Агаарын бохирдол сэтгэцийн олдмол өвчлөл үүсгэдэг"

Studies have shown that carbon monoxide (CO) poisoning can lead to fainting, hospitalizations and even death from brain and cardiovascular complications. In <a href="https://police.gov.mn/a/6337">2022</a>, 457 emergency calls and 26 consequent deaths were associated with CO poisoning in Ulaanbaatar. In January 2023, in the middle of the coldest month of this year, there were 39 emergency calls for CO poisoning within just three days, three of which resulted in death. 61 percent of households from Breathe Mongolia’s “<a href="https://breathemongolia.org/news/3394">Let&#8217;s take action</a>!” project are constantly worried about CO poisoning; it is evident that households using coal stoves are well aware of this danger. 
The question is, “How long does it take for such carbon monoxide poisoning to show?”. CO combines with red blood cells 210 times more easily than oxygen to form a compound called carboxyhemoglobin, and severe symptoms including fainting and hospitalizations start to <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2907971/">appear</a> when CO levels reach more than 20 percent in the blood. This is equivalent to CO exposure of 500 parts per mission (ppm) for approximately one hour. Carboxyhemoglobin disseminates through  the body via  the blood circulation, causing a lack of oxygen in the body&#8217;s tissues. 
In particular, CO is known as a <a href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25772154/#:~:text=Carbon%20monoxide%20(CO)%2C%20a,a%20potential%20public%20health%20threat.">neurotoxin</a>. The gas can pass through the placental barrier and reach fetal circulation and the developing brain. Therefore, CO is considered one of the greatest public health threats, significantly affecting children&#8217;s neurodevelopment.
When carboxyhemoglobin is less than 20 percent, symptoms such as headache, fatigue, and lethargy appear, and if it is less than 10 percent, there are no symptoms. In fact, studies have shown carboxyhemoglobin blood levels can reach up to even <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2907971/">15% in smokers</a> without any resulting symptoms. Thus, while one might not be acutely poisoned or hospitalized from smoking or burning fuel in the home, chronic exposure to CO can poison your body over time. And since the gas is odorless and colorless, it is impossible to identify this chronic exposure until one begins to show severe symptoms.  
<figure id="attachment_3745" aria-describedby="caption-attachment-3745" style="width: 270px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3745 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-270x360.jpg" alt="" width="270" height="360" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-270x360.jpg 270w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-768x1024.jpg 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-1152x1536.jpg 1152w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors.jpg 1200w" sizes="(max-width: 270px) 100vw, 270px" /><figcaption id="caption-attachment-3745" class="wp-caption-text">CO sensors were deployed in 28 households in November 2022 under the scope of Breathe Mongolia’s “Let’s Take Action!” project.</figcaption></figure>
Chronic exposure to low concentrations of CO can have adverse health effects both in the short and long term. At the beginning of the “Let’s take action project”, we deployed CO sensors in the homes of all participating 28 families in collaboration with Binary Systems Co. ltd and conducted a baseline survey including chronic CO exposure signs among all children in November, 2022. 
In the first survey period conducted in November 2022, 24-41 percent of all the 67 children of these families reported chronic carbon monoxide exposure <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3533103/">signs</a>, such as chest pain, flu-like symptoms, and headaches. This shows that subclinical carbon monoxide poisoning might be occurring in approximately one-third of all children. 
In addition, other <a href="https://ehp.niehs.nih.gov/doi/full/10.1289/EHP849">common signs</a> linked with other sources of indoor air pollution, such as coughing during sleep, are present in 35 percent, and difficulty breathing indoors, is present in 33 percent of the children. Respiratory illness occurred in 70 percent of all children in November 2022. Although there are many driving factors, it can be seen that the quality of daily life of children living in ger areas is decreasing due to respiratory illness induced by indoor air pollution.
Using combustion appliances for heating or cooking indoors can create favorable conditions for continuously releasing CO gas –  this is evident in the preliminary data collected from the &#8220;Let&#8217;s take action&#8221; project. The research team successfully deployed a network of 28 stationary CO monitors in the Ulaanbaatar area. Based on the data, it was found that the families taking part in the study are regularly exposed to CO gas levels three to four times higher than the Mongolian hourly exposure threshold of 30 ppm, as shown in the figure below.
Another primary source of CO is cigarette smoke. CO levels within smoking rooms can <a href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0032029">reach</a> 35 ppm. <a href="https://www.nature.com/articles/srep24615">Half</a> of the Mongolian households have at least one person who smokes. In 2016, a population-based study in Bulgan revealed that 80 percent of all smokers smoke at home. Smoking at home and poisoning people you live with is more <a href="https://stopswithme.com/dangers-of-tobacco-products/secondhand-smoke/">harmful</a> than smoking yourself because being next to a person who smokes exposes one not only to the smoke from the combustion of cigarettes but also the smoke inhaled and exhaled by the smoker&#8217;s breath. Although 64 percent of the households participating in the &#8220;Let&#8217;s take action&#8221; project had someone who smokes, reflecting the <a href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0229090">population data</a>, only two of the participants smoke at home.
<figure id="attachment_3744" aria-describedby="caption-attachment-3744" style="width: 696px" class="wp-caption aligncenter"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3744 " src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-1024x549.png" alt="" width="696" height="373" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-1024x549.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-360x193.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-768x412.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-1536x823.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-2048x1098.png 2048w" sizes="(max-width: 696px) 100vw, 696px" /><figcaption id="caption-attachment-3744" class="wp-caption-text">Hourly CO emissions in 28 families from November 2022 to January 2023.</figcaption></figure>
In 2019, a study found that 33 households in five districts of Ulaanbaatar city had indoor CO levels that were consistently <a href="https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09603123.2022.2123906">above</a> the exposure threshold. While the study revealed that the median CO level was lower in homes with coal briquettes compared to raw-coal burning homes, the authors conclude that broader impacts of fuel use behavior on CO concentrations should be explored. Our &#8220;Let&#8217;s take action&#8221; project explores these complexities, as we aim to measure whether installing the <a href="https://agaarneg.mn/project/615">CHIP package</a> lowers acute and chronic exposure to CO. 
No matter how bad the air in the city is, if you can reduce the concentration of CO by abstaining from burning fuels in the home and smoking indoors, you can prevent numerous health issues. We believe that if we can reduce the adverse effects caused by chronic CO poisoning to the children of the participating families of the “Let’s take action” project, we can increase the chances of their future success in life.
Edited by: <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>, <a href="https://www.linkedin.com/in/azats/">Azjargal Tsogtsaikhan</a>

Угаарын хийн хордлого гэхээр хүмүүс ухаан алдаж унаад, эмнэлэгт хүргэгдэж, цаашдаа тархи, зүрх судасны хүндрэлд орж нас барах аюултай гэж ойлгодог. Энэ нь ч олон судалгаа, баримтаар нотлогдсон. 2022 онд угаарын хийн ийм шинж тэмдгээр Улаанбаатарт 457 дуудлага мэдээлэл бүртгэгдэж, түүнээс 26 нас барсан тохиолдол гарсан байна. Харин энэ оны ид хүйтэн нэг сарын дундуур гэхэд  ердөө 3 хоногийн хугацаанд 39 хүн угаартаж, 3 хүн амь эрсдсэн <a href="https://police.gov.mn/a/6337">мэдээлэл байна</a>.  Хүмүүс ч гэсэн ерөнхийдөө угаарын хийн талаар ийм ойлголттой байдаг ба гал түлдэг айлууд угаартчихвий гэсэн айдастай амьдардаг. Цэвэр агаарт таны оролцоо төслийн 28 айлд гэхэд л ийм айдас 61 хувьтай байна.   
<figure id="attachment_3745" aria-describedby="caption-attachment-3745" style="width: 270px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3745 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-270x360.jpg" alt="" width="270" height="360" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-270x360.jpg 270w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-768x1024.jpg 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors-1152x1536.jpg 1152w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/installed-Co-monitors.jpg 1200w" sizes="(max-width: 270px) 100vw, 270px" /><figcaption id="caption-attachment-3745" class="wp-caption-text">2022 оны 11-р сард Breathe Mongolia ТББ-ын хэрэгжүүлж буй “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төслийн хүрээнд 28 өрхөд CO мэдрэгчийг суурилуулсан.</figcaption></figure>
Харин эдгээр угаартах шинжүүд ямар үед илэрдэг вэ? Угаарын хий улаан эстэй нэгдэж карбоксигемоглобин гэх нэгдлийг үүсгэн энэ нь цусанд 20 хувийг даваад ирвэл шинж тэмдэг <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2907971/">илэрдэг</a>. Хорин хувь гэдэг нь ойролцоогоор орчинд буй угаарын хийн хэмжээ 500ppm-с давж нэг цаг үргэлжлэхэд <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK220007/">үүснэ</a>. Түүнээс бага 10-20 хувьтай бол толгой өвдөх, сульдах, хэл ээдрэх шинжүүд илэрдэг ба үүнээс ч бага хэмжээгээр буюу 10 хувьд хүрээгүй тохиолдолд ямар нэг шинж тэмдэг илэрдэггүй. Тухайлбал тамхи татдаг хүний цусан дахь карбоксигемоглобины хэмжээ 15% хүрсэн ч тухайн хүнд юу ч мэдэгдэлгүйгээр бие махбодь нь тэсвэрлэж чаддаг байна. Тэгэхээр хэрэв та тамхи татдаг, эсвэл гэртээ гал түлдэг бол хурц хордлогод орж, эмнэлэгт хэвтэхгүй ч өөрийгөө болон гэр бүлийнхнийгээ архагаар, бага багаар энэ өнгө үнэргүй хийгээр хордуулж байна гэсэн үг юм. Яагаад гэвэл угаарын хий нь хүчилтөрөгчөөс 210 дахин их цусны улаан эсэд наалдах <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1281520/">чадвартай</a> ба нэг наалдчихвал салж өгдөггүй өнөөх карбоксигемоглобин гэх нэгдлийг үүсгэдэг. Энэ нэгдэл нь бүх биеэр цусаар дамжин тархаж, биеийн эд эсүүдэд хүчилтөрөгчийн дутагдал үүсгэдэг. Ялангуяа угаарын хий нь нейротоксин буюу тархи хордуулагч гэдгээрээ алдартай. Энэ хий <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4365372/">ихсээр дамжин</a> ургийн цусны эргэлт болон хөгжиж буй тархинд ч хүрч чаддаг. Тиймээс угаарын хийг нийт хүн амын, тэр дундаа хүүхдийн хөгжилд нөлөөлөгч гол аюулуудын нэг гэж тооцдог. 
Угаарын хийд бага тунгаар архагаар өртөх нь эрүүл мэндэд богино болон урт хугацааны нөлөө үзүүлдэг. Гэртээ ямар нэг зүйл түлж, гэрээ халаах, хоол хийх нь гэр дотор угаарын хий байнга ялгарах нөхцлийг бүрдүүлдэг. Тухайлбал Breathe Mongolia ТББ-ын хэрэгжүүлж буй “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төсөлд хамрагдсан 28 айлд Binary Systems ХХК-н тусламжтайгаар суурилуулсан угаарын хийн мэдрэгчийн үзүүлэлтээс харвал ОУ-ын стандартаар 30 ppm байх ёстой гэж заасан хэмжээнээс даруй гурваас дөрөв дахин их угаарын хийгээр тогтмол амьсгалж байгаа нь тодорхой байна. 
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3744 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings.png" alt="" width="3840" height="2058" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings.png 3840w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-360x193.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-1024x549.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-768x412.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-1536x823.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/CO-readings-2048x1098.png 2048w" sizes="(max-width: 3840px) 100vw, 3840px" />
Эдгээр айлуудын хүүхдэд бид угаарын хийн хордлогын шинж тэмдэг илэрч байгаа эсэхийг асуусан ба судалгаа авсан 11 сарын өмнөх нэг сарын хугацаанд угаарын хийн архаг хордлогын <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3533103/">онцлог шинжүүд</a> болох цээж хөндүүрлэх, ханиад хүрсэн мэт шинжүүд, толгой өвдөх шинжүүд 24-41 хувьтай илэрсэн. Энэ нь угаарын хийн хордлого нийт хүүхдийн ойролцоогоор гуравны нэгт явагдаж буйг харуулж байгаа ба дотоод орчны агаарын бохирдлын гол шинжүүд болох унтах үед ханиалгах шинж 35 хувьтай, дотор орчинд амьсгалахад бэрхшээлтэй байх шинж 33 хувьтай байна. Харин амьсгалын замын өвчлөл 11 сард нийт хүүхдийн 70 хувийг хамарчээ. Хэдийгээр олон хүчин зүйлс нөлөөлөх ч дотор орчны агаарын чанартай холбоотойгоор гэр хороололд амьдардаг хүүхдүүдийн өдөр тутмын амьдралын чанар нь ийнхүү буурч байгаа нь харагдаж болохоор байна.  
Мөн угаарын хийн өөр нэг гол эх үүсвэр нь тамхины утаа бөгөөд тамхи татахад угаарын хий 35ррм буюу шууд хүлцэх хэмжээнээс ихээр <a href="https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0032029">ялгардаг</a> байна. Монголын нийт өрхийн тал хувь нь дор хаяж нэг тамхи татдаг хүнтэй. 2016 онд Булганд хүн амд суурилан хийсэн <a href="https://www.nature.com/articles/srep24615">судалгааны</a> датагаар тамхи татдаг нийт хүмүүсийн 80 хувь нь гэртээ тамхи татдаг нь тодорхой болсон. Гэртээ тамхи татаж, цуг амьдардаг хүмүүсээ хордуулах нь өөрөө татсанаас илүү хор хохирол <a href="https://stopswithme.com/dangers-of-tobacco-products/secondhand-smoke/">учруулдаг</a>. Учир нь тамхи татаж байгаа хүний хажууд байснаар тамхины шаталтаас гарч буй утаа болон тамхичны амьсгалаар ялгарч буй утаанд давхар хорддог. “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төсөлд хамрагдсан айлуудын 64 хувь буюу мөн адил дийлэнх нь тамхи татдаг хүнтэй байсан ч үүнээс зөвхөн хоёр хүн л гэртээ тамхи татдаг нь харьцангуй бага тоо байв. 
2019 онд Улаанбаатар хотын таван дүүргийн 33 айлд хийсэн судалгаагаар сайжруулсан түлш ашигладаг айлуудад угаарын хийн агууламж хүлцэх хэмжээнээс <a href="https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09603123.2022.2123906">байнга их</a> байгаа ч түүхий нүүрс түлдэг айлуудаас дундаж хэмжээ нь бага байгаа нь тодорхой болсон. Гэсэн ч энэ нь угаартах эрсдэл хэвээр гэсэн үг юм. Тэгэхээр “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төслийн үеэр төсөлд хамрагдсан айлуудад зуух ашиглалгүй <a href="https://agaarneg.mn/project/615">ЧИП</a> багцаар орлуулахад дотоод орчны угаарын хийн агууламж улам буурна гэж бид таамаглаж байна. Үүнтэй холбоотойгоор угаартах эрсдэл ч дагаад буурах магадлалтай.
Хотын агаар хэчнээн муу байгаа ч гэртээ гал түлэхгүй болсноор угаарын хийн агууламжаа багасгаж чадвал үүнээс үүдэлтэй маш олон сөрөг үр дагавраас сэргийлэх боломжтой юм. Бид угаарын хийн архаг хордлогын улмаас үүсэх сөрөг нөлөөллийг уг төсөлд оролцогч айлын хүүхдүүдэд тодорхой хэмжээнд бууруулж чадвал тэдгээр хүүхдүүдийн цаашид гаргах амжилт, амьдралаас атгах боломжийг тэр хэмжээгээр нэмэгдүүлж чадна гэж итгэж байгаа билээ.

What needs to be done to lower long-term exposure to carbon monoxide?

Угаарын хийн архаг хордлогыг хэрхэн бууруулах боломжтой вэ?

Did you know? Tiny particles of air pollution spread throughout the human body from head to toe and affect all our organ systems, leading to things like dementia, lung and heart diseases, infertility, and mental deterioration.
Globally, air pollution kills <a href="https://www.reuters.com/article/us-global-pollution-health-idUSKBN1QT185">more people</a> than cigarette smoke, hence why the World Health Organization refers to air pollution as the &#8220;<a href="https://www.paho.org/en/documents/infographic-air-pollution-silent-killer-2018">silent killer</a>.&#8221; The human body is affected by various pollutants in the atmosphere. However, the pollutants particulate matter (PM2.5), ozone (O3), nitrogen dioxide (NO2), sulfur dioxide (SO2) and carbon monoxide (CO) are <a href="https://apps.who.int/iris/handle/10665/345329">particularly dangerous</a> because they reach every nook and cranny of our body. Once these particles enter the body, they travel through the bloodstream and begin to affect all organ systems regardless of their concentration.
But how exactly do air pollutants reach all the human organ systems?
<h1>The Respiratory System</h1>
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3741" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Lung-drawing-1-360x360.png" alt="" width="160" height="160" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Lung-drawing-1-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Lung-drawing-1-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Lung-drawing-1.png 737w" sizes="(max-width: 160px) 100vw, 160px" />A person breathes in 11,000 liters of air daily through the nostrils, which pass through the trachea, bronchi, and alveoli, and then enter the blood circulation system. This means that small toxic substances in the air impair all these organs one after the other.
Our body does not have a combat mechanism against air pollution, so it responds to air pollution in the same way it responds to an infection. Thus, upon entering the body, our immune cells mistakenly identify toxic substances as bacteria and try to destroy them by releasing inflammatory substances. 
This inflammatory response can lead to complications including breathing problems, asthma, pulmonary edema, and even lung cancer. However, the <a href="https://zaag.mn/archives/2767">minor issues</a> that occur every day, including inflammation of the nasal cavity, facial pain, stuffy nose, runny nose, swallowing of discharge into the nose, partial loss of smell, headache, fatigue, toothache, and cough, all decrease the quality of daily life little by little. As soon as the winter season comes, the number of patients visiting respiratory specialists in public hospitals <a href="https://ikon.mn/n/1hdh">doubles</a> due to these symptoms.
<h1>The Cardiovascular System</h1>
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3735" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart-360x360.png" alt="" width="160" height="160" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart-768x768.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Cardiovascular_heart.png 1280w" sizes="(max-width: 160px) 100vw, 160px" />Did you know that air pollution also affects the heart? Oxygen-rich coronary arteries around the heart work nonstop to keep our blood pumping. However, when these blood vessels are exposed to tiny amounts of toxic substances from the air, inflammatory responses take place. Abnormal changes due to this inflammation, such as hardening and narrowing of blood vessels (atherosclerosis) and weakening of the vessel wall, result in reduced blood supply to the heart, which can subsequently cause sudden cardiac arrest. 
85% of all strokes happen to people in <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5836577/">low and middle-income countries</a> like Mongolia. Perhaps this is one of the prominent examples of the consequences of a failure to address air pollution in these countries. In Mongolia, it is reported that hospitalization for ischemic heart disease is strongly <a href="https://www.scirp.org/pdf/ojepi_2020040316201121.pdf">associated </a>with air pollution. In the last ten years, 35 thousand years of human life have been lost due to this condition in the country (<a href="http://analiz.mn/postview/11112">Clean air city conference</a> report 2020, p 30). 
Not only the heart, but all the blood vessels that carry toxic substances are damaged, resulting in the hardening of arteries, stagnation of blood flow, and eventually, the shortening of life. But remember, sudden cardiac arrest is preceded by symptoms of chest pain, pressure on the chest, shallow breathing, and cold hands and feet. So pay attention to these signs!
<h1>The Nervous System</h1>
In recent years, it has been found that air pollution not only damages the respiratory and cardiovascular systems but also affects the central nervous system and is associated with stroke, Alzheimer&#8217;s disease, Parkinson&#8217;s disease, and neurodevelopmental disorders. The tiny particles of air pollutants, carried by the bloodstream, crosses the blood-brain barrier and reaches the central nervous system, leading to inflammatory responses in the brain. There is also a reported <a href="http://intranasal.net/Peer%20Reviewed%20literature/Talegaonkar,%20Intranasal%20delivery%20-%20An%20approach%20to%20bypass%20the%20blood%20brain%20barrier,%20I%20J%20Pharm%202004.pdf">mechanism</a> of air pollutants bypassing the blood-brain barrier to directly enter the brain from the naval cavity through the olfactory bulb. 
Children&#8217;s brain and mental development are also affected by air pollutants, causing long-term and short-term consequences. For example, in a study of 15,000 English children, PM2.5, PM10, NO2, and SO2 in the air were associated with lower language and cognitive development scores at the ages of five and seven. A study conducted in Mongolia found that PM2.5 exposure during pregnancy was associated with behavioral problems in children at four years old.In Mongolia, as of 2018, nervous system diseases are among the top 5 causes of illness among hospitalized patients (215.5 per 10,000). Also, study results are coming out one after another about air pollutants <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412018305932">affecting</a> mental health with links to depression, anxiety, dementia, and suicide.
<h1>The Gastrointestinal System</h1>
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3736" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines-360x360.png" alt="" width="160" height="160" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines-768x768.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Intestines.png 1280w" sizes="(max-width: 160px) 100vw, 160px" />The digestive system is home to 100 trillion microorganisms, and the environment they create (microbiota) determines whether we stay healthy. The microorganisms form a layer on the walls of the digestive system, absorb nutrients, and play a vital role in the immune system. 
Air pollutants affect the structure and function of this microbiota: the normal functions of the microorganisms are lost, the permeability of the intestinal wall increases, and the inflammatory response is activated. This increases <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4063847/">susceptibility</a> to inflammatory bowel disease, appendicitis, irritable bowel syndrome, and enteric infections. Also, since the liver is responsible for detoxifying the digestive system, an increase in toxins in the air can induce <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4112066/">liver disorders</a>.
<h1>The Reproductive System</h1>
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3738" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive-360x360.png" alt="" width="160" height="160" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive-768x768.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/04/Reproductive.png 1280w" sizes="(max-width: 160px) 100vw, 160px" />One of the most disturbing effects of air pollution is its effect on the reproductive system. A <a href="https://link.springer.com/article/10.1186/1471-2393-14-146">study</a> involving over a thousand women living in Ulaanbaatar city showed that higher concentrations of sulfur dioxide in the air were associated with a higher chance of miscarriage. Other toxic substances such as nitrogen dioxide, carbon monoxide, PM10, and PM2.5 also reduce fetal viability.
Toxic substances such as PM2.5 in the air penetrate the barriers of reproductive organs, such as the blood-testis barrier in men, the placental barrier in women, and the epithelial barrier, causing damage at the <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S004565352032631X">molecular level</a>. There are also associated incidences of hormonal imbalances and infertility.
<h1>What Can We Do?</h1>
Air pollution affects us constantly, whether asleep or awake, as long as we are breathing. According to the 2021 updated recommendations issued by the World Health Organization, there is no such thing as a healthy level of air pollution, so we should always aim to reduce our exposure from the recommended level to zero. Polluted air continually reminds us to protect ourselves by wearing a mask, running an air purifier at home, and avoiding using fossil fuels as much as possible. Most importantly, as citizens, we must continue to hold our government accountable all-year round for this public health crisis. 
To encourage you to take action in this regard, we present simple and practical ways to protect ourselves from air pollution on our <a href="https://breathemongolia.org/take-actions">website</a>, including information such as <a href="https://breathemongolia.org/action/2657">wearing a mask</a> regularly and using an indoor <a href="https://breathemongolia.org/action/2960">air purifier</a>. Also, upon visiting the &#8220;Take action&#8221; section, you can pledge on your social media account and share it with others. Most importantly, applying it in your life every day is vital.
Edited by: <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>, <a href="https://www.linkedin.com/in/azats/">Azjargal Tsogtsaikhan</a>

The Unexpected Health Effects of Air Pollution

Агаарын бохирдлын санаанд оромгүй эрүүл мэндийн нөлөө

Students at a school near one of London's most polluted roads have built air pollution filters for their classrooms.

Лондонгийн нэгэн сургуулийн сурагчид шүүлтүүр зохион бүтээн, ангидаа байрлуулжээ.

The impact of air pollution on human health in Mongolia was presented at the Asia-Pacific "Clean Air" high-level forum.

Ази, Номхон далайн “Цэвэр агаар” дээд түвшний чуулга уулзалтаар Монгол улсын агаарын бохирдол хүний эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлж байгааг танилцууллаа.

Only 13 countries and territories had ‘healthy’ air quality in 2022

2022 оны байдлаар дэлхийн хэмжээнд зөвхөн 13 улс орон  "эрүүл" агаарын чанартай байсан

A healthy environment is our legacy

Эрүүл хүрээлэн буй орчин бидний үлдээх өв

"Human Right to Live in a Healthy and Safe Environment: Air Pollution, Scientific Evidence, and Solutions" Science and Technology Conference

“Эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах хүний эрх: Агаарын бохирдол, шинжлэх ухааны нотолгоо, шийдэл” шинжлэх ухаан, технологийн хурал зохион байгуулагдав.

The air quality is "very polluted" in five parts of the capital, including Sharhad, I khoroolol, and Khailaast

Шархад, I хороолол, Хайлааст зэрэг нийслэлийн таван хэсэгт агаар "Маш их бохирдолтой" байна.

One trillion MNT was spent to reduce air pollution in Mongolia in the last decade 

Агаарын бохирдлыг бууруулахад арван жилийн хугацаанд нэг их наяд төгрөг зарцуулжээ

In partnership with the non-profit Breathe Mongolia, Ulaanbaatar residents share their concerns about improved coal and agree to try a new pollution solution based on insulation and electric heat.
<a href="https://www.breathemongolia.org/">Breathe Mongolia &#8211; Clean Coalition</a> nonprofit is implementing the &#8220;<a href="https://breathemongolia.org/news-article/lets-take-action-pilot-workshop/">Let&#8217;s take action</a>!&#8221; project, whose main goal is to reduce the number of smoke-emitting chimneys in Ulaanbaatar and increase citizen engagement in accessing, collecting, and communicating air quality data, thus providing tools to take action against air pollution issues.
<figure id="attachment_3696" aria-describedby="caption-attachment-3696" style="width: 314px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="size-medium wp-image-3696" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ1-314x360.png" alt="" width="314" height="360" /><figcaption id="caption-attachment-3696" class="wp-caption-text">Air quality manager Oyun-Erdene is showing a project participant how to use an AirVisual device to monitor indoor air quality.</figcaption></figure>
The &#8220;Let&#8217;s Take Action!&#8221; project aims to reduce children’s chronic carbon monoxide (CO) and particulate air pollution (PM2.5) exposure, namely through the Cooking, Heating and Insulation Products (CHIP) package, which updates gers with improved insulation, electric heaters, and ventilation system Breathe Mongolia is paying half the expense ($500)  for installing these upgrades, while the participating families pay the rest.
We successfully recruited 25 families in the Bayanzurkh district to participate in the project. The families were selected because they understood the significance of air pollution health effects and expressed their interest in receiving the CHIP package. When we visited the selected households and asked them to share their concerns related to air pollution, almost all families expressed their dissatisfaction with coal briquette.
<blockquote>&#8220;We worry that improved fuel might cause poisoning.&#8221;</blockquote>
This was the biggest concern among participating families. 
According to the President of the Mongolian Academy of Sciences, D. Regdel (<a href="http://itoim.mn/article/yYydG/18774">reference)</a>, &#8220;Improved fuel has two times more calories than raw coal, which means that it will combust completely using twice the amount of oxygen. For example, if 100 liters of oxygen were used to burn a bag of Baganuur coal, approximately 200 liters of oxygen would burn the same amount of improved fuel. Therefore, the air circulation in the stove should be at least twice better. However, incomplete combustion will occur if there is not enough oxygen, and toxic carbon monoxide gas will be released. Therefore, if the released gas is not extracted smoothly through the blocked chimney, it will spread in the house to poison.&#8221; 
Therefore, it is necessary to sweep the chimney regularly to prevent toxic gas poisoning. It seems that participant families clean and sweep their chimneys every other day. Some families reported that they did not burn coal briquette at the beginning of its introduction out of fear of getting poisoned due to CO leaks, and sometimes they kept their stove cold without burning the fuel.
<figure id="attachment_3697" aria-describedby="caption-attachment-3697" style="width: 360px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3697 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ2-360x195.png" alt="" width="360" height="195" /><figcaption id="caption-attachment-3697" class="wp-caption-text">People in Need INGO&#8217;s program manager Bulgantamir Ganbold is explaining the CHIP package at the first workshop of the Let&#8217;s Take Action project.</figcaption></figure>
<blockquote>“We do not believe that the use of improved fuel led to a reduction in air pollution in the last two years. It was just because families burned less as the average weather was warm, and eventually, city smoke was not too bad.”</blockquote>
This interesting perspective was shared by some of the families involved in the project. When coal briquette was used, the winter cold in 2020-2021 was 1-3°C <a href="http://w.tsag-agaar.gov.mn/forecast/weather-forecast/month">warmer</a> than the average. Although this does seem to support the above hypothesis, we are not clear how the amount of fuel used by households will change as temperature rises by a degree.
<blockquote>“Opening the stove when the fuel is burning causes a sore throat, while raw coal does not.”</blockquote>
The above issue was the next concern with coal briquette. O. Soyol-Erdene, a participating citizen, shared that coal briquette is easy to blow here and there due to its crumbly soot and many artificial ingredients. She went on to say that the ash from coal briquette cannot be reused, so it has to be thrown away, whereas we used ash from raw coal to fertilize trees. Also, putting the ashes into bags is difficult as it burns quickly, and the trash truck workers do not take them away if we put them into the metal trash can. It seems complicated to find a solution for handling ashes from coal briquette. Some families spread their coal ashes on the road to prevent them from slipping in the winter, but on windy days those ashes will blow around the city and will affect the respiratory system of the people. As coal ash contains many types of <a href="https://earthjustice.org/sites/default/files/files/coal-ash-man_COMPLETE_2017-07-20_light.pdf">heavy metals</a>, it can cause respiratory problems, brain damage, and cancer in the human body.
<figure id="attachment_3698" aria-describedby="caption-attachment-3698" style="width: 239px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3698 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ3-239x360.png" alt="" width="239" height="360" /><figcaption id="caption-attachment-3698" class="wp-caption-text">Pediatric neurologist Duurenbayar Ganbaatar is examining the children of project participant families.</figcaption></figure>
In winter, coal ash <a href="https://ikon.mn/n/2edh">accounts</a> for 75.2% of household waste in the Ger neighborhood and 48.2% of total trash in Ulaanbaatar. Therefore, at least 347.5 thousand tons of ash are buried in the landfill every year. 
Internationally, coal combustion residuals are commonly reused as fill for abandoned mines, as a layer on roads, as an agricultural soil additive, and as an ingredient in concrete and school running tracks. However, even though the <a href="https://ikon.mn/n/2edh">experimental activities</a> of recycling ashes from coal briquettes as additives of road layers and road edging curbs are conducted in our country, families are not informed about these initiatives. Moreover, the activity was carried out only temporarily within the framework of the joint project of the Office of the Mayor of Ulaanbaatar and the Health and Social Policy  Institute of Mongolia NGO. As a result of this initiative, the new ash reuse standard MNS 6927:2021 was approved, which ensured the legal framework for producing ash products by individuals and entities.
It became clear during our project that the problem of coal briquette continues to bring us new problems one after another. Mongolians tried to solve one problem but ended up creating new ones. Probably the best solution would be to stop burning coal and cease fossil fuel burning stove use, as one of our project participants remarked, &#8220;That&#8217;s why we requested to purchase a CHIP package.&#8221;Our ‘Let’s take action’ project also focuses on this issue and supports the aspiration of families to refrain from using fossil fuel stoves as much as possible.
Visit <a href="http://www.breathemongolia.org">www.breathemongolia.org</a> to check your daily air quality and take practical steps to protect your health and reduce emissions. Contact us at <a href="mailto:hello@breathemongolia.org">hello@breathemongolia.org</a> for more information and collaboration opportunities. 
Edited by <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>

<a href="https://www.breathemongolia.org/">Breathe Mongolia</a> ТББ-ын хэрэгжүүлж буй &#8220;Цэвэр агаарт таны оролцоо&#8221; төсөл нь Улаанбаатар хот дахь яндангийн тоог цөөн ч болтугай тоогоор бууруулж, дотор орчны агаарын чанар хүүхдийн хөгжил тэр тусмаа мэдрэл сэтгэхүйн хөгжилд нөлөөлж буй байдлыг багасгах, мөн дотор болон гаднах агаарын чанарын мэдээллийг нэмэгдүүлэхэд иргэдийн оролцоог идэвхижүүлэх, улмаар агаарын бохирдлын эсрэг иргэд өөрсдийн зүгээс арга хэмжээ авах арга хэрэгслээр хангах зорилго бүхий төсөл юм. 
Астразенекагийн санхүүжилттэй хэрэгжиж буй энэхүү төсөл нь Монгол гэрийн халаалт, дулаалга, агаар сэлгэлтийн ЧИП багц болох технологийн шийдлээр гэрт гал түлэхгүй болгож, дотор орчны нарийн ширхэгт тоосонцор болон нүүрстөрөгчийн дутуу исэлд өртсөнөөс үүсэх хүүхдийн архаг хордлогыг бууруулж байгаагаа онцлог юм.  Уг төсөлд хамрагдах айл нь ЧИП багцныхаа зардлын тал хувийг ногоон зээл авах болон өөрсдөө бие даан гаргаж байгаа нь тэдний утаагүй амьдрах маш их хүсэл сонирхолтой байгааг илтгэж байгаа юм.  Харин үлдсэн тал хувь болох таван зуун ам.долларыг төслийн зүгээс Пипл ин нийд ОУТББ-аар дамжуулан төлсөнөөр айлуудыг хамруулж байгаа билээ.
<figure id="attachment_3696" aria-describedby="caption-attachment-3696" style="width: 314px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3696 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ1-314x360.png" alt="" width="314" height="360" /><figcaption id="caption-attachment-3696" class="wp-caption-text">Агаарын чанарын менежер Н.Оюун-Эрдэнэ төслийн оролцогчдод AirVisual төхөөрөмж ашиглан дотоод орчны агаарын чанарыг хэрхэн хянах талаар үзүүлж байна.</figcaption></figure>
Ингээд “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төслийн утга учрыг ойлгож, хамтран ажиллах хүсэлтэй Баянзүрх дүүргийн 25 айлыг амжилттай хамруулсан. Эхний ээлжинд сонгогдсон айлуудаар явж, агаарын бохирдолтой холбоотойгоор ямар асуудал хамгийн их санааг нь зовоож байгаа тухай санал солилцон асуухад бараг бүх айл шахмал түлшинд сэтгэл дундуур байгаагаа илэрхийлэв.
<blockquote>&#8220;Шахмал түлш хортой, угаартаж нас бардагт санаа зовдог.&#8221;</blockquote>
Энэ бол хамгийн их санаа зовоож буй асуудал байв. Монгол Улсын шинжлэх ухааны академийн ерөнхийлөгч Д.Рэгдэл <a href="http://itoim.mn/article/yYydG/18774">хэлэхдээ</a> “Сайжруулсан түлш нь түүхий нүүрсийг бодвол хоёр дахин их илчлэгтэй тул тэр хэмжээний хүчилтөрөгч ашиглаж байж бүрэн шатна гэсэн үг. Жишээгээр тайлбарлавал, Багануурын нэг шуудай нүүрсийг түлэхэд 100 литр хүчилтөрөгч хэрэглэж байсан бол  адил хэмжээтэй сайжруулсан түлшийг хэрэглэхэд ойролцоогоор 200 литр хүчилтөрөгч хэрэглэнэ. Тиймээс зуухан доторх агаарын солилцоо өмнөхөөсөө дор хаяж хоёр дахин сайн байх ёстой. Харин хүчилтөрөгч хүрэлцээгүй болохоор дутуу шаталт явагдаж угаарын хий ялгардаг. Тиймээс угаарын хийг маш сайн таталттай яндангаар соруулахгүй бол гэрт тархаж угаартана.” гэжээ. Тиймээс угаартахаас сэргийлэхийн тулд яндангаа байнга хөөлөх шаардлагатай. Айлууд өнжөөд нэг яндангаа хөөлдөг гэв. Уг төсөлд оролцсон зарим иргэд эхэндээ угаартахаас айгаад мод түлэх үе бишгүй байсан, заримдаа галаа түлэхгүй хүйтэн байлгах үе ч байсан гэв.  
<blockquote>&#8220;Шахмал түлшнээс болж өнгөрсөн хоёр жил агаарын бохирдол буурсан юм байхгүй, зүгээр цаг агаар дулаан байсан болохоор айлууд бага түлж утаа гайгүй байсан.&#8221;</blockquote>
Энэхүү сонирхолтой өнцгийг төсөлд оролцогч зарим айлууд хуваалцав. Тэгвэл өвлийн хүйтрэл шахмал түлш хэрэглэсэн 2020–2021 онуудад <a href="http://w.tsag-agaar.gov.mn/forecast/weather-forecast/month">олон жилийн дунджаас-аас 1–3°С–аар дулаан</a> байсан нь дээрх таамаглал үнэний ортойг илтгэх хэдий ч нэг градусаар дулаарахад айлуудын түлэх түлшний хэмжээ хэрхэн өөрчлөгдөх нь харилцан адилгүй байх буйзаа. 
<figure id="attachment_3697" aria-describedby="caption-attachment-3697" style="width: 360px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3697 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ2-360x195.png" alt="" width="360" height="195" /><figcaption id="caption-attachment-3697" class="wp-caption-text">Пипл ин нийд ОУТББ-ын хөтөлбөрийн менежер Г.Булгантамир төслийн эхний сургалт дээр CHIP багцын талаар тайлбарлаж байна.</figcaption></figure>
<blockquote>&#8220;Шахмал түлш түлж байх үед зуухны амыг онгойлгохоор хоолой өвтгөдөг, ам хамраа юмаар таглахгүй бол болдоггүй. Түүхий нүүрс тэгдэггүй байсан.&#8221;</blockquote>
Дээрх асуудал шахмал түлштэй холбоотой гарсан удаах санаа зовнилт байв. Шахмал түлш үйрмэг тортог ихтэй бужигнаж энд тэнд хийсэхдээ амархан, мөн дээрээс нь хиймэл орц ихтэй тул байгалийн түүхий нүүрс шиг бордоо байдлаар янз бүрээр ашиглаж болохгүй байна гэж төсөлд оролцогч иргэн О.Соёл-Эрдэнэ бидэнд хуваалцав. Тэрээр цааш ярихдаа шахмал түлшнээс гарсан үнсийг дахин ашиглах боломжгүй байгаа тул хаяхаас өөр аргагүй. Гэтэл шуудайнд хийхээр шуудай нь шатаад хэцүү, поошикт хийхээр хогны машины хүмүүс ачиж явахгүй байна. Нэг ийм үнснийхээ учрыг олохгүй л байдалтай болчихоод байна даа гэв. Харин зарим айлууд хальтиргаанаас хамгаалж үнсээ зам дээр асгадаг нь хавар болохоор хийсч ам хамар луу ордог гэж төсөлд оролцогч айлууд нэмж дурьдаж байв. Нүүрс түлэхэд гарсан үнс нь олон төрлийн хүнд металлыг <a href="https://earthjustice.org/sites/default/files/files/coal-ash-man_COMPLETE_2017-07-20_light.pdf">агуулдаг</a> ба эдгээр нь хүний биед амьсгалын замын өвчлөлөөс гадна элэг, бөөрний дутагдал, хавдар үүсэхэд хүртэл нөлөөлдөг.
Өвлийн улиралд гэр хорооллын айл өрхүүдийн хогийн <a href="https://ikon.mn/n/2edh">75.2 хувийг</a> үнс эзэлдэг бөгөөд Улаанбаатар хот даяар энэ нь нийт хог хаягдлын 48.2 хувийг эзэлж байна. Тиймээс жилдээ дор хаяж 347.5 мянган тонн үнс газарт булдаг ажээ. Олон улсын практикт нүүрснээс гаргаж авсан үнсийг ихэвчлэн ашиглагдаж дууссан уурхайн дүүргэлт, шороон замын давхарга, хөдөө аж ахуйн хөрсний нэмэлт, бетон хавтан, сургуулийн гүйлтийн замд нэмэлт орц болгон ашигладаг. Харин манай улст ч шахмал түлшийг дахин эргэлдүүлж,  замын хавтан, бродьюр зэргийг хийхдээ нэмэлтээр ашиглах туршилтын үйл ажиллагаанууд өнгөрсөн жил явагдсан боловч айлууд энэ талаар мэдээлэлгүй байгаа нь ийнхүү харагдлаа. Энэхүү туршилтын дүнд “Сайжруулсан нүүрсэн шахмал түлшний үнс. Техникийн шаардлага, турших арга” стандартыг үндэсний стандарт MNS 6927:2021 дугаартайгаар шинээр баталж, мөрдөж эхэлсэн нь иргэд болон аж ахуйн нэгжүүдийн үнсийг дахин боловсруулах эрх зүйн орчныг бүрдүүлж байгаа юм байна.
<figure id="attachment_3698" aria-describedby="caption-attachment-3698" style="width: 239px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3698 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2023/01/AZ3-239x360.png" alt="" width="239" height="360" /><figcaption id="caption-attachment-3698" class="wp-caption-text">Хүүхдийн мэдрэлийн эмч Г.Дүүрэнбаяр төсөлд хамрагдсан өрхийн хүүхдүүдэд үзлэг хийж байна.</figcaption></figure>
Ийнхүү шахмал түлшний асуудал бидэнд ар араасаа шинэ асуудлыг нэмж дагуулсаар байгаа нь манай төслийн явцад тодорхой болсоор байна. Монголчууд бид асуудлыг шийдэх гэж оролдоод шинээр өөр олон асуудал нэмсэн бололтой. Хамгийн зөв шийдэл бол нэгэн төсөлд оролцогчийн хэлсэнээр утаа гаргаж, юм түлэхээ л больмоор байна. Тиймээс манайх ЧИП багц авах хүсэлт гаргасан нь энэ гэсэн юм. “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төсөл ч иргэдийн энэхүү хүсэл эрмэлзлийг дэмжин ажиллаж, Улаанбаатар хотын яндангийн тоог нэгээр ч болов цөөлөхийг зорьж байгаа билээ.
Та <a href="http://www.breathemongolia.org">www.breathemongolia.org</a> хуудаст зочилж, өдөр тутмынхаа агаарын чанарыг шалгаж, өөрийн болон ойр дотны хүмүүсийнхээ эрүүл мэндийг хамгаалах, утааг бууруулах бодит алхмуудыг хийгээрэй. Бидэнтэй <a href="hello@breathemongolia.org">hello@breathemongolia.org</a> хаягаар холбогдож нэмэлт мэдээлэл авч, хамтран ажиллах боломжтой.

Is "improved coal" working?

Сайжруулсан түлш үнэхээр үр нөлөөтэй юу?

Breathe Mongolia is a volunteer-supported, clean air coalition that depends on concerned citizens raising their voice and volunteering their time to make change happen in their environment and for the community. Breathe Mongolia volunteers are involved with many different types of backgrounds, different ages, and different cultures but they all have a passion for cleaner air. Our volunteers come from various cultures and walk of life, from a high schooler in rural Mongolia, a SEO expert in Bangalore, India to a software engineer in Silicon Valley, USA. 
Becoming a volunteer isn’t just about giving back to your community it’s also about learning new skills, making new friends and being a part of a global mission for a healthier environment.
What do our Sky Warriors have in common?
<ul>
<li>They are motivated to make an impact 
</li>
<li>They are diverse</li>
<li>They volunteer part-time</li>
<li>They receive support and skills:</li>
</ul>
All our volunteers receive introductory training to help them understand our workspace and their specific roles. Throughout their volunteering period they also have access to lots of additional resources and support from peers. 
Here are the 10 perks of volunteering at Breathe Mongolia.
<ol>
<li style="font-weight: 400">Earn Bronze, Silver, and Gold <a href="https://badgr.com/public/issuers/dL0CtMmdS5yT7EsFXFbglg/badges">badges </a>to show off on your LinkedIn profile. <img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3526 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/Screenshot-2022-11-21-211426.png" alt="" width="1111" height="385" /></li>
<li style="font-weight: 400">We offer you the chance to get exposure to a range of new experiences, enabling learning that can be brought back to the workplace, such as data science, public health education, social media management, software engineering, UX design, project management, fundraising, etc.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3527 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/9159-scaled.jpg" alt="" width="2560" height="1536" /></li>
<li style="font-weight: 400">We can support you with your resume and help you to stand out from the competition when applying for jobs or schools. Also, you will get an opportunity to work on real-life projects in collaboration with or funded by major local and international organizations.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3528 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart.png" alt="" width="1059" height="496" /></li>
<li style="font-weight: 400">You can do an internship during school or get paid for working part-time/full-time on funded projects. Register Breathe Mongolia with your school on your OPT if you’re an international student in the US. </li>
<li style="font-weight: 400">You will receive Breathe Mongolia volunteer merch (stickers, t-shirts, postcards) when in stock<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3529 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-1.png" alt="" width="1086" height="352" /></li>
<li>You can earn volunteer certificates or US President’s Volunteer service awards <img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3530 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-2.png" alt="" width="879" height="660" /></li>
<li>You will learn to use the latest powerful tools for free.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3531 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-3.png" alt="" width="1072" height="544" /></li>
<li style="font-weight: 400">You&#8217;ll join a community of people who share common interests and expand your social network with colleagues from various companies and organizations and 15 countries.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3532 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-4.png" alt="" width="1108" height="757" /></li>
<li style="font-weight: 400">You can expand your perspectives by learning to work with different people, groups, ethnicities, ages and socio-economic backgrounds, all of whom are involved in the same goal or cause that ties them together. 
</li>
<li style="font-weight: 400">You will be an important part of our efforts to restore clean, healthy air to Mongolia.</li>
</ol>
Not only hard skills, but giving of your time for a good cause does wonders for your physical and mental health. Your stress levels are reduced and your mood improves. As we all know, living in Ulaanbaatar can be stressful sometimes, by focusing your efforts on improving the environment we live in you can lift your emotions to a positive place.
Every volunteer can make a difference. Don’t underestimate your potential. No matter how small your steps are, you have the potential to make a big difference!
If you’ve been thinking of stepping out of your comfort zone to do something meaningful, then this is your chance. Before applying for volunteering, you should ask yourself following questions. 

<div class="info box">
Do I want… 
…to make life better where I live? 
…to meet people who are different from me? 
…to try something new? 
…to do something with my spare time? 
…to see a different way of life? 
…to experience the work I might want to do as a full-time job? 
…to do activities that line up with my interests and hobbies?
If it&#8217;s yes, please complete our <a href="https://forms.office.com/pages/responsepage.aspx?id=rcJswrNeK0ewIXlMcbu4hPE6s_QwYeRChSapguhJZ8dUMVRFQUpDTzBaMkZLR01YOE5IRDkxSTBKSy4u">volunteer form</a>.
&nbsp;
</div>

Breathe Mongolia нь нийгэм ба хүрээлэн буй орчиндоо эерэг өөрчлөлт авчрахын тулд өөрсдийн дуу хоолой, ур чадвар, цаг завыг сайн дурын ажилд зарцуулдаг сайн дурын ажилтнуудын дэмжлэгт тулгуурласан цэвэр агаарын төлөөх нэгдэл юм. Манай сайн дурынхан төрөл бүрийн соёл, гарал үүсэл, наснаас бүрдсэн хэдий ч бүгд нэг ижил зорилготой байдаг.
Та ямар сайн дурын ажил хийхээс шалтгаалаад Breathe Mongolia-н шийдвэрлэхээр зорьж буй асуудлуудад бодит өөрчлөлтийг хийх боломжтойгоос гадна бусад олон төрлийн соёл, мэргэжилтэй сайн дурынхантай нэгдсэнээр тэднээс суралцаж, туршлага солилцож нэг ижил зорилгын төлөө хамтран ажиллах болно.
Сайн дурын ажил хийх нь зөвхөн бусдад туслах төдийгүй шинэ ур чадвар эзэмших, найз хамт олонтой болох, утга учир бүхий зүйлийн нэг хэсэг болох тухай юм.
Манай &#8220;Тэнгэрийн Дайчид&#8221;-д ямар ижил төстэй зүйл байдаг вэ?
<ul>
<li>Тэд эргэн тойрондоо эерэг өөрчлөлт авчрах хүсэл эрмэлзэлтэй</li>
<li>Тэд бусдаасаа онцгой</li>
<li>Тэд чадварлаг</li>
<li>Тэд чөлөөт цагаараа (хагас-цагийн) сайн дурын ажил хийдэг</li>
<li>Тэд үргэлж шинэ ур чадвар авч, өсөн дэвжиж байдаг:</li>
</ul>
Манайд сайн дурын ажилтнаар орох үед өөрсдийнх нь үүрэг хариуцлага, бидний дотоод уур амьсгалд дасан зохицох, ойлгоход нь туслах зорилгоор бид шинэ гишүүний сургалт өгөх болно. Сайн дурын ажлынхаа туршид тэд нөөц шинэ боломж, дэмжлэгийг авах боломжтой.
Breathe Mongolia-д сайн дурын ажил хийх 10 давуу талыг бид онцоллоо:
<ol>
<li>Linkedin дээр таны бидэнд оруулсан хувь нэмрийг үнэлж <a href="https://badgr.com/public/issuers/dL0CtMmdS5yT7EsFXFbglg/badges">албан ёсны тэмдэг</a> авах боломжтой.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3526 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/Screenshot-2022-11-21-211426.png" alt="" width="1111" height="385" /></li>
<li>Бид танд шинжлэх ухаан, нийгмийн эрүүл мэндийн боловсрол, сошиал медиа менежмент, програм хангамжийн инженерчлэл, UX дизайн, төслийн менежмент, хөрөнгө босгох гэх мэт олон төрлийн шинэ туршлага, мэдлэг олж авах боломжийг олгох болно.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3527 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/9159-scaled.jpg" alt="" width="2560" height="1536" /></li>
<li>Бид таны ажил болон сургуульд элсэх өргөдөл гаргахад тань туслах боломжтой. Мөн Breathe Mongolia-н хамтран ажиллагч байгууллагуудтай хамтран ажиллах боломжтой.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3528 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart.png" alt="" width="1059" height="496" /></li>
<li>Та сургуульдаа суралцах хугацаандаа манай байгууллагад дадлага ажил хийх, зарим төслүүд дээр хагас болон бүтэн цагаар цалинтай ажиллах боломжтой.</li>
<li>Та Breathe Mongolia-н мерч бүтээгдэхүүнүүдийг авах боломжтой.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3529 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-1.png" alt="" width="1086" height="352" /></li>
<li>Таны ажилласан цаг, хувь нэмрийг үнэлж бид сайн дурын ажилтны сертификат эсвэл АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн сайн дурынхны шагнал өгөх боломжтой.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3530 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-2.png" alt="" width="879" height="660" /></li>
<li>Та хамгийн сүүлийн үеийн, ажлын байран дээр зайлшгүй хэрэг болох аппликэйшн, хэрэгслүүдийг үнэгүй ашиглаж сурах болно.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3531 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-3.png" alt="" width="1072" height="544" /></li>
<li>Та дэлхийн 15 орнууд дахь нэг ижил зорилгоор нэгдсэн, төрөл бүрийн байгууллагад ажилладаг мэргэжилтнүүдтэй танилцах боломжтой.<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3532 size-full" src="https://breathemonmap.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/11/539-5392898_raised-hands-vector-png-clipart-4.png" alt="" width="1108" height="757" /></li>
<li>Та нэг ижил зорилгоор нэгдэж холбогдсон өөр өөр үндэс угсаа, нас, нийгмийн гарал үүсэлтэй хүмүүстэй хамтран ажилласнаар өөрийн үзэл бодол, харах өнцгөө сайжруулах, тэлэх боломжтой болно.</li>
<li>Та чухал, ач холбогдол бүхий зүйлд өөрийн цаг, ур чадвараа зориулах боломжийг бид олгоно. Та Монгол Улсыг эрүүл, цэвэр агаартай болгох бидний үйлсэд бодитой хувь нэмрээ оруулахад чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.</li>
</ol>
Үүнээс гадна зөв, сайн үйлсийн төлөө цаг заваа зориулах нь таны бие махбодийн болон оюун санааны эрүүл мэндэд маш сайн үр дүнтэй юм. Таны стрессийн түвшин буурч, сэтгэл хангалуун байх төлөв тань сайжрах боломжтой. Зарим үед Улаанбаатарт амьдрах нь стресс ихтэй байдаг ч, бидний амьдарч буй орчныг сайжруулахад хүчин чармайлтаа гаргаж, анхаарлаа зөв зүйл рүү төвлөрүүлснээр та сэтгэл хөдлөлөө эерэг тал руу шилжүүлж чадна.
Хүн бүхэн өөрчлөлт хийж чадна. Өөрийн чадвар, боломжоо дутуу үнэлж болохгүй. Хичнээн жижиг алхам, тусламж, үйлдэл байсан ч танд том өөрчлөлт хийх боломж үргэлж бий! Сайн дурын ажилд оролцох хүсэлт гаргахаасаа өмнө та дараах асуултуудыг өөрөөсөө асууна уу.
Би &#8230;
<ul>
<li>өөрийн амьдарч буй газраа сайжруулж амьдралаа дээшлүүлмээр байна уу?</li>
<li>өөрөөсөө өөр хүмүүстэй танилцаж, хамт ажилламаар байна уу?</li>
<li>шинэ зүйл туршиж, мэдлэгээ нэмэгдүүлмээр байна уу?</li>
<li>чөлөөт цагаа зөв өнгөрөөмөөр байна уу?</li>
<li>харах өнцгөө өөрчилмөөр байна уу?</li>
<li>ирээдүйд хийх ажлаа бодитоор туршиж үзмээр байна уу?</li>
<li>өөрийн хүсэл, сонирхолдоо нийцсэн ажлыг хийх хүсэлтэй байна уу?</li>
</ul>
Хэрэв та эдгээр асуултуудад ТИЙМ гэж хариулсан бол манай сайн дурын ажилтны <a href="https://forms.office.com/pages/responsepage.aspx?id=rcJswrNeK0ewIXlMcbu4hPE6s_QwYeRChSapguhJZ8dUMVRFQUpDTzBaMkZLR01YOE5IRDkxSTBKSy4u">өргөдлийг</a> бөглөнө үү.

10 perks of volunteering at Breathe Mongolia

Breathe Mongolia-д сайн дурын ажил хийхийн давуу талууд

Инверс ба агаарын бохирдол

Written by <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Amarjargal Dagvadorj</a> and <a href="https://www.linkedin.com/in/anamci/">Ana Maria Carmen Ilie</a>
September 27, 2022, Ulaanbaatar — Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition has started the implementation of the Let&#8217;s Take Action! project with the support of <a href="https://www.oneyoungworld.com/lead2030-challenge-winner-enkhuun-byambadorj">AstraZeneca</a>. This project aims to reduce the number of smoke-emitting chimneys in Ulaanbaatar and increase citizen engagement in accessing, collecting, and communicating air quality data, thus providing tools to take action against air quality issues. 
 
The Let’s Take Action! project will focus on implementing the following activities:
<ul>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Create partnerships among local government, academic institutions, and community groups centered on air quality assessments</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Increase community awareness of local air quality, its determinants, and air pollution-related health risks</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Create a pilot community-based air quality monitoring network, where community members and project partners design and implement a stationary network to collect and share local air quality data using IQ AirVisual/Purple Air/Carbon monoxide monitors</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Create a richer picture of neighborhood-level variation in air quality (PM2.5 and CO) and provide communities with a better understanding of the air quality in their neighborhood</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Hold monthly workshops for the public on data analysis, air pollution assessment, and air pollution reduction strategies</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Implement air pollution control technologies for families living in ger districts by replacing stoves with Cooking, Heating and Insulation Products (CHIP)</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Share data collected with the community, engaging academic partners, stakeholders, and local government to develop a set of policies to reduce pollution and protect population health  </li>
</ul>
The current project focuses on particulate matter (PM2.5) and carbon monoxide (CO) exposure because of recent exposure and mortality in Ulaanbaatar related to accidental CO poisoning. This is in addition to increasing numbers of associated emergency calls. For example, in the winter of 2019-20, <a href="https://agaarneg.mn/">a total of 2,756 people were poisoned, and 15 people died</a>. Even breathing in small amounts of CO daily <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0892036215000343?via%3Dihub">negatively affects the human brain</a>. This is because CO has a 200 times higher affinity to red blood cells than oxygen, which means it spreads rapidly throughout the body and affects the brain.
<figure id="attachment_2651" aria-describedby="caption-attachment-2651" style="width: 247px" class="wp-caption alignright"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2651" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/Pilot-workshop-3-225x300.jpg" alt="" width="247" height="330" /><figcaption id="caption-attachment-2651" class="wp-caption-text">Dr. Amarjargal Dagvadorj presents on the sources of air pollution during the pilot workshop of the Let&#8217;s Take Action! project</figcaption></figure>
 The Let&#8217;s Take Action! project features technological solutions that will reduce children’s chronic carbon monoxide (CO) exposure, namely through the Cooking, Heating and Insulation Package (<a href="https://agaarneg.mn/project/615">CHIP</a>) package. Packages for 25 families in the Ulaanbaatar ger district will be subsidized by Breathe Mongolia, in cooperation with the United Nations Children&#8217;s Fund in Mongolia (UNICEF, Mongolia) and People in Need (PIN) NGO. Long-term exposure to particulate matter can result in heart disease, decreased lung function, exacerbation of asthma, and lung cancer, amongst other cardiovascular and pulmonary conditions. Especially fine particulate matter (PM2.5) has been shown to influence the frequency and severity of many respiratory and cardiovascular diseases (Rom and Samet, 2006; Pope et al., 2004; Peters et al., 2001; Norris et al., 1999).
The first pilot workshop for the Let&#8217;s Take Action! project was conducted on September 27th, 2022, at the Mongolian University of Life Sciences in Ulaanbaatar. Participants were invited to attend through various channels, including email, messages, flyers, and promotion by Breathe Mongolia’s social media platforms. The audience was composed mainly of young people aged 18 to 25, students of the National University of Mongolia and the Mongolian University of Life Sciences. 
The workshop started with an introduction to the Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition. The presentation included sections about pollutants, focusing on particulate matter and carbon monoxide: their definitions, characteristics, chemical composition, sources, and their health and environmental effects. Another section presented the latest news on air pollution and what scientists have done to improve the environment. 
<img loading="lazy" decoding="async" class=" wp-image-2649 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/Pilot-workshop-2-225x300.jpg" alt="" width="275" height="367" />The students were engaged throughout the presentation and showed a great interest in sharing their thoughts on air pollution, expressing their opinions, and taking action themselves. They shared their concerns that air pollution affects not only their overall health but also more specific issues, such as the beauty of their skin. They also expressed that crowding in Ulaanbaatar is a key problem related to air pollution. Many students expressed their interest in living outside the city upon graduation to contribute to the development of the Mongolian countryside and encourage people to plant trees and not burn garbage outside. 
This active participation of young people put the beginning of our project off to a great start. Country Project Director <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Dr. Amarjargal Dagvadorj</a>, Program Manager <a href="https://www.linkedin.com/in/oyun-chimeg-27070a170/">Oyunchimeg Munkhtamga</a>, and Air Quality Sensor Manager <a href="https://www.linkedin.com/in/oyun-erdene-nyamsambuu-41a880222/">Oyun-Erdene Nyamsambuu</a> worked together to ensure the success of the event. <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>, Co-Founder and Operations Lead at Breathe Mongolia, and Environmental Monitoring Scientist <a href="https://www.linkedin.com/in/anamci/">Ana Maria Carmen Ilie</a> contributed greatly to preparing the information presented in the workshop.
Our monthly workshop will feature different topics and scientists and experienced professionals across multiple fields on how to reduce air pollution and push our society in a positive direction. Our workshops will involve representatives from the families participating in the project, as well as other citizens in the community. We will collect detailed information from every step of our project. Meticulous data collection will help clarify how we can expand our activities and raise awareness for people to protect themselves from air pollution. Most importantly, we will guide the families on how to take action in reducing air pollution and actively involve them in anti-air pollution activities to help them make daily decisions to protect their health, such as wearing masks when the AQI is high and continuous outreach to government officials to meet its air quality targets.
We should all <a href="https://v2.breathemongolia.org/take-actions/?lang=en">Take Action</a> against air pollution. Whether you’re in Mongolia or abroad, air pollution is a problem that affects us all (today, next year, or maybe in ten years). Let’s stop it now while we have the chance. Visit our <a href="https://breathemongolia.org/">website</a> to learn more about how to stop air pollution, how to protect yourself, and how you can get involved by volunteering or donating.
Edited by <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>

Нийтлэлч: <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Д.Амаржаргал</a>
Бид <a href="https://www.oneyoungworld.com/lead2030-challenge-winner-enkhuun-byambadorj">Aстразенека </a>байгууллагын дэмжлэгтэйгээр “Цэвэр агаарт таны оролцоо” төслийг хэрэгжүүлж эхлээд байгаа билээ. Энэ төслөөр агаарын бохирдлын талаар сургалт хийхээс гадна Улаанбаатар хотод суунаглан буй яндангийн тоог бага хэмжээгээр ч болов цөөлж байгаагаараа онцлог юм. 
Энэ төслийн хүрээнд бид гурван үндсэн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх бөгөөд үүнд:
<ol>
<li>Агаарын бохирдол, түүний үр дагавар, бууруулах арга замуудыг таниулах, мэдлэг түгээх зорилготой олон нийтэд чиглэсэн сар бүрийн сургалт хийх;</li>
<li>Түүхий нүүрс, уламжлалт зуухны хэрэглээг багасгахаар байгальд ээлтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй технологийг гэр хороололд амьдарч байгаа 25 айлд нэвтрүүлэх;</li>
<li>Төслийн үр дүнг хянаж, мэдээлэл цуглуулан түүн дээр суурилсан агаарын бохирдлыг бууруулах шийдвэр гаргагчдын үйл ажиллагаанд нөлөөлөх явдал юм.</li>
</ol>
<figure id="attachment_3404" aria-describedby="caption-attachment-3404" style="width: 221px" class="wp-caption alignright"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3404" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/10/Pilot-workshop-3-1-225x300.jpg" alt="" width="221" height="294" /><figcaption id="caption-attachment-3404" class="wp-caption-text">Доктор Д.Амаржаргал туршилт сургалтын дунд агаарын бохирдлын эх үүсвэрийн талаар танилцууллаа.</figcaption></figure>
Сар бүрийн сургалт маань нэг сэдвээ давтахгүй бөгөөд төсөлд хамрагдаж буй айлуудын төлөөллөөс гадна тухайн хороонд оршин суудаг бусад иргэдийг хамруулан агаарын бохирдлыг хэрхэн бууруулах талаар олон салбарын өөр өөр эрдэмтэд, нөлөө бүхий хүмүүсээр сургалт оруулан нийгэмд эерэг давлагаа үүсгэх зорилготой сэтгэл хөдлөм арга хэмжээ байх юм.
Харин технологийн шийдэл нь Монгол дахь НҮБ-ын хүүхдийн сан, Пипл Ин Нийд Олон Улсын Төрийн бус байгууллагатай  хамтран Монгол гэрийн дулаалга, халаалтын <a href="https://agaarneg.mn/project/615">ЧИП багцыг</a> суурилуулан, тэнд амьдарч байгаа хүүхдүүдийн угаарын хийн архаг хордлогыг бууруулахад чиглэнэ. Бид угаарын хийн архаг хордлогод гол анхаарлаа хандуулдаг нь уг хийн санамсаргүй өртөлтөөс болж Улаанбаатар хотод нас баралт тохиолдож, мөн өртөлтийн тоо нэмэгдэж байгаагаас (тухайлбал &#8220;АГААР НЭГ&#8221; гуравдугаар нээлттэй өдөрлөгөөр 2019-20 оны зааг дээрх өвлийн 6 сард нийт 2756 хүн хордсон ба 15 хүн нас барсан гэсэн мэдээ НЭМҮТ-ээс өгсөн) гадна өдөр тутам бага хэмжээгээр амьсгалснаар хүний мэдрэл сэтгэцэд сөргөөр нөлөөлдөгтэй холбоотой. Учир нь угаарын хий цусны улаан эсэд хүчилтөрөгчөөс өмнө очиж наалдан салж өгдөггүй бодис бөгөөд, бүх л биеэр хурдтай тархан тархинд хортой нөлөө үзүүлдэг нь <a href="https://doi.org/10.1016/j.ntt.2015.03.001">олон улсын</a> <a href="https://doi.org/10.1016/j.envint.2018.08.059">судалгаагаар</a> батлагдсан.
Энэ бүх үйл ажиллагааны дүнд бид нарийвчилсан мэдээлэл цуглуулж, төслийн үр дүнгээ тодорхойлоход ашиглах бөгөөд цаашид бид ийм арга хэмжээ авснаар хэрхэн үйл ажиллагаагаа өргөжүүлж, илүү олон хүнийг агаарын бохирдлоос өөрсдийгөө сэргийлэх арга замд уриалан тэднийг татан оролцуулахад чиглэгдэх юм. Мөн бид зөвхөн айлуудад зааж сургах биш, тэднийг энэхүү агаарын бохирдлын эсрэг үйл ажиллагаандаа идэвхтэй оролцуулан өөрсдөөр нь шийдвэр гаргахад оролцуулах бөгөөд энэ нь манай төслийг улам амжилттай болгох хөшүүрэг болох юм.
<img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3403 alignleft" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/10/Pilot-workshop-2-1-225x300.jpg" alt="" width="279" height="372" />Уг төслийн анхны туршилт сургалтыг бид МУИС болон ХААИС-ийн оюутнуудад зориулж 2022 оны 9 сарын 27-нд явуулсан бөгөөд энэ арга хэмжээнээс залуус агаарын бохирдлын талаар мэдээллийг хоорондоо хуваалцах, энэ талаар үзэл бодлоо илэрхийлэх, өөрсдөө гар бие оролцох асар их хүсэл эрмэлзэлтэй байдаг нь ажиглагдлаа. Залуус агаарын бохирдол тэдний эрүүл мэндээс гадна гоо сайханд нь нөлөөлж байгаад санаа зовдгоо хуваалцсанаас гадна Улаанбаатар хотын хүн амын нягтаршил хэтэрч хэт олон хүн амьдарч байгаа нь олон асуудлын үндэс суурь болж байна гэв. Тэд сургуулиа төгсөхдөө хотоос гарч амьдран, орон нутгаа хөгжүүлэх сонирхолтой байгаагаа илэрхийлснээс гадна мод тарьж, дор хаяж хогоо ил задгай шатаахгүй байх талаар уриалж байв. 
Залуусын энэ идэвхтэй оролцоо нь манай төслийн эхлэлийг  маш амжилттайгаар тавьсан бөгөөд Монголд уг төслийг хариуцан ажиллаж байгаа төслийн удирдагч, доктор <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Д.Амаржаргал</a>, хөтөлбөрийн менежер <a href="https://www.linkedin.com/in/oyun-chimeg-27070a170/">М.Оюунчимэг</a>, агаарын чанарын мэргэжилтэн <a href="https://www.linkedin.com/in/oyun-erdene-nyamsambuu-41a880222/">Н.Оюун-Эрдэнэ</a> нар гар нийлэн ажилласан юм. Мөн сургалтын үеэр тавьсан илтгэлийн мэдээллийг бэлдэхэд Breathe Mongolia-гийн үйл ажиллагааны менежер <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Б.Энхүүн</a> болон байгаль орчны хяналтын судалгаагаар мэргэшсэн эрдэмтэн <a href="https://www.linkedin.com/in/anamci/">Ана Мариа Кармен Лиэ</a> нар үнэтэй хувь нэмрээ оруулсан билээ. 
Бид бүгд агаарын бохирдлын эсрэг өөрийн чадах хэмжээнд <a href="https://v2.breathemongolia.org/take-actions/?lang=en">арга хэмжээ авах боломжтой</a>. Та Монгол, гадаад хаана ч амьдарч байсан ялгаагүй, агаарын бохирдол бидэнд энэ жил, ирэх жил, арван жилийн дараа ч хамаатай асуудал. Бидэнд сэтгэл байгаа цагт шийдэл олдоно. Агаарын бохирдлыг бууруулах арга замууд, өөрийгөө хэрхэн хамгаалах, сайн дурын үйл ажиллагаанд хэрхэн оролцох, хандив тусламж өгөх талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл авахыг хүсвэл манай <a href="https://breathemongolia.org/">цахим хуудсаар</a> зочилно уу.

Let's Take Action! Breathe Mongolia’s Air Pollution Reduction Project now Underway

“Цэвэр агаарт таны оролцоо” төсөл амжилттай эхэллээ

Translated by Anujin Khulan
The climate crisis and air pollution are undeniably two of the most prominent global challenges of our generation. In Mongolia, they are everyday realities with extreme weather conditions increasing the rate and severity of desertification and land degradation. In fact, between 1940 and 2015, Mongolia&#8217;s average temperature increased by more than two degrees Celsius. This has meant decreased rainfall, leading to moderate and severe desertification in <a href="http://www.ub.life/p/27688">76.8 percent</a> of Mongolia’s landscape.
Furthermore, the level of particulate matter (PM2.5 and PM10) in the air of many cities and provinces in Mongolia frequently exceeds the air quality limits recognized by the <a href="https://breathemongolia.org/news-article/%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB-%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD-%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD-%D0%B1%D0%BE%D1%85%D0%B8%D1%80%D0%B4%D0%BB%D1%8B%D0%BD-%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%83%D0%B4/">World Health Organization</a>. And Ulaanbaatar consistently ranks as one of the most polluted cities in the world. Climate change and air pollution are related issues: as climate change forces many traditionally pastoral communities out of the countryside, urban energy infrastructure is unable to keep up with rapid rates of urbanization, exacerbating air pollution.
Despite these negative impacts of climate change and air pollution, we have the opportunity to tackle them through education and awareness to promote healthy, daily habits. This is why <a href="https://breathemongolia.org/">Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition</a> and <a href="https://greendot.vip/">Green Dot</a> decided to collaborate to create the “Climate Change and Air Pollution Knowledge Challenge”. The challenge launched on August 26th on the <a href="https://apps.apple.com/mn/app/tomyo/id1502224534?fbclid=IwAR0Y6GraJHVzU_MMTcfWqDG5yuO9ppLtbqUMHELZhiMn5DXydTGQGGslomY">TomYo educational application</a> and is designed for high school and university students. 
<a href="https://www.linkedin.com/in/irenenkh/">Irene Ba</a><a href="https://www.linkedin.com/in/irenenkh/"><img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-2658 " src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/Irene-300x300.png" alt="" width="348" height="348" /></a>, the co-founder of Green Dot and the co-organizer of the competition, explained that the challenge will last for five weeks on<a href="https://tomyo.mn/"> TomYo </a>and will focus on raising awareness about air pollution and climate change. A challenge winner will be determined each week for a prize prepared by the two organizations with gift contributions from UNDP Mongolia. 
<blockquote>“Green Dot aims to inform the public about climate change so that they can use the knowledge to make changes in their everyday lives. In collaboration with Breathe Mongolia, we are planning to implement public impact projects related to the mitigation of air pollution and climate change. It’s fitting that we’re starting with knowledge challenges on the TomYo platform as it’s an intersection of both our organizations’ missions,” explained Irene Ba, Co-Founder of Green Dot. </blockquote>
Ten questions will be released for each week of the challenge. And the theme of each week’s challenge will alternate between climate change and air pollution. If you want to participate in our competition, you can install the TomYo application on your phone and go to the &#8220;Challenge&#8221; section to answer the questions.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-2661 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/tomyo3.png" alt="" width="1080" height="1080" />
By participating in this competition, you will learn about climate change and strengthen your knowledge and apply it in your everyday life. Organizers emphasized that this type of digital content is rare within Mongolia, so this is a great and unique opportunity.
<figure id="attachment_2659" aria-describedby="caption-attachment-2659" style="width: 300px" class="wp-caption alignright"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2659 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/enkhuun-1-300x300.jpeg" alt="" width="300" height="300" /><figcaption id="caption-attachment-2659" class="wp-caption-text">Enkhuun, Operations Lead at Breathe Mongolia</figcaption></figure>
In this regard, <a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj/">Enkhuun Byambadorj</a>, who is the Operations Lead at Breathe Mongolia – Clean Air Coalition said, 
<blockquote>&#8220;We have been disseminating information about air pollution to the public and organizing various campaigns for the past three years. For us, the goal of this challenge was to produce content that linked air pollution to climate change. I am sure that by participating in our competition, students will obtain basic information about the topics that can promote healthy habits. The competition is conducted in the form of questions and answers rather than long articles, so it will be fun and interesting, inspiring people to do more research. I would also like to note the fact that this competition is only the beginning of our cooperation [with Green Dot]. Based on the results of this content, we will decide what impact projects to work on next. Therefore, if you have any feedback related to the competition, please contact us.&#8221;</blockquote>
When we asked <a href="https://www.linkedin.com/in/gereltuya/">Gereltuya Ba</a>, co-founder of Green Dot, why the competition was mainly aimed at high school and university students, she replied, 
<blockquote>&#8220;The world&#8217;s biggest problem is climate change. If we don&#8217;t cut our greenhouse gas emissions by 50 percent by 2030, and if we can&#8217;t keep the average temperature increase well below 2 degrees, or even 1.5 degrees, in 2100, we won&#8217;t be able to live on this planet. It will significantly affect our lives. More than 30% of our country&#8217;s citizens are engaged in caring for livestock, forestry, and hunting. Then, herdsmen will lose their livelihood due to natural disasters such as desertification and drought.”
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-2662 " src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/10/gerelee-300x300.png" alt="" width="332" height="332" />“This will affect the country&#8217;s economy. The land where my grandparents grazed their cattle when I was young is now deserted, and drought has made it difficult to live there. We must make everyone, especially the future generations, understand this. Because they are the next leaders, the future owners [of our planet]. Therefore, our youth should understand the problem they are facing, follow consistent and sustainable policies and create new, healthy habits. We have selected our participants with the aim of encouraging the younger generation and spreading this message. When we first started this project, we asked the TomYo team for cooperation, and the team gladly accepted. To take on the opportunity, we express sincere gratitude to the TomYo team, who actively supports education and innovation,” continued Gereltuya.</blockquote>
As mentioned above, this will be the beginning of the cooperation between Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition and Green Dot organizations. Both teams expressed that they will do more significant work on these topics and support each other in climate and air pollution-related activities.
If you, the reader, have any information or suggestions related to the competition, please visit <a href="https://greendot.vip/">Green Dot</a> and <a href="https://breathemongolia.org/">Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition</a>.

Уур амьсгалын өөрчлөлт, агаарын бохирдол нь дэлхий дахины тулгамдсан асуудал болоод байна. Энэ асуудал нь манай улсад хэдийнээ мэдрэгдэж эхлээд байгаа билээ. Монгол Улсад цаг агаарын эрс тэс уур амьсгал,  хэт халалтаас шалтгаалж газрын доройтол, цөлжилт эрс нэмэгдсээр байна. Тодруулбал, Монгол Улсын уур амьсгал 1940-2015 оны хооронд хоёр хэмээс дээш дулаарч, хур тунадасны хэмжээ багасч, нийт газар нутгийн  <a href="http://www.ub.life/p/27688">76,8 хувь</a> нь дунд болон хүчтэй  цөлжилтөд өртжээ. Мөн нийслэл Улаанбаатар хотын агаар дахь нарийн ширхэгт тоосонцрын (PM2.5 болон PM10) түвшин <a href="https://breathemongolia.org/news-article/%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB-%D1%83%D0%BB%D1%81%D1%8B%D0%BD-%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD-%D0%B1%D0%BE%D1%85%D0%B8%D1%80%D0%B4%D0%BB%D1%8B%D0%BD-%D0%B0%D1%81%D1%83%D1%83%D0%B4/">ДЭМБ-ын</a> зөвлөмжид заасан хэмжээнээс байнга илүү гарч, дэлхийн хамгийн их бохирдолтой хотын нэгээр жил бүр тодорч байна. Нэг үгээр уур амьсгалын өөрчлөлт, агаарын бохирдол нь тусдаа асуудал боловч хоорондоо нягт харилцан уялдаатай. Уур амьсгалын өөрчлөлт нь суурин газраас хотыг зорих иргэдийн тоог нэмэгдүүлж улмаар агаарын бохирдлыг ихэсгэхэд хувь нэмэр оруулж байгаа юм. 
Өдөр ирэх тусам эдгээр сөрөг үр дагавар нь нэмэгдсээр байгаа хэдий ч бид уур амьсгалын өөрчлөлтийг бууруулж, агаарын бохирдлыг багасгах боломж байсаар байна. Үүний нэг тод жишээ бол хор нөлөөг нь хүн бүгд танин мэдэж, хэрхэн бууруулах аргыг ойлгож, амьдралдаа хэвшүүлэх явдал юм. Иймээс тус чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулагч “Green Dot” болон “Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition” байгууллагуудын зүгээс дунд, их сургуулийн оюутан сурагчдад зориулан “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн мэдлэгийн уралдаан, Агаарын бохирдлын мэдлэгийн уралдаан”-ыг “TomYo” аппликейшн дээр наймдугаар сарын 26-аас эхлүүлж амжилттай үргэлжилж байна.
Энэхүү уралдаан нь “TomYo” аппликейшн дээр таван долоо хоногийн турш үргэлжлэх бөгөөд агаарын бохирдол болон уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаарх ойлголтыг өгөхөд чиглэгдэж ялагчийг тодруулах болно хэмээн тэмцээний хамтран зохион байгуулагч “Green Dot” компанийн хамтран үүсгэн байгуулагч Irene онцоллоо.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3364" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-1024x1024.png" alt="" width="392" height="392" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-768x768.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene-1536x1536.png 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/Irene.png 1600w" sizes="(max-width: 392px) 100vw, 392px" />Тэрээр “Green Dot” компани нь уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаар олон нийтэд мэдлэг мэдээлэл өгөх, тухайн мэдлэгээ өдөр тутмын амьдралдаа ашиглахад хувь нэмэр оруулах зорилготой. Энэ хүрээнд бид “Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition”-тай хамтран агаарын бохирдол, уур амьсгалын чиглэлд олныг хамарсан, нөлөөллийн төслүүдийг хэрэгжүүлэхээр болж байгаа. Энэ удаа бид дунд сургуулийн сурагчид болон их дээд сургуулийн оюутнуудад мэдлэг мэдээлэл олгох зорилгоор асуулт хариултат тэмцээнийг “TomYo” аппликейшн дээр зохион байгуулан амжилттай үргэлжлэн явж байна. Долоо хоног бүр нийт арван асуултад оролцогч нар хариулах бөгөөд амжилттай хариулсан ялагчид хоёр байгууллагын зүгээс гарын бэлгийг гардуулах болно. Оролцогчид таван долоо хоногийн туршид уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой 30 асуулт, агаарын бохирдолтой холбоотой 20 асуултад хариулж, цогц ойлголтыг авах болно. Уншигч та хэрвээ манай уралдаанд оролцохыг хүсвэл “<a href="https://apps.apple.com/mn/app/tomyo/id1502224534?fbclid=IwAR0Y6GraJHVzU_MMTcfWqDG5yuO9ppLtbqUMHELZhiMn5DXydTGQGGslomY">TomYo</a>” аппликейшныг утсандаа суулгаж “Уралдаан” хэсэг рүү орж асуултад хариулах боломжтой” гэлээ.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone wp-image-3371 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3.png" alt="" width="1080" height="1080" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3.png 1080w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/tomyo3-768x768.png 768w" sizes="(max-width: 1080px) 100vw, 1080px" />
<blockquote>Та энэхүү уралдаанд оролцсoноор уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой шинэ мэдлэг авч, эсвэл мэдлэгээ бататгаж цааш амьдралдаа хэрэгжүүлэхэд дөхөм болж чадах юм. Ихэвчлэн энэ төрлийн агуулга онлайн орчинд монгол хэлээр ховор байдаг учир өөр олон давуу талыг авч ирэх боломжтой гэдгийг зохион байгуулагчид онцолж байлаа.</blockquote>
<figure id="attachment_3372" aria-describedby="caption-attachment-3372" style="width: 300px" class="wp-caption alignright"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3372 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/enkhuun-300x300.jpeg" alt="" width="300" height="300" /><figcaption id="caption-attachment-3372" class="wp-caption-text">“Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition” байгууллагын үйл ажиллагааны менежер Б.Энхүүн</figcaption></figure>
Энэ талаар “Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition” байгууллагын үйл ажиллагааны менежер Б.Энхүүн “Манай байгууллага нь агаарын бохирдлын талаар мэдээ мэдээллийг олон <a href="https://breathemongolia.org/news/">нийтэд түгээж,</a> урьдчилан сэргийлэх <a href="https://v2.breathemongolia.org/take-actions">төсөл арга хэмжээнүүдийг</a> зохион байгуулсаар гурван жил боллоо. Харин одоо бид “Green Dot” компанитай хамтран контентуудаа бэлтгэж дуусан, олон нийтэд хүргэж байна. Бидний хувьд агаарын бохирдлыг уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбосон контент гаргахыг зорьсон. Манай уралдаанд хүүхэд багачууд маань оролцсоноор агаарын бохирдол, уур амьсгалын талаар суурь мэдээлэлтэй болж, цаашлаад амьдралын хэв маягт нь өөрчлөлт орох болно гэдэгт итгэлтэй байна. Уралдаан маань нийтлэл уншихаас илүү асуулт хариултын хэлбэрээр явагдаж байгаа учир сонирхолтой, цааш илүү лавлаж судалгаа хийх сэтгэгдлийг төрүүлэх болно.
Мөн энэ удаагийн уралдаан бол хоёр байгууллагын хамтралын зөвхөн эхлэл нь гэдгийг тодотгомоор байна. Энэ удаагийн контентийн үр дүнд тулгуурлаж цаашдаа хэрэгжүүлэх нөлөөллийн үйл ажиллагаагаа тодорхойлох болно. Иймд хэрэв танд уралдаантай холбоотой санал хүсэлт байвал бидэнд хандахыг хүсч байна” гэлээ.
Уралдаан долоо хоног бүр уур амьсгал болон агаарын бохирдлын талаар арван асуулттайгаар ээлжилж “TomYo” аппликейшн дээр зохион байгуулагдах юм. Тэгвэл тус уралдаанд яагаад голчлон арван жил, их дээд  сургуулийн хүүхдүүдийг хамруулахыг зорьсон талаар асуухад “Green Dot” компанийн хамтран үүсгэн байгуулагч Б. Гэрэлтуяа:
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3374 " src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee.png" alt="" width="392" height="392" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee.png 1600w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee-360x360.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee-1024x1024.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee-150x150.png 150w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee-768x768.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/09/gerelee-1536x1536.png 1536w" sizes="(max-width: 392px) 100vw, 392px" />“Дэлхий дахины хамгийн том тулгамдсан асуудал нь уур амьсгалын өөрчлөлт болоод байна. Бид 2030 он гэхэд хүлэмжийн хийн ялгаруулалтаа 50 хувь бууруулахгүй бол, 2100 онд уур амьсгалын дундаж дулаарлыг 2 градусаас нэлээн доош, бүр 1.5 градуст барьж чадахгүй бол бид энэ гаригт амьдрах боломжгүй болно. Энэ нь цаагуураа бидний амьдралд ихээр нөлөөлнө. Манай улсын иргэдийн 30 гаруй хувь нь мал аж ахуй, ойн аж ахуй, ан агнуур эрхэлдэг. Тэгвэл цөлжилт, ган зуд зэрэг байгалийн гамшгаас болж малчид өрхийн амьжиргаагаа алдахад хүрч байна. Энэ нь цаагуураа улс орны эдийн засагт ч нөлөөлнө. Бага байхад өвөө эмээгийн малаа хариулдаг байсан газар одоо цөлжиж, ган зудтай болж амьдрахад хэцүү болсон. Бид үүнийг хүн бүхэнд нэн ялангуяа ирээдүй хойч үедээ ойлгуулах нь чухал. Учир нь тэд бол дараагийн лидерүүд, ирээдүйн эзэд. Иймд залуус маань тулгарч байгаа энэ асуудлаа ойлгож, зөв бодлогыг баримталж, амьдралдаа хэвшүүлэх хэрэгтэй. Аль болох залуу үеэ хөгжүүлье, дохио өгье гэсэн үүднээс оролцогчдоо тодорхойлсон. Бид анх энэхүү төслөө эхлүүлэхээр болж, “TomYo” аппликейшны хамт олонд хамтран ажиллах санал тавьсан бөгөөд тухайн баг хамт олны зүгээс дуртайяа хүлээн авсан. Энэ ташрамд боловсролыг дэмжигч “TomYo”-ийн хамт олонд баярлалаа” хэмээн хариулсан юм.
Дээр дурдсанчлан “Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition”, “Green Dot” байгууллагуудын хамтын ажиллагааны эхлэл нь энэ байх бөгөөд цаашид хоёр баг энэ чиглэлд илүү дорвитой ажлуудыг хийж, уур амьсгал, агаарын бохирдлын үйлст бие биенээ дэмжин хамтын ажлуудаа зохион байгуулахаа илэрхийлж байлаа.
Уншигч та тэмцээнтэй холбоотой мэдээлэл, санал хүсэлт байвал “Green Dot” болон “Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition”-ийн цахим хуудсуудад нэгдэн илэрхийлээрэй. 
Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition
Facebook: <a href="https://www.facebook.com/breathemongolia">Breathe Mongolia &#8211; Clean Air Coalition</a>
Instagram: <a href="https://www.instagram.com/breathemongolia/">breathemongolia</a>
Email: <a href="mailto:hello@breathemongolia.org">hello@breathemongolia.org</a> 
Green Dot
Facebook: <a href="https://www.facebook.com/greendot.vip">Green Dot</a>
Instagram: <a href="https://www.instagram.com/greendot.vip/">greendot.vip</a>
Email: <a href="mailto:be@greendot.vip">be@greendot.vip</a>

Breathe Mongolia and Green Dot release climate change and air pollution quiz challenges to accelerate youth education

Уур амьсгал, агаарын бохирдлын сэдэвт уралдаанд оролцож, мэдлэгээ дээшлүүлцгээе!

PMI Women's day webinar with Breathe Mongolia Founder as guest 

PMI: ОУ-ын эмэгтэйчүүдийн өдөрт зориулсан вэб хурал

A global effort to fight air pollution in Mongolia

Америкийн Монгол Судлалын төв: Монголын агаарын бохирдолтой тэмцэх дэлхийн хүчин чармайлт

&nbsp;
Breathe Mongolia’s health expert <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/?originalSubdomain=mn">Amarjargal Dagvadorj</a> was the driving force in organizing and executing a workshop for 453 students at school N104 of Songinokhairkhan district in Ulaanbaatar
<span style="font-weight: 400;" data-rich-links="{&quot;dat_df&quot;:{&quot;fres_frt&quot;:1,&quot;dfie_ts&quot;:{&quot;tv&quot;:{&quot;tv_s&quot;:1645531200,&quot;tv_n&quot;:0}},&quot;dfie_l&quot;:&quot;en&quot;,&quot;dfie_p&quot;:{&quot;fres_frt&quot;:0,&quot;tres_tv&quot;:&quot;MMM d, y&quot;},&quot;dfie_dt&quot;:&quot;Feb 22, 2022&quot;,&quot;dfie_pt&quot;:3},&quot;type&quot;:&quot;date&quot;}">February 22, 2022 –Breathe Mongolia held a workshop “What Can We Do against Air Pollution?” for second and fourth-grade students at school N104 of Songinokhairkhan district. During the workshop, 453 primary school students learned about protecting themselves from air pollution. This workshop was designed to engage some of Mongolia’s youngest population, teaching them about the dangerous effects of air pollution, how they can best protect themselves and their families, and what can be done to make a difference. 
Breathe Mongolia’s health expert <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/?originalSubdomain=mn">Amarjargal Dagvadorj</a> was instrumental in organizing and facilitating this workshop. “Through the workshop, children have become aware of the dangerous environment they live in and feel that wearing a mask from a young age is basically unavoidable,” said Amaraa. “Therefore, the project will motivate children to live without emitting smoke and prepare environmentally-friendly citizens.”
<figure id="attachment_2613" aria-describedby="caption-attachment-2613" style="width: 640px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2613 size-large" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/05/Children-attending-workshopjpg-1024x768.jpg" alt="Kids attentively listen to a presentation on protecting yourself against air pollution" width="640" height="480" /><figcaption id="caption-attachment-2613" class="wp-caption-text">Kids attentively listen to a presentation on protecting yourself against air pollution</figcaption></figure>
Mongolian culture is heavily influenced by its youth, which is the key to combating the air pollution crisis in Mongolia amongst other things. Aubrey Mendard’s book <a href="https://breathemongolia.org/en/news-article/how-young-mongols-are-tackling-mongolias-air-pollution-and-other-social-issues">Young Mongols</a> points out that the average age in Mongolia is 27.5 years old. Compare this with a national average of 38 years old for the United States, 42 for South Korea, 37 for China, and 39 for Russia. Additionally, 65% of the Mongolian population is under 34 years old (Young Mongols, pg. 295). If the current demographic of Mongolia looks like this, then the majority of health and environmental policies must be created to address their needs.
Children are also one of the <a href="https://breathemongolia.org/en/news-article/dying-to-breathe-how-mongolia-is-killing-its-future">most vulnerable populations</a> to the hazardous health effects of air pollution. During the winter, children face getting penumonia, the risk of which happens to be heavily tied to the use of burning solid fuels, like coal. Furthermore, air pollution has been linked to asthma, mental health conditions, absence and poor performance in school, and more. An alarming statistic from the National Statistics of Office Mongolia showed 81 stillborns per million births were recorded in 2018—a 58% increase from its recorded value in 2014. This number could continue to climb the longer Mongolian childrens’ exposure to air pollution continues.
Air pollution is a complex issue that confuses even many adults, but creating a better environment for the youth and future generations means making sure they know how to best navigate their environment. “The children may not understand everything in the workshop,” Amaraa said, “but they may feel the need to think about air pollution. I am sure that this has also motivated primary school teachers to talk about air pollution in a more accessible way. BM has also been encouraged to organize such workshops, and the experience facilitates future implementation of the workshops in other schools.” 
After the educational workshop, Breathe Mongolia also hosted a drawing competition for the students based on their understanding of the material presented to them. After receiving over 150 drawings, the Breathe Mongolia team chose <a href="https://www.facebook.com/breathemongolia/posts/5334684739922942">six winners</a>, whose drawings best demonstrated a scientific understanding of the effects of air pollution on human health and a drive for change. Winners were awarded children’s entertainment center gift cards. The organization of this event and the prize for the drawing contest winners would not have been possible without the help and support of our supporters, including <a href="https://www.facebook.com/saveinfants">Save the Infant&#8217;s</a> financial donations, <a href="https://www.healingsam.com/shop/?fbclid=IwAR0UxzvM8pOaj20K0O4QP0RHwsoFbgYd6mVyzlz0siej-fy1OUA1jrOBI3I">Healing Sam</a>’s mask donation, and other individuals’ <a href="https://givebutter.com/donatebreathemongolia">generous contributions</a>. 
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-2616 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/05/All-drawings-2.png" alt="" width="1161" height="767" />
Breathe Mongolia looks forward to hosting more events like this going forward, and we will continue to post educational materials on our website, social media channels, and via our <a href="https://mailchi.mp/1776d77f38e4/breathe-mongolia-new-years-edition-14347509?e=5e27e10d98#ENG-actual">newsletter</a>. Follow us for important information on all things air pollution in Mongolia.

Орчуулсан: <a href="https://www.linkedin.com/in/anu-bazarragchaa/">Б. Ану</a>
Улаанбаатар хотын Сонгинохайрхан дүүргийн 104-р сургуулийн 453 сурагчдад уг сургалтыг зохион байгуулж, явуулсан үндсэн хөдөлгөгч хүч нь Монгол дахь манай эрүүл мэндийн зөвлөх <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/?originalSubdomain=mn">Д.Амаржаргал</a> байлаа.
2022 оны хоёрдугаар сарын 22 –Breathe Mongolia ТББ “Агаарын бохирдлын эсрэг бид юу хийж чадах вэ?” сэдэвтэй сургалтыг зохион байгууллаа. Сонгинохайрхан дүүргийн 104-р сургуулийн хоёр, дөрөвдүгээр ангийн 453 бага ангийн сурагчид сургалтад хамрагдаж, агаарын бохирдлоос өөрийгөө хэрхэн хамгаалах талаар мэдэж авсан юм. Энэхүү сургалт нь Монголын залуу үеийн төлөөлөл болсон бага ангийн хүүхдүүдийг хамруулж, агаарын бохирдлын хор хөнөөл, түүнээс хэрхэн өөрийгөө болон гэр бүлээ хамгаалах, хүрээлэн буй орчиндоо өөрчлөлт авчрахад юу хийж болох талаар мэдлэг олгох зорилготой байв.
Сургалтыг зохион байгуулсан Breathe Mongolia-ийн эрүүл мэндийн зөвлөх Д.Амаржаргал хэлэхдээ “Сургалтын үеэр хүүхдүүд өөрсдийн амьдарч буй орчны аюултай нөхцлийг ойлгож, байнга амны хаалт зүүж амьдрахаас өөр аргагүй нөхцөл байдалд орсон гэдгээ мэдэрсэн байх. Тиймээс энэ төсөл нь хүүхдүүдэд утаа гаргахгүй амьдрах сэдэл төрүүлж, байгальд ээлтэй хойч ирээдүйг бий болгоход бага ч атугай дөхөм болж чадсан байх” гэв.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignleft wp-image-3103 size-large" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg-1024x768.jpg" alt="" width="640" height="480" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg-1024x768.jpg 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg-360x270.jpg 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg-768x576.jpg 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg-1536x1152.jpg 1536w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/Children-attending-workshopjpg.jpg 1600w" sizes="(max-width: 640px) 100vw, 640px" />
Хүн амын дундаж нас АНУ-д 38, Өмнөд Солонгост 42, Хятадад 37, ОХУ-д 39 байхад Монголын хүн амын 65 хувь нь 34-өөс доош насныхан байна. Харин манай хүн амын дундаж нас 27.5 байгаа нь агаарын бохирдолтой тэмцэх гол үүргийг залуучууд гүйцэтгэх ёстойг харуулж байна.
Өвлийн турш нүүрс зэрэг хатуу түлшний утаагаар амьсгалдаг хүүхдүүд уушигны <a href="https://breathemongolia.org/en/news-article/dying-to-breathe-how-mongolia-is-killing-its-future">хатгалгаа</a> байнга тусч, багтраа өвчтэй болохоос гадна хорт орчинд амьдарснаар тэдний сэтгэцийн эрүүл мэнд, тархины хөгжил, сурах чадварт нь сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлд өртөж байна. Үндэсний статистикийн газраас 2018 онд нэг сая төрөлтөд 81 амьгүй төрсөн хүүхэд бүртгэгдсэн нь 2014 оныхоос 58 хувиар өссөн гэсэн нь түгшүүрийн харанга дэлдэнэ. Эхийн хэвлийд бойжиж буй ураг агаарын бохирдолд удаан өртөх тусам энэ тоо өсөх хандлагатай байна.
Агаарын бохирдол нь насанд хүрэгчдийн хувьд бухимдмаар, шийдэхэд төвөгтэй асуудал боловч залуус, хойч үеийнхэндээ илүү сайхан орчныг бүрдүүлж үлдээхийн тулд хүүхэд, залуусын оролцоог нэмэгдүүлэх хэрэгтэй. Д. Амаржаргал: “Хүүхдүүд сургалтад яригдсан бүх зүйлийг нэгд нэгэнгүй ойлгоогүй ч байж магадгүй. Гэхдээ агаарын бохирдлын талаар бид ч гэсэн бодох хэрэгтэй юм байна гэсэн сэдэл тэдэнд төрүүлэх нь л маш их ач холбогдолтой юм. Мөн энэ сургалтаар бага ангийн багш нарт ч гэсэн агаарын бохирдлын асуудлыг илүү сонирхолтой байдлаар хүргэж болох юм байна гэдгийг  ойлгуулсан байх. Breathe Mongolia-д цаашид ийм сургалт зохион байгуулах талаар хүсэлтүүд ирсээр байгаа бөгөөд, бид ижил төстэй сургалтуудыг зохион байгуулахад ийнхүү туршлагажсаар байна.” гэсэн юм.
Сургалтаас өөрсдийн ойлгосон зүйлийг зурж ирүүлэх тухай гар зургийн уралдааныг сурагчдын дунд зарласаны дагуу бидэнд 150 гаруй бүтээлийг ирүүлсэн билээ. Үүнээс агаарын бохирдлын хүний эрүүл мэндэд үзүүлэх нөлөөллийн шинжлэх ухааны үндэслэлтэй ойлголт, энэ талаар өөрчлөлт авчрах хүсэл сонирхлоо хамгийн сайн харуулсан зургаан ялагчийг тодруулсан юм. <a href="https://www.facebook.com/breathemongolia/posts/5334684739922942">Ялагчдыг</a> хүүхдийн тоглоомын төвийн бэлгийн картаар шагнаж урамшуулав. Энэхүү арга хэмжээ нь <a href="https://www.facebook.com/saveinfants">Save Infant</a>s байгууллагын санхүүгийн тусламж, <a href="https://www.healingsam.com/shop/?fbclid=IwAR0UxzvM8pOaj20K0O4QP0RHwsoFbgYd6mVyzlz0siej-fy1OUA1jrOBI3I">Healing Sam</a>-с хандивласан маск  болон бусад хүмүүсийн <a href="https://givebutter.com/donatebreathemongolia">хандив тусламж</a>, дэмжлэгтэйгээр амжилттай  явагдаж дууслаа.
<img loading="lazy" decoding="async" class="alignnone size-full wp-image-3104" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/All-drawings.png" alt="" width="1161" height="767" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/All-drawings.png 1161w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/All-drawings-360x238.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/All-drawings-1024x676.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/05/All-drawings-768x507.png 768w" sizes="(max-width: 1161px) 100vw, 1161px" />
Breathe Mongolia цаашид ийм олон арга хэмжээг зохион байгуулах бөгөөд бид цахим хуудас, олон нийтийн сүлжээ болон өөрсдийн <a href="https://mailchi.mp/1776d77f38e4/breathe-mongolia-new-years-edition-14347509?e=5e27e10d98">сонин</a> дээрээ энэ талаарх бүх нийтийн боловсролыг дээшлүүлэх мэдээллийг үргэлжлүүлэн нийтэлсээр байх болно. Aгаарын бохирдлын талаарх чухал мэдээллийг авахыг хүсвэл биднийг дагаарай.

“What Can We Do Against Air Pollution?” Breathe Mongolia’s Very Own Children’s Workshop

Агаарын бохирдлын эсрэг бид юу хийж чадах вэ? Cурагчдад зориулсан Breathe Mongolia байгууллагын сургалт

&nbsp;
Breathe Mongolia has been selected as the Lead2030 Challenge Winner for SDG 3 by AstraZeneca and One Young World and the recipient of $50,000USD to implement community workshops in Ulaanbaatar
Breathe Mongolia is pleased to announce that we have been selected as the recipient of $50,000 USD to carry out year-long air pollution mitigation and exposure prevention workshops in Ulaanbaatar. The project funded by AstraZeneca and supported by One Young World will address indoor air quality and carbon monoxide exposure in households with young children. As part of the <a href="https://bit.ly/37WMauS">Lead2030 grant</a>, Breathe Mongolia will receive 12 months of mentorship in developing and implementing the workshops and working closely with Ulaanbaatar communities to reduce their exposure to harmful air pollutants.
<iframe loading="lazy" title="vimeo-player" src="https://player.vimeo.com/video/693111288?h=9650a10909" width="640" height="640" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe>
<a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj-427116177/?originalSubdomain=ca">Enkhuun Byambadorj</a> and <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Amarjargal Dagvadorj</a> led Breathe Mongolia’s project proposal to the Lead2030 Challenge. When asked about what winning the challenge means, Enkhuun said, “We were absolutely thrilled to be selected as the winner! This is such an important next step for Breathe Mongolia to continue our mission to arm people with the resources to fight air pollution on the ground.” Enkhuun and Amarjargal will lead the project along with the guidance of Breathe Mongolia’s CEO <a href="https://www.linkedin.com/in/azats/">Azjargal (Aza) Tsogtsaikhan</a> and AstraZeneca mentors.
About the grant, Aza said, “One Young World representative contacted me on LinkedIn directly and invited us to apply and we WON the challenge!” She reminded, “Use your network, be open to opportunities and take action immediately before the door closes.”
<a href="https://www.oneyoungworld.com/about-us">One Young World</a> is a forum for emerging young leaders across the world, giving selected young leaders the resources and mentorship they need to “create a better world, with more responsible, more effective leadership.” <a href="https://www.oneyoungworld.com/lead2030">Lead2030</a> is a fund for young leaders under the age of 30 with ambitions to create impact aligned with the United Nations’ <a href="https://sdgs.un.org/goals">Sustainable Development Goals</a>. Breathe Mongolia’s project will further Goal 3: ensure healthy lives and promote well-being for all.
Breathe Mongolia is honored to be the recipient of this exciting and meaningful opportunity. Additionally, this funding opportunity is essential to the work our organization seeks to do to create a tangible and long-lasting impact on eradicating air pollution in Mongolia. 
<a href="https://breathemongolia.us19.list-manage.com/subscribe?u=d20df36438b159bbb8b7252df&amp;id=69af699988">Subscribe to our newsletter</a> or follow us on <a href="https://linkin.bio/breathemongolia">social media</a> to keep up to date with our project’s progression and other Breathe Mongolia operations. 
If this work sounds like you, become a Sky Warrior and <a href="https://bit.ly/BMVolunteers">volunteer with us</a>! Every effort counts.

Орчуулсан <a href="https://www.linkedin.com/in/anu-bazarragchaa/">Б. Ану</a>
Breathe Mongolia AstraZeneca болон One Young World-с зохион байгуулдаг 50 мянган ам. долларын шагналтай Lead2030 төслийн уралдаанд оролцон тэргүүн байр эзлэв. Уг төсөл нь өнөөгийн тулгамдсан асуудлуудын нэг болох агаарын бохирдлыг бууруулах иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэх зорилго бүхий юм.
Breathe Mongolia &#8211; Цэвэр Агаарын Эвсэл буюу Агаарын Харуул НҮТББ нь Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулах, утааны өртөлтөөс урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр бүтэн жилийн хүрээнд зохион байгуулах 50,000 ам.долларын санхүүжилтийн хүлээн авч байгааг та бүхэндээ дуулгахад таатай байна. Астразенека компанийн санхүүжилттай, &#8220;One Young World&#8221;-ийн дэмжлэгтэйгээр хэрэгжиж буй энэхүү төсөл нь бага насны хүүхэдтэй айл өрхүүдийн дотор агаарын чанар, нүүрстөрөгчийн дутуу ислийн хордлогын асуудлыг шийдэхийг зорьсон. <a href="https://bit.ly/37WMauS">Lead2030</a> хөтөлбөрийн хүрээнд Breathe Mongolia-д нэг жилийн турш Астразенека компанийн мэргэжилтнүүдийн дэмжлэгтэйгээр иргэдэд сургалт зохион байгуулж агаарын бохирдлын өртөлтийг бууруулахын тулд хамтарч ажиллах болно.
<iframe loading="lazy" title="vimeo-player" src="https://player.vimeo.com/video/693111288?h=9650a10909" width="640" height="640" frameborder="0" allowfullscreen="allowfullscreen"></iframe>
<a href="https://www.linkedin.com/in/enkhuun-byambadorj-427116177/?originalSubdomain=ca">Бямбадоржийн Энхүүн</a>, <a href="https://www.linkedin.com/in/amarjargal-dagvadorj-5515a2104/">Дагвадоржийн Амаржаргал</a> нар Lead2030 Challenge-д Breathe Mongolia-ийн төслийн саналыг тус тус удирдан зохион байгууллаа. Оролцогчдоос “Уралдаанд ялна гэдэг юу гэсэн үг вэ?“ асуухад Б.Энхүүн “Бид ялагчаар шалгарснаа сонсоход үнэхээр сайхан байсан! Манай ялалт &#8220;Breathe Mongolia&#8221;-ын хувьд агаарын бохирдолтой газар дээр нь тэмцэх, иргэдэд агаарын бохирдлыг багасгах нөөц материал бэлдэх зэрэг манай ТББ-ын эрхэм зорилгуудын үргэлжлэл болсон чухал үйл явдал байлаа&#8221; гэв. Б.Энхүүн болон Д.Амаржаргал нар Breathe Mongolia-ийн Гүйцэтгэх захирал <a href="https://www.linkedin.com/in/azats/">Азжаргал (Аза) Цогтсайхан</a>, AstraZeneca-ийн зөвлөгч нарын удирдлага дор төслийг хэргэжүүлнэ.
Тэтгэлгийн талаар Гүйцэтгэх Захирал Азаa &#8220;One Young World байгууллагын ажилтан LinkedIn-ээр шууд холбогдож, биднийг өргөдөл гаргахыг урьсан бөгөөд бид тэр дор нь уг боломжийг ашиглан өргөдлөө бичиж өгсөн. Олдсон боломжоо цаг тухайд нь ашиглан, олон хаалгыг нээгээрэй гэж зөвлөе&#8221; гэжээ.
<a href="https://www.oneyoungworld.com/about-us">One Young World</a> нь дэлхий даяар шинээр гарч ирж буй залуу манлайлагчдад зориулсан форум бөгөөд сонгогдсон залуу удирдагчдад “илүү хариуцлагатай, илүү үр дүнтэй манлайллаар дүүрэн илүү сайн ертөнцийг бүтээхэд” шаардлагатай нөөц, заавар зөвлөгөө өгдөг. <a href="https://www.oneyoungworld.com/lead2030">Lead2030</a> нь Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын <a href="https://sdgs.un.org/goals">Тогтвортой Хөгжлийн Зорилтууд</a>тай уялдуулан нийгэмд нөлөөллийг бий болгох хүсэл эрмэлзэлтэй, 30-аас доош насны залуу манлайлагчдад зориулсан сан юм. Breathe Mongolia төслийн зорилго бол ТХЗ-ийн Зорилт 3 буюу эрүүл амьдралыг баталгаажуулж, бүх нийтийн сайн сайхан байдлыг дэмжихтэй шууд уялдаа холбоотой болно.
Breathe Mongolia нь энэхүү үнэтэй боломжийг хүлээн авсан нь маш бахархууштай үйл явдал байлаа. Ахин дурдахад энэхүү санхүүжилтийн боломж нь манай байгууллагын Монгол Улсын агаарын бохирдлыг арилгахад бодитой бөгөөд урт хугацааны үр нөлөөг бий болгохоор зорьж буй ажилд чухал ач холбогдолтой юм.
Төслийн үйл явц болон Breathe Mongolia-ын бусад үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл авахын тулд манай <a href="https://breathemongolia.us19.list-manage.com/subscribe?u=d20df36438b159bbb8b7252df&amp;id=69af699988">мэдээллийн товхимолд бүртгүүлэх</a> эсвэл <a href="https://linkin.bio/breathemongolia">олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсл</a>ээр биднийг дагаж мөрдөөрэй.
Хэрэв энэ ажил танд таалагдаж байвал манайд <a href="https://bit.ly/BMVolunteers">сайн дурын ажилтан бол</a>ж, бидэнтэй хамт нийгэмд эерэг өөрчлөлт авчрахын төлөө ажиллаарай! Далайд дусал нэмэр!

Breathe Mongolia Wins the International Lead2030 Challenge supported AstraZeneca

АстраЗенека компаниас зохион байгуулсан олон улсын Lead2030 тэмцээнд Breathe Mongolia баг түрүүлэв

How to measure indoor air quality

Дотор агаарын чанар тодорхойлох арга

The Story of Breathe Mongolia: Interview with the Founder and Director of Breathe Mongolia – Clean Air Coalition

Breathe Mongolia-н түүх: Түүний үүсгэн байгуулагчтэй хийсэн ярилцлага

Although Mongolia is the least densely populated country in the world, it’s the 4th most polluted country as of 2020. While most people would blame the fact that 45% of the population lives in the capital city Ulaanbaatar, air pollution in other rural cities has reached extremely unhealthy levels in the past few years. For example, thirty-two thousand residents in Bayankhongor city breathe polluted air for 284 days while they breathe normal air for only 84 days in a year on average.
There is not a single day during the cold season between October and March when residents can enjoy good air quality.
Let’s take a deep dive into the air pollution data of this city since 2019.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-2596 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/04/6.png" alt="" width="1911" height="902" />
<blockquote>
<h6>PM2.5 in the figure above refers to tiny microscopic airborne particles that have diameters of 2.5 microns or less, approximately 40 times smaller than a grain of sand. PM2.5 can easily penetrate into the bloodstream through the lungs and cause serious health effects including lung irritation, asthma, and heart diseases.</h6>
</blockquote>
<h3>Poisoned even if you don’t smoke</h3>
The above graph shows that air pollution levels are mostly higher than the PM2.5 standard by the World Health Organization (WHO) throughout the year except during the summer. From 2020 to 2021, the average PM2.5 value increased by 21.8% from 43.6 micrograms per cubic meter to 53.1 micrograms per cubic meter. This value is 3.5 times higher than the WHO PM2.5 standard of 15 micrograms per cubic meter.
Breathing air with the highest daily average PM2.5 in Bayankhongor city, 237.8 micrograms per cubic meter, has the same health effect as smoking 11 cigarettes per day.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-2594 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/04/5-1.png" alt="" width="1920" height="1080" />
<h3>Breathing good quality air for only 2 months in a year</h3>
This shows that only July and August are when residents in Bayankhongor city get to breathe normal air. 72% of air pollution in Bayankhongor city comes from household coal-burning stoves whereas 15% comes from low-pressure boilers, and 12% comes from heat-only boilers. As of 2020, there are 18 heat-only boilers working in Bayankhongor city to provide heat for nearby schools, hospitals, and other governmental buildings.
<img loading="lazy" decoding="async" class="size-full wp-image-2588 alignnone" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/04/Untitled.png" alt="" width="973" height="508" />
Photo by: <a class="notion-link-token notion-enable-hover" href="https://www.youtube.com/watch?v=zZr0ANSZDzg&amp;t=19s" target="_blank" rel="noopener noreferrer" data-token-index="0" data-reactroot="">UNICEF Mongolia</a>
<h3>How to protect your health?</h3>
Comparing average PM2.5 values at every hour of the day reveals that the air pollution is at its peak around 10 AM and 8 PM during the cold season (November to March). The important steps to protect your health include minimizing exposure to outdoor air during these peak hours, wearing a mask with a filter when you’re outside, and using an air purifier with a high-efficiency particulate absorbing filter (HEPA filter) indoors.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter size-full wp-image-2589" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2022/04/21.png" alt="" width="1024" height="576" />
Breathing polluted air not only damages your respiratory system but also causes inflammation of organs leading to cause many diseases and worsening chronic illnesses. <a class="notion-link-token notion-enable-hover" href="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2019/12/10_best_practices.pdf" target="_blank" rel="noopener noreferrer" data-token-index="1" data-reactroot="">Click here</a> to know more about protecting your health from air pollution.
We can conclude that air pollution is a serious threat to not only Ulaanbaatar city but also to other rural, sparsely populated cities like Bayankhongor. <a class="notion-link-token notion-enable-hover" href="https://breathemon2.wpengine.com/" target="_blank" rel="noopener noreferrer" data-token-index="1" data-reactroot="">Click here</a> if you want to check air quality in your local area.
<blockquote>
<h6>Disclaimer: The air quality data used in this article is from an air quality monitor stationed by Washington University in St. Louis and UNICEF. Moreover, this data analysis covers only outdoor air quality data, and you can improve the indoor air quality by avoiding strong paint odor, harsh chemicals, toxic cleaning products, and avoiding cigarette smoke indoors.</h6>
</blockquote>

pМанай улс нэг хүнд ногдох газар нутгийн хэмжээгээр дэлхийд тэргүүлэхийн зэрэгцээ агаарын бохирдлоороо 2020 онд дэлхийд 4-т жагсав. Ихэнх хүмүүс үүнийг нийт хүн амын 45% нь Улаанбаатар хотод төвлөрсөнтэй холбож тайлбарладаг ч сүүлийн жилүүдэд бусад хүн амын төвлөрөл багатай хотуудад <span class="discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-181e630a-02ee-4d30-9741-1353384e8292 discussion-level-2 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-181e630a-02ee-4d30-9741-1353384e8292 notion-enable-hover" data-token-index="3" data-reactroot="">ч мөн адил агаарын бохирдол хүний эрүүл мэндэд хортой хэмжээнд хүрлээ. Жишээлб<span class="discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-3604ac1d-538d-4f8e-bfb9-7b1d6eb608b6 discussion-level-2 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-3604ac1d-538d-4f8e-bfb9-7b1d6eb608b6 notion-enable-hover" data-token-index="5" data-reactroot="">эл 32 мянга гаруй оршин суугчтай Баянхонгор аймгийн Баянхонгор хотын оршин <span class="discussion-id-992aa36c-64fb-4850-b67e-3cca51343297 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-level-2 discussion-id-992aa36c-64fb-4850-b67e-3cca51343297 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 notion-enable-hover" data-token-index="7" data-reactroot="">суугчид жилд дунджаар 284 өдөр бохир агаараар, 81хэн өдөр хэвийн агаараар <span class="discussion-id-992aa36c-64fb-4850-b67e-3cca51343297 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-8e07603d-8dc8-4d07-9604-75700c8dd305 discussion-level-3 discussion-id-992aa36c-64fb-4850-b67e-3cca51343297 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-8e07603d-8dc8-4d07-9604-75700c8dd305 notion-enable-hover" data-token-index="8" data-reactroot="">амьсгалдаг аж<span class="discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-8e07603d-8dc8-4d07-9604-75700c8dd305 discussion-level-2 discussion-id-28f635d6-72a5-426f-aee6-9e0dc5942e21 discussion-id-8e07603d-8dc8-4d07-9604-75700c8dd305 notion-enable-hover" data-token-index="9" data-reactroot="">. 
Ялангуяа хүйтний улиралд буюу 10-3 сард нэг ч өдөр хэвийн агаараар амьсгалж чадахгүй байна.
<span class="discussion-id-2d80744c-4284-4a57-ad5d-9e6bb5c530b5 discussion-id-09929a28-5665-4bfc-b76d-111dd30d4164 discussion-level-2 discussion-id-2d80744c-4284-4a57-ad5d-9e6bb5c530b5 discussion-id-09929a28-5665-4bfc-b76d-111dd30d4164 notion-enable-hover" data-token-index="14" data-reactroot="">Энэхүү хотын 2019 оноос хойших агаарын бохирдлын нөхцөл байдалтай танилцъя.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3026 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1.png" alt="" width="1911" height="880" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1.png 1911w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1-360x166.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1-1024x472.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1-768x354.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Add-a-little-bit-of-body-text-1-1-1536x707.png 1536w" sizes="(max-width: 1911px) 100vw, 1911px" />
<blockquote>
<h6 style="text-align: left;">PM2.5 гэдэг нь диаметр нь 2.5 мкм (микрометр) буюу элсний ширхгээс 40 дахин жижиг хэмжээтэй хүний нүдэнд харагдахааргүй жижиг хэмжээтэй бичил тоосонцор юм. Энэхүү бохирдуулагч тоосонцор нь уушгиар дамжин цус руу орж бүх эд эрхтэнд үрэвсэл үүсгэж эрүүл мэндэд хамгийн сөргөөр нөлөөлдөг.</h6>
&nbsp;</blockquote>
<h3>Тамхи татдаггүй ч хордсоор</h3>
Дээрх зургаас харахад зуны улирлаас бусад үед ихэвчлэн Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллагын (ДЭМБ) тогтоосон нарийн ширхэгт тоосонцрын хүлцэх хэмжээнээс их агаарын бохирдолтой байна. PM2.5 жижиг хэмжээтэй нарийн ширхэгт тоосонцрын хэмжээг авч үзвэл 2020 оноос 2021 онд гэхэд л жилийн дундаж хэмжээ нь 43.6 мкг/м³-аас  53.1 мкг/м³ хүртэл 21.8%-иар өссөн. Энэ нь ДЭМБ-ын хүлцэх хэмжээ буюу 15 мкг/м³-аас 3.5 дахин их хэмжээ юм.
 Баянхонгор хотын хамгийн их бохирдлын түвшин болох 238.7 мкг/м³ нь өдөрт ойролцоогоор 11 ширхэг тамхи татсантай адил хор нөлөөтэй.
<img loading="lazy" decoding="async" class="aligncenter wp-image-3020 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1.png" alt="" width="1920" height="1080" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1.png 1920w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1-360x203.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1-1024x576.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1-768x432.png 768w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/4-1-1536x864.png 1536w" sizes="(max-width: 1920px) 100vw, 1920px" />
<h3>Жилд 2-хон сар л хэвийн агаараар амьсгалдаг</h3>
<span class="discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-level-2 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-85822ffd-6308-492a-abca-8b97709b3502 notion-enable-hover" data-token-index="0" data-reactroot="">Эндээс харахад Баянхонгор хотын иргэд зөвхөн 7 болон 8 сард л хэвийн агаараар амьсгалж буй нь харагдаж байна<span class="discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-9f85b2a5-c4c4-4d2d-bfb7-fc48b7ea2882 discussion-level-2 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-9f85b2a5-c4c4-4d2d-bfb7-fc48b7ea2882 notion-enable-hover" data-token-index="2" data-reactroot="">. <span class="discussion-id-e19af451-3d8a-4c4c-903d-bfa1656960e8 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-level-2 discussion-id-e19af451-3d8a-4c4c-903d-bfa1656960e8 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f notion-enable-hover" data-token-index="3" data-reactroot="">Баянхонгор <span class="discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-bc3c1d03-d4fe-4fef-afd7-d7fdb4166cd0 discussion-level-2 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-bc3c1d03-d4fe-4fef-afd7-d7fdb4166cd0 notion-enable-hover" data-token-index="5" data-reactroot="">аймгийн хэмжээнд агаарын бохирдлын 72% нь ахуйн орчинд хатуу түлш түлэх, 15% нам даралтын зуух, 12% нь уурын зуух ба 1% нь машин техник болон бусад эх үүсвэрүүдээс үүдэлтэй. 2020 оны <span class="discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-96dc8416-de8e-42d7-89e0-e2bffb19e0a7 discussion-level-2 discussion-id-22447543-08fa-48fc-8ed5-59406e5fc96f discussion-id-96dc8416-de8e-42d7-89e0-e2bffb19e0a7 notion-enable-hover" data-token-index="7" data-reactroot="">байдлаар гэхэд Баянхонгор хотод 18 нам даралтын зуух ажиллаж байсан бөгөөд эдгээр зуухнууд нь ойролцоох сургууль, эмнэлэг, болон бусад засаг захиргааны байгууллагуудыг дулаанаар хангахад ашиглагддаг.
&nbsp;
<figure id="attachment_3002" aria-describedby="caption-attachment-3002" style="width: 896px" class="wp-caption alignnone"><a href="https://www.youtube.com/watch?v=zZr0ANSZDzg&amp;t=19s&amp;ab_channel=UNICEFMongolia" rel="https://www.youtube.com/watch?v=zZr0ANSZDzg&amp;t=19s&amp;ab_channel=UNICEFMongolia"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3002 " src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Untitled.png" alt="" width="896" height="468" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Untitled.png 973w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Untitled-360x188.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Untitled-768x401.png 768w" sizes="(max-width: 896px) 100vw, 896px" /></a><figcaption id="caption-attachment-3002" class="wp-caption-text">Гэрэл зургийг: <a class="notion-link-token notion-enable-hover" href="https://www.youtube.com/watch?v=zZr0ANSZDzg&amp;t=19s" target="_blank" rel="noopener noreferrer" data-token-index="1" data-reactroot="">Утаагүй Баянхонгор</a></figcaption></figure>
<h3>Хэрхэн эрүүл мэндээ хамгаалах вэ?</h3>
Цаг бүрээр дундчилсан хэмжээг хүйтэн (11-3 сар) болон дулааны (5-9 сар) улирлуудаар харьцуулж үзвэл агаарын бохирдол нь хүйтний улиралд өглөөний 10 цагт болон оройн 8 цагт хамгийн их цэгтээ хүрдэг байна. Яг эдгээр цагуудад удаан хугацаагаар гадуур явахгүй байж, гадуур гарахдаа шүүлтүүртэй амны хаалт зүүж, гэр болон албан тасалгаандаа HEPA шүүлтүүртэй агаар цэвэршүүлэгч ашиглах нь агаарын бохирдлоос эрүүл мэндээ хамгаалах чухал алхмууд юм.
<img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-3003 aligncenter" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Дулаан-5-9-сар-3.png" alt="" width="866" height="487" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Дулаан-5-9-сар-3.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Дулаан-5-9-сар-3-360x203.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2022/04/Дулаан-5-9-сар-3-768x432.png 768w" sizes="(max-width: 866px) 100vw, 866px" />
Хүйтний улиралд хортой бохир агаарааp амьсгалснаар таны амьсгалын тогтолцооноос гадна, бүх эрхтэн тогтолцоонд үрэвсэл үүсч элдэв өвчний суурь болох, хууч өвчнийг даамжруулах эрсдэлтэй. Эрүүл мэндээ хамгаалах нэмэлт алхмуудыг <a href="http://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2019/12/10_best_practices.pdf">энд дарж</a> уншаарай.
Ингээд харахад зөвхөн Улаанбаатар хот гэлтгүй бусад хотуудад ч агаарын бохирдол нэн тулгамдсан асуудал болжээ. Хэрэв та өөрийн амьдарч буй газрын агаарын боxирдлыг шалгахыг хүсвэл <a href="https://breathemon2.wpengine.com/">энд дараарай.</a>
<blockquote>
<h6>Жич: Эдгээр дата мэдээллийг Сент Луис дахь Вашингтоны их сургууль болон НҮБ-ын Хүүхдийн Сангийн тусламжтайгаар байгуулагдсан агаарын бохирдлыг хэмжих төхөөрөмжөөс авсан. Мөн эдгээр дата мэдээлэл нь зөвхөн гадна орчны тоон үзүүлэлт бөгөөд та бүгд дотор орчны агаарын чанартаа анхаарахын тулд тамхи татахгүй байх, хурц үнэртэй будаг, химийн бодис, цэвэрлэгээний материал хэрэглэхээс зайлсхийгээрэй. </h6>
</blockquote>

Air pollution in Mongolia is not just a capital city problem, but a nationwide problem

Аргал биш нүүрсний утаа боргилсон орон нутаг

Breathe Mongolia wins LEAD2030 challenge supported by AstraZeneca

LEAD2030 хөтөлбөрийн ялагч, Breathe Mongolia

Sightline Feature: Azjargal Tosgtsaikhan, Founder of Breathe Mongolia

Sightline | Breathe Mongolia-н гүйцэтгэх захирал Ц. Азжаргал

YSC Lecture: Air pollution & Youth Involvement

Агаарын бохирдол ба залуусын оролцоо

"Changing Skies" Film by Asher Svidenksy 

Эйшэр Свиденски "Өөрчлөгдөж буй тэнгэр" богино хэмжээний уран бүтээл

On 8th of October 2021 UN Human Rights Council adopted <a href="https://undocs.org/a/hrc/48/l.23/rev.1">Resolution 48/13 </a>for the first time officially recognizing having a clean, healthy, and sustainable environment is a “human right”. UNHRC calls UN Member states to cooperate to implement this right. The <a href="https://legalinfo.mn/main/detail/367?lawid=367&amp;sword=%D2%AE%D0%BD%D0%B4%D1%81%D1%8D%D0%BD%20%D1%85%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8C">Constitution of Mongolia </a>has recognized the right to a healthy and safe environment and to be protected against environmental pollution and ecological imbalance.
Right to a healthy environment has been included in various terms in domestic legislations of more than 150 countries. As stated in the report of the Special Rapporteur in 2018, recognition of this right will have an importance of providing the basis for adopting stronger environmental laws and for applying the right in resolving the environment related disputes by the court. Moreover, it is crucial for citizens and civil society organizations to monitor the implementation of environment related laws.
Even though the legally binding nature of Resolution 48/13 is disputed, the recognition of the right will help member states to protect the right and it will provide a basis to challenge states and corporate actors for failing to take necessary measures on climate change and pollution.
As we know, <a href="https://undocs.org/en/A/HRC/40/55">UN has not recognized the right to breathe clean air</a> officially, the recognition of right to have a clean, healthy, and sustainable environment will help people suffering from air pollution to take closer step in protecting their right to breathe clean air.
Even though Mongolia has officially recognized the right in its Constitution, the right to a clean, healthy, and sustainable environment has been violated due to the issues such as air pollution and desertification. Recognition of the right by the UN will be an impetus for Mongolia to improve the protection and enforcement mechanism of this right.

2021 оны 10 дугаар сарын 08-ний өдөр НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөл <a href="https://undocs.org/a/hrc/48/l.23/rev.1">Дугаар 48/13 </a>тогтоолоо баталлаa. Тус тогтоолоор цэвэр, эрүүл мөн тогтвортой хүрээлэн буй орчинд амьдрахыг (to have a clean, healthy and sustainable environment) анх удаа албан ёсоор “хүний эрх” хэмээн хүлээн зөвшөөрч НҮБ-ын гишүүн улс орнуудыг тус эрхийг хэрэгжүүлэхэд хамтран ажиллахыг уриалсан байна. Монгол Улсын хувьд <a href="https://legalinfo.mn/main/detail/367?lawid=367&amp;sword=%D2%AE%D0%BD%D0%B4%D1%81%D1%8D%D0%BD%20%D1%85%D1%83%D1%83%D0%BB%D1%8C">Үндсэн хуулийн 16 дугаар зүйлд</a> “эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах, орчны бохирдол, байгалийн тэнцэл алдагдахаас хамгаалуулах эрхтэй” гэж багтаасан байдаг. 
Эрүүл орчинд амьдрах эрх нь 150 гаруй улсын хууль тогтоомжид олон янзын нэр томьёогоор хуульчлагдсан байдаг бөгөөд 2018 онд Тусгай илтгэгчийн хийсэн судалгааны үр дүнд уг эрхийг тусгайлан хүлээн зөвшөөрөх нь хүрээлэн буй орчныг хамгаалахад чиглэсэн сайн хууль тогтоомж батлахад нөлөө үзүүлэхээс гадна шүүх хүрээлэн буй орчинтой холбоотой маргаан шийдвэрлэхэд хэрэглэх зэрэгт үндэс суурь болж өгөхөөр байна. Үүнээс гадна иргэд, иргэний нийгмийн байгууллагуудад хүрээлэн буй орчинтой холбоотой хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хянахад хувь нэмэр оруулах боломжийг нээж өгөх юм. 
Хэдийгээр Дугаар 48/13 тогтоол нь заавал биелүүлэх шинжтэй эсэх нь маргаантай ч уг эрхийг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрснөөр гишүүн орнуудыг тус эрхийг хамгаалахад түлхэц өгөхөөс гадна цаг уурын өөрчлөлт, орчны бохирдол зэрэгтэй холбоотойгоор дорвитой арга хэмжээ аваагүй улс болон компаниудад хариуцлага тооцох суурийг бий болгож өгөх юм.
Цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг НҮБ-с хараахан <a href="https://undocs.org/en/A/HRC/40/55">бие даасан эрх хэмээн албан ёсоор хүлээн зөвшөөрөөгүй</a> байгаа ч тус эрх нь цэвэр, эрүүл мөн тогтвортой хүлээн буй орчинтой байх эрхийн салшгүй нэг хэсэг тул уг эрхийг хүлээн зөвшөөрснөөр агаарын бохирдлын улмаас хохирч буй мянга мянган хүмүүс өөрийн цэвэр агаараар амьсгалах эрхийг хамгаалахад нэг алхмаар дөхөм болсон гэж үзэж болох юм. 
Монгол Улсын хувьд тус эрхийг Үндсэн хуульдаа хүлээн зөвшөөрсөн байдаг ч иргэдийн эрүүл, цэвэр мөн тогтвортой хүрээлэн буй орчинд амьдрах эрх агаарын бохирдол, цөлжилт зэрэг шалтгааны улмаас зөрчигдсөөр байна. НҮБ-с албан ёсоор ийн хүлээн зөвшөөрснөөр Монгол Улсын хувьд тус эрхийг хамгаалах механизмийг илүү сайжруулахад түлхэц болж байна.

UNHRC officially recognizes the right to a clean, healthy, and sustainable environment

НҮБ-ын Хүний эрхийн зөвлөл цэвэр, эрүүл мөн тогтвортой хүрээлэн буй орчинд амьдрах эрхийг албан ёсоор хүлээн зөвшөөрлөө

&nbsp;
When it comes to air pollution, the initial health concern for most people is the respiratory system. However, short- and long-term exposure to air pollution has adverse effects on all parts of the body, including your reproductive system. Breathe Mongolia recently released a <a href="http://breathemon2.wpengine.com/news-article/aj-uildveriin-bohirdol-tumsuggui-turuh">summary</a> of a <a href="https://www.eshre.eu/Press-Room/Press-releases-2021/cryptorchidism">report</a> that establishes a correlation between exposure to industrial pollutants and cryptorchidism—when one or both testicles fail to descend from the abdomen into the scrotum. Unknowingly, air pollution can affect your body in some unexpected ways!
Beyond industrial pollutants, fertility rates in Ulaanbaatar show a <a href="https://www.mdpi.com/1660-4601/18/5/2750/htm">direct link to air pollution levels</a>. Between 1990 to 2017, Mongolia’s fertility rate decreased by 25%, with the average number of children born to a single woman going from four to three. Medical records between 2014-15 show a cyclical relationship between <a href="https://www.mdpi.com/1660-4601/18/5/2750/htm">Ulaanbaatar’s air pollution and fertility</a>: there was a 3.2-fold decrease in successful conception in January (the month with the highest levels of the air pollutant PM2.5) compared to October. 
With the continuous increase of air pollution levels in Mongolia and the proliferation of studies linking pollution with infertility, more action is needed to protect citizens and future generations. Breathing polluted air infringes on the fundamental human right to good health. 
Монгол улсын агаарын бохирдлын түвшин тасралтгүй нэмэгдэж, бохирдлыг үргүйдэлтэй холбож судалдаг болсонтой холбогдуулан иргэд, хойч үеээ хамгаалахын тулд илүү их арга хэмжээ авах шаардлагатай байна. Бохирдсон агаараар амьсгалах нь хүний эрүүл байх үндсэн эрхийг зөрчиж байна.
<h1>Men’s reproductive health</h1>
Recent studies have concluded that air pollutants have significant negative effects on the male reproductive system. While air pollutants can vary across communities, industries, and countries, the main culprits are sulfur dioxide (SO2), nitrogen dioxide (NO2), PM2.5, and PM10. An alarming trend is the decline of male sperm quality in countries with high levels of these pollutants. Sperm quality refers to the number of sperm in semen upon ejaculation. A <a href="https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/low-sperm-count/diagnosis-treatment/drc-20374591#:~:text=Normal%20sperm%20densities%20range%20from,million%20sperm%20total%20per%20ejaculate.">normal sperm count</a> consists of at least 15 million sperm per milliliter of semen. 
Many studies suggest a causal relationship between <a href="https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-017-0291-8">air pollutants and male infertility</a>. One study established a link between jobs with high exposure to exhausts and complications with sperm quality. For example, toll collectors on motorways showed high sperm abnormalities ranging from low sperm counts, mobility, and defective shapes compared to participants not exposed to these pollutants. The study emphasized that constant exposure to diesel vehicle emissions is correlated with a significant decrease in male fertility. <a href="https://ehjournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12940-017-0291-8">Other studies</a> have shown a similar decline in the quality of male sperm as a result of PM2.5 exposure. The findings pinpointed issues in sperm motility and shape, specifically of the head, as potential causes of infertility. 
In Mongolia, the rate of male infertility has increased steeply. A recent study of 2,000 families found that <a href="https://news.mn/r/2027432/?fbclid=IwAR0av0D_wHjzq8F-OgaC5jSsZPGUDgOmy3zsudOT782OUcXrYLtggO200dk">7.5% of males are infertile</a>, an underestimated value given the taboo surrounding the topic. An interview with Clinical Professor P. Khadbaatar showed that 50% of recorded infertile couples are due to the male partner, an increase from 10-15%. A common diagnosis of male infertility is chromosomal abnormalities. Worryingly, the causes of 30% of male infertility are unknown, making it extremely difficult for doctors to treat, leaving them to rely on experimental treatments. Therefore, there is a pressing need for studies on the relationship between air pollution and male infertility. With the continuous rise in Mongolian air pollution, male infertility may become an epidemic that will have drastic consequences on the population and society.
<h1>Women’s reproductive health</h1>
Just as suggested with men’s reproductive health, air pollution has negative effects on a <a href="https://www.youtube.com/watch?v=ae6BVmqOsDU">woman’s reproductive health</a> and fertility issues. A <a href="https://www.theguardian.com/environment/2021/feb/17/air-pollution-significantly-raises-risk-of-infertility-study-finds">study</a> analyzing 18,000 couples found a significant relationship between their exposure to moderate to high levels of air pollution and infertility. The study examined small particle pollution of 10 micrograms per cubic meter, showing that any increase above 10 micrograms per cubic meter per year increased the risk of infertility—defined as lack of conception within a year of trying to conceive—by 20%. For reference, China is recorded to be exposed to 53 micrograms per cubic meter while Ulaanbaatar recorded an average of 66.5, 58.5, 62, and 52.9 micrograms per cubic meter in <a href="https://www.iqair.com/us/mongolia/ulaanbaatar">2017, 2018, 2019</a>, and <a href="https://sites.wustl.edu/jayturner/unicef-mongolia/">2020</a>, respectively. Another <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6550330/">study</a> carried out in a US infertility clinic established a correlation between air pollution and the decline in the number of eggs maturing in the ovaries. The study concluded that a small increase in PM2.5 particles decreases the reserve eggs in your ovaries, fundamentally altering your reproductive age and increasing the rate of infertility. 
Another<a href="https://assets.researchsquare.com/files/rs-26781/v1/6d931afb-08e0-4682-bc84-dad8c1520033.pdf"> study on infertility in Mongolia</a> found 9.8% of infertility cases were unexplained, while the female infertility rate was 45.8%, compared to the male infertility rate of 25.6%. Additionally, only 29.7% of infertile women received any form of treatment. While women in Mongolia seem to seek medical help for infertility (77.5% of the women in the study sought medical assistance), only 44% received fertility testing, and 29.7% of the tested women were given actual treatment. With studies highlighting the dangerous link between infertility and air pollution, there is a vital need to expand infertility testing capacity and the necessary treatment in Mongolia, for the benefit of the current population and future generations.
Air pollution has also been linked to other reproductive health issues such as miscarriages and menstrual irregularities. The effects of Mongolia’s seasonal air pollution are made clear in the data from studies that display a cyclical effect between air pollution levels and health effects. The rate of <a href="https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2393-14-146">spontaneous abortion</a> (or miscarriage) has a strong correlation with Ulaanbaatar’s pollution season (Figure 1; <a href="https://bmcpregnancychildbirth.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2393-14-146/figures/2">see Figure 1 in full</a>). The level of all air pollutants included in the 2014 study, as well as the rate of miscarriage, was highest in January, February, and December. 
<figure id="attachment_2541" aria-describedby="caption-attachment-2541" style="width: 624px" class="wp-caption aligncenter"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2541 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2021/08/Infertility3.png" alt="" width="624" height="377" /><figcaption id="caption-attachment-2541" class="wp-caption-text">Figure 1. Calendar monthly averages of ambient air pollutant levels (PM2.5) correlated with hours of darkness. Source: Enkhmaa, et al. (2014) Seasonal ambient air pollution correlates strongly with spontaneous abortion in Mongolia.</figcaption></figure>
<a href="https://www.1212.mn/BookLibraryDownload.ashx?url=Ub_health_2019.pdf&amp;ln=Mn">A 2020 government document by the Mongolian National Statistics Office and the Health Development Center</a> revealed a starking impact of air pollution on reproductive health. In 2018, 81 per 1000 births were premature—the highest in the last five years. In 2019, it decreased to 72 per 1000 births but increased to 76 per 1000 births in 2020. Children born with congenital malformations increased over the last three years with six cases recorded in 2018; eight cases in 2019; and nine per 1000 births in 2020. When analyzed monthly, the highest incidence of congenital malformations and stillbirths occurred during the peak air pollution levels. The document highlights a small correlation between high levels of air pollution and reproductive health risks. Further research is necessary to understand the link to create target-specific policies. 
There are also emerging studies on the effects of air pollution and other aspects of reproductive health, such as on the <a href="https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0269749119333433?via%3Dihub">menstrual cycle</a> and libido. For example, exposure to PM2.5 and NO2 led to a longer follicular phase- the time between the start of a female’s period and ovulation. <a href="https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/141260/lopuszanska_makara-studzinska_the_correlations_between_air_pollution_and_depression_2017.pdf?sequence=1&amp;isAllowed=y">Other studies</a> have suggested a link between air pollution and a decline in mental health. Poor mental health may include symptoms such as depression, a decreased sex drive, and a loss of interest in previously pleasurable activities. Both unexpected changes in the menstrual cycle and low libido can contribute to a decline in fertility rates. 
<h1>Conclusion</h1>
Increased exposure to air pollution has been documented to have a negative effect on male sperm quality, penis size, and females’ reproductive health. Not only does air pollution negatively affect our health here and now, but it can also affect future generations and even our ability to create a future generation!
To help fight air pollution in Mongolia, visit our website to <a href="https://www.paypal.com/donate?token=kdm-8LMlzyIY7V8-HI2MAybsvzCBfugh0vsvswisRf_hMTD--ccNSOk8m0l4wZWlxoKv9-JCrOe4FHd9">share resources</a>, <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/resources">learn more</a>, and <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/take-action-now">take action</a> in your everyday life to protect yourself and your loved ones. You can take action immediately by:
<ul>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Wearing a mask outdoors when the AQI is above 50</li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Using an air purification device indoors and in your vehicle </li>
<li style="font-weight: 400;" aria-level="1">Seeing your doctor for annual check-ups and as needed to monitor your health </li>
</ul>
To eradicate air pollution in Mongolia, please share these resources to educate and protect those in your community. Also, urge the government and policymakers to take a more aggressive stance against air pollution!

Infertility: How Air Pollution Can Affect Your Reproductive and Sexual Health

Үргүйдэл ба эр бэлэг эрхтэний агчил: агаарын бохирдол нөхөн үржихүйн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?

June 26th marked the start of the 2021 <a href="https://www.facebook.com/unleashhacks.mn/">UNLEASH Hacks Mongolia</a>—a two-week online hackathon that brought together young Mongolians interested in STEM with scientists, engineers, and other experts from a variety of disciplines. In all, there were 75 “talents” (participants) selected from over 250 applicants in this year’s hackathon, which focused on addressing air pollution via digital and technological solutions with five subthemes: (1) air quality monitoring (2) communication &amp; advocacy on air pollution (3) vehicle emissions (4) indoor air pollution and (5) pollution in the ger district. 
The opportunity to work with UNLEASH Hacks Mongolia was originally identified by Breathe Mongolia’s  Community Manager <a href="https://www.linkedin.com/in/oyunsainbayar/">Oyun-Erdene (Oku) Sainbayar</a>, whereafter Breathe Mongolia was asked to co-host the event in April 2021. “Hackathons are collaborative &amp; innovative in nature and offer tangible solutions as a result. Hackathons are a great place to invite various stakeholders to collaborate, brainstorm, and develop solutions for the most pressing issues,” said Oku. “Breathe Mongolia was very eager to accept the invitation to co-host UNLEASH Hacks Mongolia 2021 for several reasons: first, it was to be held during the summertime, which is the season when people usually forget about air pollution. Second, it allowed us to utilize and build our network; this is crucial in the fight against air pollution. We brought experts, sponsors, and other stakeholders together. Lastly, the Hackathon was an event in Mongolia. Since most of our team is remote, it was a nice opportunity to collaborate with people in Mongolia.”
Breathe Mongolia worked with UNLEASH Hacks Mongolia on developing the concept for this year’s hackathon, aided in the creation and promotion of social media content, and helped identify and recruit experts and speakers. Breathe Mongolia also created a handbook on Mongolia’s air pollution crisis for this year’s participants to give them a solid background and understanding of the science, history, and economic factors of this issue. 
All three of Breathe Mongolia’s co-founders spoke as subject matter experts during the hackathon, sharing their experience and expertise with the young and eager participants. Co-founder and CEO of Breathe Mongolia <a href="mailto:aza@breathemongolia.org">Azjargal Tsogtsaikhan</a>, led a Clubhouse discussion on “<a href="https://www.facebook.com/unleashhacks.mn/photos/201069521914326">Air Pollution and Youth</a>;” co-founder and IT-lead <a href="https://www.linkedin.com/in/uyangaganbaatar/">Uyanga Ganbaataar</a> consulted with participating teams and shared how she used her thorough experience in the tech industry to further Breathe Mongolia’s mission to end air pollution. Co-founder and advisor <a href="https://www.linkedin.com/in/oyungerel-munkhbat/">Oyungerel Munkhbat</a> spent hours talking to and guiding teams to come up with their solutions. “I really loved seeing how much insight the participants were gaining throughout the hackathon,” Oyungerel said. “And how some even tried to tackle the source problem with simple but impactful digital solutions.”
<figure id="attachment_1167" aria-describedby="caption-attachment-1167" style="width: 1600px" class="wp-caption alignnone"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-1167 size-full" src="http://agaarneg.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/UNLEASH-hacks-advisors.png" alt="Collage of advisors for UNLEASH hacks 2021" width="1600" height="1600" /><figcaption id="caption-attachment-1167" class="wp-caption-text">A promotional photo from UNLEASH Hacks Mongolia’s Facebook page showcasing some experts, including two of Breathe Mongolia’s very own: Uyanga Ganbaatar (second from the top left) and Oyungerel Munkhbat (bottom-middle).</figcaption></figure>
On July 3rd (day two of the hackathon), each team was required to pitch their solution within minutes, and judges rated their solution based on innovation, impact, viability, and performability. After 30 minutes of discussion between the four judges, these were the final results for the 2021 UNLEASH Hacks Mongolia event: 

1st place &#8211; Team 10 AirNomads (4 million MNT)
2nd place &#8211; Team 6 (2.5 million MNT)
3rd place &#8211; Team 3 (1.5 million MNT)
Special grant funded by Steppe Group &#8211; Team 7 GreenUB (5 million MNT)
Congratulations to the successful four teams for dreaming big and letting innovation lead the way toward a brighter future! Breathe Mongolia looks forward to seeing your solutions become reality in the coming months. We thank all the organizers, sponsors, judges, facilitators, guest speakers, volunteers, and participants of this year’s hackathon. Air pollution and climate change-related issues are immense and cannot be tackled alone. Any solution, in Mongolia or elsewhere, will require the hard work and expertise of many dedicated professionals. Breathe Mongolia is always happy to be part of the solution.
Learn more about Breathe Mongolia’s mission by reading more on our <a href="https://about.breathemon2.wpengine.com/">About Us</a> page. Additionally, check out the <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/resources">resources</a> on our website, and stay up-to-date on our fight against air pollution by checking <a href="https://agaarneg.mn/">Agaarneg.mn</a>.

<a href="https://www.facebook.com/unleashhacks.mn/">UNLEASH Hacks Mongolia</a> хакатон тэмцээн нь STEM буюу шинжлэх ухаан, технологи, инженерчлэл, математикийн салбарт сонирхолтой залуучууд болон салбар салбарын эрдэмтэд, мэргэжилтнүүдийг нэгтгэн 2021 оны 6 сарын 26-ны өдрөөс эхлэн хоёр долоо хоногийн хугацаанд онлайнаар зохион байгуулагдлаа. Энэ жилийн хакатон тэмцээний үндсэн зорилго нь “агаарын бохирдлыг бууруулах дижитал шийдлийг боловсруулах” байсан бөгөөд дэд сэдвүүдийн хувьд: (1) Агаарын чанарын хяналт (2) Агаарын бохирдлын талаар таниулах, мэдлэг олгох (3) Тээврийн хэрэгслээс ялгарах бохирдол (4) Дотоод орчны агаарын бохирдол (5) Гэр хорооллын агаарын бохирдол байлаа. Арга хэмжээнд нийт 250 гаруй оролцогч оролцохоор хүсэлт ирүүлсэн ба үүнээс 16 багийн 75 оролцогч сонгогдон оролцлоо. 
Хамгийн анх UNLEASH Hacks Mongolia-тай хамтран ажиллах санаачлагыг Breathe Mongolia-гийн хамтын ажиллагааны менежер <a href="https://www.linkedin.com/in/oyunsainbayar/">С.Оюун-Эрдэнэ</a> гаргаж 2021 оны 4-р сард уг хакатон тэмцээнийг хамтран зохион байгуулахаар болсон юм. “Хакатон тэмцээн нь хамтын ажиллагаа, инновацид тулгуурлан аливаа асуудалд бодит шийдэл олох бүтээлч үйл ажиллагаа бөгөөд тал бүрийн оролцогчид цуглан тархиа уралдуулан, тулгамдаад буй асуудалыг шийдэх шийдэл боловсруулах талбар юм” хэмээн Оюун-Эрдэнэ дурдав. 
Breathe Mongolia зүгээс “UNLEASH Hacks Mongolia 2021”-ийг хамтран зохион байгуулах болсондоо тун баяртай байсан бөгөөд уг үйл ажиллагаа нэгдүгээрт, хугацааны хувьд олон нийт агаарын бохирдлын тухай мартчихдаг зуны улиралд уг асуудлыг дэлгэн ярилцах, хоёрдугаар, агаарын бохирдолтой тэмцэхэд нэн шаардлагатай түншүүдтэй харилцаа холбоо тогтоох боломжийг олгосон. Бидний зүгээс агаарын бохирдлын эсрэг тэмцэх чиглэлийн мэргэжилтнүүд, хамтрагч байгууллагууд болон бусад оролцогч талуудыг энэхүү үйл ажиллагаанд нэгтгэж өөрийн хувь нэмрээ оруулсан. Эцэст нь манай багийн дийлэнх гишүүд өөр орноос зайнаас ажилладаг учир Монголд зохион байгуулагдаж буй арга хэмжээнд оролцоод, Монголд байгаа хүмүүстэй хамтарч ажиллах сайхан байлаа.”
<figure id="attachment_1167" aria-describedby="caption-attachment-1167" style="width: 1600px" class="wp-caption alignnone"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-1167 size-full" src="https://agaarneg.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/UNLEASH-hacks-advisors.png" alt="Collage of advisors for UNLEASH hacks 2021" width="1600" height="1600" /><figcaption id="caption-attachment-1167" class="wp-caption-text">UNLEASH Hacks Mongolia-ийн Фэйсбүүк хуудсанд нийтлэгдсэн сурталчилгааны зураг Зарим шинжээчид болонBreathe Mongolia-ийн мэргэжилтүүд: Ганбаатарын Уянга, Мөнхбатын Оюунгэрэл багтсан.</figcaption></figure>
Breathe Mongolia нь UNLEASH Mongolia багийнхантай хамтран энэ жилийн хакатон тэмцээний үзэл баримтлалыг боловсруулж, олон нийтэд хүргэх мэдээллийн агуулгыг бэлтгэн, сурталчилж мөн салбарын шинжээч, илтгэгчдийг уг арга хэмжээнд оролцуулах тал дээр дэмжиж ажиллаа. Түүнчлэн Breathe Mongolia-ийн зүгээс оролцогчдод агаарын бохирдлын талаар шинжлэх ухааны судалгаа, өмнөх түүх, эдийн засгийн хүчин зүйлсийн талаар цэгцтэй мэдлэг олгох үүднээс Монголын агаарын бохирдлын хямралын талаарх гарын авлагыг бэлтгэн хүргүүллээ. 
Breathe Mongolia-ийн үүсгэн байгуулагчид хакатоны арга хэмжээнд  салбарын мэргэжилтнээр оролцож, залуу оролцогчидтой өөрсдийн туршлага, мэдлэгээ хуваалцлаа. Breathe Mongolia байгууллагын үүсгэн байгуулагч, гүйцэтгэх захирал <a href="mailto:aza@breathemongolia.org">Ц.Азжаргал</a> “<a href="https://www.facebook.com/unleashhacks.mn/photos/201069521914326">Агаарын бохирдол ба залуусын оролцоо</a>” сэдэвт Clubhouse хэлэлцүүлгийг удирдсан бол харин хамтран үүсгэн байгуулагч, технологийн багийн ахлах <a href="https://www.linkedin.com/in/uyangaganbaatar/">Г.Уянга</a> технологийн салбарын туршлага, мэдлэгээ ашиглан агаарын бохирдлыг арилгах Breathe Mongolia-ийн зорилгыг биелүүлэхэд технологийг хэрхэн ашигладаг талаар өөрийн нарийн туршлага, авьяас чадвараа хуваалцаж оролцогчид, багуудтай зөвлөлдлөө. Мөн хамтран үүсгэн байгуулагч, зөвлөх <a href="https://www.linkedin.com/in/oyungerel-munkhbat/">М.Оюунгэрэл</a> багуудтай олон цагаар уулзаж, тэдний шийдлийг оновчтой болгоход чиглүүлэн ажиллаа. Оюунгэрэл хэлэхдээ &#8220;Хакатоны үеэр оролцогчид хэрхэн сэдвийн хүрээнд илүү гүнзгий ойлголттой болж байгааг харах үнэхээр сайхан байлаа. Зарим оролцогчид маш энгийн бөгөөд үр дүнтэй дижитал шийдлээр асуудлыг үндсээр нь шийдвэрлэхийг хичээсэн нь тун авууштай байлаа.”
UNLEASH Hacks Mongolia-ийн Фэйсбүүк хуудсанд нийтлэгдсэн сурталчилгааны зураг Зарим шинжээчид болонBreathe Mongolia-ийн мэргэжилтүүд: Ганбаатарын Уянга (зүүн дээд талаас гуравт), Мөнхбатын Оюунгэрэл (доод мөрний дунд) багтсан. 
Хакатоны хоёр дахь өдөр буюу 7-р сарын 3-нд багууд өөрсдийнхөө боловсруулсан шийдлийг цөөн минутад багтаан танилцуулах даалгавартай байсан бөгөөд шүүгчид шийдлийг шинэлэг инновацилаг байдал, үр нөлөө, хэрэгжих боломж, гүйцэтгэлээр үнэлэв. Дөрвөн шүүгч 30 минут хэлэлцэж 2021 UNLEASH Hacks Mongolia тэмцээний эцсийн үр дүн гарсан юм:
1-р байр &#8211; 10-р баг AirNomads (4 сая төгрөг)
2-р байр &#8211; 6-р баг (2.5 сая төгрөг)
3-р байр &#8211; 3-р баг (1.5 сая төгрөг)
Steppe Group-ийн санхүүжилттэй тусгай баг &#8211; 7-р баг GreenUB (5 сая төгрөг)
Амжилттай оролцож шалгарсан дөрвөн багтаа ихийг мөрөөдөж, бүтээлчээр гэрэлт ирээдүйд манлайлсанд баяр хүргэе! Ирэх саруудад та бүхний шийдлүүд бодит ажил хэрэг болохыг тэсэн ядан хүлээж байна! Түүнчлэн Breathe Mongolia хамт олноос энэ жилийн хакатоны бүх зохион байгуулагчид, ивээн тэтгэгчид, шүүгчид, салбарын мэргэжилтнүүд, чиглүүлэгч, зочин илтгэгчид, сайн дурынхан, оролцогчдод талархал илэрхийлж байна. Агаарын бохирдол, уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотой асуудлууд маш их учраас ганц дангаараа шийдвэрлэх боломжгүй юм. Монголд ч гэлтгүй аливаа асуудалд шийдэл олох нь мэргэжлийн хүмүүсийн шаргуу хөдөлмөр, ур чадвар зайлшгүй хэрэгтэй. Бид энэхүү тэмцээнийг зохион байгуулахад туслан, шийдлийг хэлэлцэх үйл явцын нэг хэсэг болсондоо маш их баяртай байна!
<a href="https://about.breathemon2.wpengine.com/">Бидний тухай</a> хуудаснаас манай байгууллагын талаар, бидний эрхэм зорилгын талаар илүү ихийг мэдэж аваарай. Нэмж дурдахад манай цахим хуудас дахь <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/resources">мэдээллийн санг</a> болон <a href="https://www.agaarneg.mn/">Agaarneg.mn</a> хуудсаас бидний болон бусад байгууллагуудын агаарын бохирдлын эсрэг үйл ажиллагааны талаар мэдээлэл авч байхыг хүсье.

Breathe Mongolia Co-hosts UNLEASH Hacks Mongolia 2021

Breathe Mongolia багийнхан “UNLEASH Hacks Mongolia 2021” хакатоны хамтрагчаар ажиллаа

&nbsp;
As the human population grows and global temperatures increase, the land across the world is becoming more vulnerable to desertification. The change and destruction of drylands result from various factors, such as climate change and soil degradation which is accelerated by human activities that pollute or degrade the quality of soils. Desertification imposes increasing concerns for Mongolia, as the loss of vegetation, growth of sand areas, and drying-out of rivers continue to take place.
<h1>What causes desertification?</h1>
Arid lands are already fragile. However, when deforestation, overgrazing, improper agricultural practices, and droughts affect these areas, the soil cannot support any vegetation and may become infertile and permanently damaged. In addition, climate change has caused more <a href="https://ec.europa.eu/jrc/en/research-topic/desertification-and-drought">droughts in recent years</a>, meaning more areas are becoming targets for desertification. About two billion people live in drylands vulnerable to desertification, with the rate of land degradation currently at <a href="https://www.nationalgeographic.com/environment/article/desertification">30-35 times</a> the historical pace.
<h1>What are the effects of desertification?</h1>
One of the strongest threats desertification presents to humanity is global food insecurity. The growth in desertification also increases the amount of loose sand and dust that the wind can pick up. This ultimately results in a storm <a href="https://asia.nikkei.com/Spotlight/Caixin/Vast-sandstorms-expose-Mongolia-s-long-ignored-ecological-crisis">like the recent one that originated in Mongolia in March 2021.</a> Dust storms can also contribute to <a href="https://aacijournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13223-015-0068-y">skin irritation</a> and certain respiratory disorders such as <a href="https://www.nationalasthma.org.au/living-with-asthma/resources/patients-carers/factsheets/dust-storms-and-asthma#:~:text=Dust%20storms%20bring%20increased%20air,days%20after%20the%20dust%20storm">pneumonia and asthma</a>. During these storms, it is crucial to avoid outdoor activities and stay indoors until weather conditions clear up, with doors and windows closed. Covering your nose and mouth with a mask or a damp cloth also reduces exposure to dust particles.
<h1>What about desertification in Mongolia?</h1>
According to the United Nations, about <a href="https://www.e3s-conferences.org/articles/e3sconf/pdf/2020/24/e3sconf_tpacee2020_11001.pdf">90% of Mongolian grassland</a> is vulnerable to desertification. Additionally, <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7312674/">76% of Mongolian pasture land</a> is already degraded. It is estimated that if desertification continues at the current rate, the <a href="https://www.ot.mn/media/ot/content/archive/documents/World_Day_to_Combat_Desertification_Essay_Competition_3_BatmunkhB.pdf">desert will cover all of Mongolia</a> except for Khentii and Khuvsgul aimags—the region with fertile soil, forests, lakes, and rivers—by 2080. The Mongolian government listed forest fires, unsustainable forestry, and mining activities as <a href="https://www.legalinfo.mn/annex/details/2653?lawid=5560">leading causes of desertification in the country</a>. A more <a href="http://www.nogoonhutuch.mn/p/54">recent study</a> also reports overgrazing as a leading cause of desertification. The report further highlights the effects of the transition from sheep to goat herding in order to meet export demands for cashmere wool. Out of the more than 70 million livestock in Mongolia, about <a href="http://www.fao.org/mongolia/fao-in-mongolia/mongolia-at-a-glance/en/">29.3 million goats</a> do more damage to grazing lands by eating roots and flowers. Meanwhile, the Gobi desert in southern Mongolia is still expanding.
<h1>How can we combat desertification?</h1>
<figure id="attachment_2549" aria-describedby="caption-attachment-2549" style="width: 225px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2549 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2021/08/demonstration3-225x300.png" alt="" width="225" height="300" /><figcaption id="caption-attachment-2549" class="wp-caption-text">New tree shrubs along a sidewalk in Ulaanbaatar.</figcaption></figure>
One of the most important methods to reduce desertification is planting trees. Reforestation reduces soil erosion and prevents deserts from expanding. In 1996, the United Nations established the Convention to Combat Desertification (UNCCD), promoting the <a href="https://www.unccd.int/actions/great-green-wall-initiative">Great Green Wall Initiative</a>—an effort to restore 100 million hectares across 20 countries in Africa by 2030. The Mongolian government created the <a href="http://www.fao.org/3/x6900e/x6900e0k.htm">National Plan of Action to Combat Desertification</a> in 1996, promising the promotion of a sustainable pastoral land-use system and sustainable management of forests. Since the <a href="https://president.mn/3631/">President’s 63rd decree to celebrate the National Tree Planting Day</a> was passed in 2010, there have been about 16 million trees and shrubs planted. However, their growth percentages have not been measured yet and it is only one part of combating desertification. 
Besides reforestation, other methods to prevent desertification include water management, hyper-fertilization of soil, and soil compaction by using windbreaks, woodlots, and shelterbelts. The Mongolian government needs to enforce rehabilitation requirements for mining companies, collaborate with local communities, and quickly and effectively utilize other methods to reduce soil erosion. Otherwise, the effects of desertification will only become more severe, leaving Mongolia and the rest of the world limited opportunities to restore the land.
<figure id="attachment_2550" aria-describedby="caption-attachment-2550" style="width: 900px" class="wp-caption alignnone"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2550 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2021/08/desertification4.jpg" alt="" width="900" height="1200" /><figcaption id="caption-attachment-2550" class="wp-caption-text">Using trees, shrubs, or fences as windbreaks provide shelter from winds and protects soil from erosion. Source: tenax.net</figcaption></figure>
Join us in the fight against air pollution by educating yourself and your loved ones about air pollution by using the resources offered by Breathe Mongolia. Read <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news">more articles</a>, <a href="https://www.facebook.com/breathemongolia/">follow us on social media</a>, and <a href="https://bit.ly/BMNewsletters">subscribe to our newsletter</a> to get the latest information.

Хүн амын тоо өсөж, дэлхийн дундаж температур нэмэгдсэнээр дэлхийн бүс нутгууд цөлжилтөд илүү өртөмтгий болж байна. Хөрсийг бохирдуулж, чанарыг муутгадаг хүний үйл ажиллагаа болон уур амьсгалын өөрчлөлт зэргээс шалтгаалсан өөрчлөлт нь хөрсийг гэмтэж, цөлжсөн хуурай газар бий болох явцыг түргэсгэж байна. Ургамлын тоо цөөрч, элсэрхэг газар улам тэлэн гол цөөрөм ширгэж байгаа энэ үед цөлжилт нь Монголд санаа зовоосон асуудал хэвээр байна.
<h1>Цөлжилт хэрхэн үүсдэг вэ?</h1>
Хуурай, ус багатай газар цөлжилтөд өртөх өндөр магадлалтай байдаг. Гэвч ган болох, ойн хэмжээ багасах, бэлчээрийн даац хэтрүүлэх, газар тариаланг зохисгүй ашигласнаас болж хөрс ургамал ургуулах чадвараа алдан, үржил шимгүй болон доройтдог. Түүнчлэн сүүлийн жилүүдэд уур амьсгалын өөрчлөлтөөс болж <a href="https://ec.europa.eu/jrc/en/research-topic/desertification-and-drought">ган болох нь ихэссэн</a> бөгөөд үүнээс хамаарч илүү их газар нутаг цөлжилтөд өртөх эрсдэлтэй болсон. Газрын хөрсний доройтол нь урьд хожид үзэгдсэнээс <a href="https://www.nationalgeographic.com/environment/article/desertification">30-35 дахин</a> хурдан явагдаж буй одоогийн нөхцөлд хоёр тэрбум гаруй хүн цөлжих эрсдэлтэй хуурай газарт амьдарч байна.
<h1>Цөлжилт бидэнд яаж нөлөөлж байна вэ?</h1>
Цөлжилтийн хамгийн том аюул нь дэлхий даяарх бий болох хоол хүнсний дутагдал юм. Түүнээс гадна цөлжилт газар авснаар агаар дахь элс, тоосонцорын хэмжээ ихсэж, <a href="https://asia.nikkei.com/Spotlight/Caixin/Vast-sandstorms-expose-Mongolia-s-long-ignored-ecological-crisis">2021 оны 3-р сард Монголд үүссэн шиг</a> шороон шуурга бий болох магадлал нэмэгдэж байна. Шороон шуурга нь <a href="https://aacijournal.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13223-015-0068-y">арьс цочроон</a>, <a href="https://www.nationalasthma.org.au/living-with-asthma/resources/patients-carers/factsheets/dust-storms-and-asthma#:~:text=Dust%20storms%20bring%20increased%20air,days%20after%20the%20dust%20storm">хатгаа болон астма</a> зэрэг амьсгалын өвчин үүсэхэд нөлөөлдөг. Энэ үеэр гадаа аль болох гарахгүйгээр цаг агаарын байдал намжих хүртэл хаалга, цонх хаалттай дотор газар байх нь чухал. Ам, хамраа маск эсвэл чийгтэй даавуугаар таглах нь мөн тоосонцорт өртөхөөс хамгаална. 
<h1>Монголд цөлжилт хир их байна вэ?</h1>
Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын судалгаагаар Монгол улс дахь <a href="https://www.e3s-conferences.org/articles/e3sconf/pdf/2020/24/e3sconf_tpacee2020_11001.pdf">бэлчээрийн 90% нь</a> цөлжилтөд өртөх эрсдэлтэй гэж дүгнэжээ. <a href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7312674/">Үүний 76% нь</a> аль хэдийн цөлжиж эхэлсэн гэж үздэг байна. Хэрэв цөлжилт энэ эрчээрээ явагдвал, 2080 он гэхэд Хэнтий, Хөвсгөл аймгуудаас бусад <a href="https://www.ot.mn/media/ot/content/archive/documents/World_Day_to_Combat_Desertification_Essay_Competition_3_BatmunkhB.pdf">Монгол орны бүх газар нутаг цөлжинө</a> гэсэн тооцоолол гарчээ. Монгол улсын засгийн газар ойн түймэр, тогтворгүй ойн аж ахуй болон уул уурхайн үйл ажиллагааг цөлжилтөд хүргэх <a href="https://www.legalinfo.mn/annex/details/2653?lawid=5560">хамгийн том шалтгаанууд г</a>эж дүгнэсэн. Саяхан хийгдсэн <a href="http://www.nogoonhutuch.mn/p/54">судалгаагаар</a> бэлчээрийн даац хэтэрсэн нь цөлжилтөд нөлөөлөх бас нэгэн томоохон шалтгаан болж байна гэсэн үр дүн гарсан. Энэхүү судалгаа нь цаашлаад гадаадад экспортлох ноолуурын эрэлт хэрэгцээ нэмэгдэхийн хэрээр ямаа түлхүү тэжээх болсон тухай онцолжээ. Манай улсын 70 сая гаруй таван хошуу малын <a href="http://www.fao.org/mongolia/fao-in-mongolia/mongolia-at-a-glance/en/">29.3 сая нь ямаа</a> бөгөөд ямаа нь өвс ногоог үндэстэй нь хамт иддэгээрээ бэлчээрийг хамгийн их сүйтгэдэг амьтан билээ. Үүний хажуугаар, Монголын өмнөд хэсэгт байдаг говь цөлийн бүс улам тэлсээр байна.
<h1>Бид хэрхэн цөлжилттэй тэмцэж чадах вэ?</h1>
Цөлжилтийг бууруулах хамгийн чухал аргуудын нэг бол мод тарих юм. Ой моджуулснаар хөрсний элэгдэл багасан цөлийг тэлэхээс сэргийлдэг. 1996 онд Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага цөлжилттэй тэмцэх конвенцийг баталж, 2030 он гэхэд Африк тивийн 20 гаруй оронд 100 сая га газрыг дахин сэргээх <a href="https://www.unccd.int/actions/great-green-wall-initiative">“Ногоон Хэрэм”</a> төслийг санаачилжээ. Харин 1996 онд Монгол улсын засгийн газар бэлчээр ба ой модны тогтвортой үйл ажиллагааг дэмжсэн <a href="http://www.fao.org/3/x6900e/x6900e0k.htm">цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хөтөлбөрийг</a> зарласан. 2010 онд мөн <a href="https://president.mn/3631/">үндэсний мод тарих өдрийг тэмдэглэх ерөнхийлөгчийн зарлиг</a> гарснаас хойш одоогоор 16 сая гаруй мод, бут сөөг тариад байна. Гэвч эдгээр модны ургалтын хувийг тооцоогүй бөгөөд мод тарих нь цөлжилтийг багасгах шийдлүүдийн зөвхөн нэг хэсэг юм. 
<figure id="attachment_2869" aria-describedby="caption-attachment-2869" style="width: 225px" class="wp-caption alignleft"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2869 size-medium" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/demonstration3-225x300.png" alt="" width="225" height="300" /><figcaption id="caption-attachment-2869" class="wp-caption-text">Улаанбаатарын явган хүний ​​зам дагуу модны шинэ бут сөөг.</figcaption></figure>
Ой мод тарихаас гадна усны зохистой хэрэглээ, хөрсний үржил шимийг нэмэгдүүлэх, салхины хаалт, ойн зурвасын тусламжтайгаар хөрсийг нягтаршуулах зэрэг нь цөлжилтөөс сэргийлэх боломжит аргууд билээ. Иймд Монгол улсын засгийн газар уул уурхайн компаниудад байгаль орчныг нөхөн сэргээх шаардлагуудыг тавьж, хэрэгжүүлэхийг шаардах, орон нутгийн иргэдтэй хамтран ажиллаж, хөрсний элэгдлийг бууруулах бусад аргуудыг нэн яаралтай бөгөөд үр дүнтэйгээр хэрэгжүүлж эхлэх шаардлагатай байна.Хэрэв дээрх арга хэмжээг хэрэгжүүлж чадахгүй бол цөлжилтийн үр нөлөө улам ширүүсэж, Монгол болон бусад улс орнууд газар нутгаа дахин сэргээхэд тун бэрх болох аюултай байна.
<figure id="attachment_2870" aria-describedby="caption-attachment-2870" style="width: 900px" class="wp-caption alignnone"><img loading="lazy" decoding="async" class="size-full wp-image-2870" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/desertification4.jpg" alt="" width="900" height="1200" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/desertification4.jpg 900w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/desertification4-270x360.jpg 270w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/desertification4-768x1024.jpg 768w" sizes="(max-width: 900px) 100vw, 900px" /><figcaption id="caption-attachment-2870" class="wp-caption-text">Мод бут сөөг болон салхины хаалт, хашааг ашиглан салхинаас хамгаалах хаалт үүсгэн хөрсний элэгдлийг бууруулж байгаа байдал. Эх үүсвэр: tenax.net</figcaption></figure>
Уг сэдэв болон агаарын бохирдолтой холбоотой бусад <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news">сүүлийн үеийн нийтлэл</a>, мэдээлэлтэй танилцах бол Breathe Mongolia <a href="https://www.facebook.com/breathemongolia/">сошиал хаягуудыг дагаж</a>, манай <a href="https://bit.ly/BMNewsletters">товихимолд бүртгүүлээрэй</a>. Агаарын бохирдолтой тэмцэх, бохирдлыг бууруулах чиглэлд өөрийгөө болон бусдыг мэдлэг, мэдээлэлтэй байлгахад Breathe Mongolia -аас бэлтгэн хүргүүлдэг мэдээлүүдийг ашиглаарай.

What Is Desertification and How Does It Impact Mongolia?

Цөлжилт болон цөлжилтийн Монголд үзүүлж буй нөлөө

Air pollution became the fourth leading risk factor for early death in 2019, accounting for 12% of the total number of global early deaths, according to the <a href="https://www.stateofglobalair.org/">State of Global Air 2020 report</a>. This means air pollution has surpassed well-known risk factors for early death like obesity, malnutrition, and even alcohol usage. Published by the Health Effects Institute (HEI) and the Institute for Health Metrics and Evaluation’s (IHME) Global Burden of Disease (GBD) project, the report serves as a stark reminder of the ongoing air pollution crisis. 
The report further emphasizes the omnipresent crisis of air pollution, noting that over 90% of the global population was exposed to annual average particulate matter (PM) concentrations greater than the <a href="https://www.c40knowledgehub.org/s/article/WHO-Air-Quality-Guidelines?language=en_US">WHO’s air quality guideline</a>. This has serious health implications, as countries need to investigate the effectiveness of their current air pollution mitigation policies to address the long-term negative health impacts of pollution.
One of the indicators of rising air pollution levels, especially household pollution, is the socioeconomic status of countries. For instance, developing countries with low socioeconomic development are more vulnerable to higher air pollution concentrations of PM2.5 than developed countries due to low investments in clean energy, provisions of alternative fuels, and weak energy infrastructure. Low investments are mainly due to lack of funding and high startup costs. 
Developing countries are particularly vulnerable to harmful pollutants <a href="https://www.stateofglobalair.org/">due to a lack of investment in the renewable energy sector</a>. For example, about 80 percent of Mongolia’s energy comes from coal-fired power plants and less than five percent comes from renewable energy sources. Additionally, a <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news-article/how-mongolias-air-pollution-crisis-compares-a-comparison-between-mongolia-bangladesh-nigeria-and-the-united-kingdom">massive urban migration</a> exacerbated by the intensification of natural disasters such as dzud has been occurring since 2000. Economic growth fueled by the mining boom has also contributed to the increased urban migration in Ulaanbaatar. As a result, energy consumption increased from 2.5 Terawatt hour (Twh) in 2000 to 7.3 Twh in 2018—a 192 percent increase.  The observed significant increase in urban migration has caused a strain in Mongolia’s energy infrastructure, causing many households to lack a vital connection to the <a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news-article/are-you-one-of-the-89000-households-to-be-connected-to-the-power-grid-in-2021">central grid</a>.  Households without central grid connection use “solid fuels&#8221; such as coal, wood, and even animal dung for heating and cooking. This has caused many households to be exposed to dangerous levels of indoor and outdoor PM concentration, risking long-term health complications and chronic diseases.
<figure id="attachment_2557" aria-describedby="caption-attachment-2557" style="width: 1199px" class="wp-caption aligncenter"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2557 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/en/wp-content/uploads/sites/3/2021/08/Graph.png" alt="" width="1199" height="548" /><figcaption id="caption-attachment-2557" class="wp-caption-text">Source: World Energy Balance 2020</figcaption></figure>
The parliament of Mongolia implemented a <a href="https://policy.asiapacificenergy.org/node/2218">National Renewable Energy Program</a> to increase the investment and implementation of renewable energy in Mongolia. The goal of the program includes:
<ul>
<li style="font-weight: 400">Facilitate an effective operation of centralized energy grids and regional power supply systems.</li>
<li style="font-weight: 400">Take a gradual approach in implementing renewable energy, reaching up to five percent in 2010 and 25 percent in 2020. </li>
<li style="font-weight: 400">Establish power sources to all soums (provinces), aimags, and settlements. </li>
</ul>
Countries that adopted air pollution mitigation policies, such as shifting away from the use of solid fuels to clean energy, saw improvements in air quality. Countries in East Asia, South-East Asia, and Africa witnessed a<a href="https://www.stateofglobalair.org/"> decrease in exposure to PM2.5 after the introduction of clean energy and the reduction of solid fuels</a>. This is a reminder that the air pollution crisis can be mitigated with effective policies and consistency in reinforcing those policies. In order for Mongolia to succeed, the Mongolian government must ensure that sectors are adhering to energy policies and further investing in renewable energy.

<hr />
<a href="https://www.stateofglobalair.org/">Global Air 2020</a> тайланд дурдсанаар 2019 оны байдлаар агаарын бохирдол нь цаг бус нас баралтын дөрөв дэх тэргүүлэх эрсдэлт хүчин зүйл болсон ба энэ нь дэлхийн нийт цаг бус нас баралтын 12%-ийг эзлэх болжээ. Энэ нь агаарын бохирдол олонхын мэдэх цаг бус нас баралтын голлох хүчин зүйлс болох хэт таргалалт, хоол тэжээлийн дутагдал, согтууруулах ундаа зэргээс давсан үзүүлэлт юм.  Эрүүл Мэндийн Үр Нөлөөний Хүрээлэн (HEI) болон Эрүүл Мэндийн Хэмжилт Үнэлгээний Хүрээлэнгийн (IHME) бэлтгэн гаргасан Дэлхийн Ѳвчлѳлийн Бэрхшээл (Global Burden of Disease) төслийн тайланд агаарын бохирдлын одоо үргэлжилж буй хямралын талаар онцгойлон анхааруулсан. 
Дээрх тайланд агаарын бохирдлын хямрал хаа сайгүй тархсан мөн дэлхийн хүн амын 90 гаруй хувь <a href="https://www.c40knowledgehub.org/s/article/WHO-Air-Quality-Guidelines?language=en_US">ДЭМБ-ийн агаарын чанарын удирдамж</a> -д заасан жилд өртөх тоосонцрын дундаж (PM) хэмжээнээс илүү тоосонцорт өртөж байгааг онцгойлон тэмдэглэсэн байна. Уг тоосонцорт өртөж буй нь эрүүл мэндэд ноцтой үр нөлөөтэй учраас улс орнууд агаарын бохирдлыг бууруулах болон урт хугацаанд эрүүл мэндэд үзүүлэх сөрөг нөлөөг арилгах чиглэлд хэрэгжүүлж буй бодлогын үр дүнг нарийвчлан судлах шаардлагатайг харуулж байна.
Улс орны нийгэм, эдийн засгийн байдал нь агаарын бохирдол, ялангуяа гэр доторх орчны агаарын бохирдлын төвшин нэмэгдэх голлох шалтгааны нэг болоод байна. Жишээлбэл, цэвэр эрчим хүчний хөрөнгө оруулалт бага, орлуулах түлшний хангамж, эрчим хүчний дэд бүтэц сул хөгжсөн зэргээс шалтгаалан нийгэм эдийн засгийн хөгжил буурай болон хөгжиж буй орнууд өндөр хөгжилтэй орнуудтай харьцуулахад агаарын бохирдол буюу тоосонцрын PM 2.5-аас өндөр бохирдолд илүү өртдөг байна. Дээрх чиглэлд хөрөнгө оруулалт бага байгаа нь санхүүжилт дутмаг, энэ төрлийн технологийн хөгжил сул мөн эхлэх зардал өндөр зэргээс хамаардаг байна. Хөгжиж буй орнууд<a href="https://www.stateofglobalair.org/"> сэргээгдэх эрчим хүчний салбарт хөрөнгө оруулалт хангалттай хийдэггүй</a> нь тэднийг бохирдол болон түүний хор нөлөөлд өртөмтгий болгодог. Жишээлбэл: Монголд 2000 оноос эхлэн хот уруу<a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news-article/how-mongolias-air-pollution-crisis-compares-a-comparison-between-mongolia-bangladesh-nigeria-and-the-united-kingdom"> шилжих хөдөлгөөн асар их байгаа</a> нь жил ирэх тусам илүү хүчирхдэг Зудаас үүдэн шилжилт нэмэгдсээр байна. (Lindskog, 2014). Монгол улсын уул уурхайн огцом хөгжлөөс үүссэн эдийн засгийн өсөлтийн улмаaс нийслэл Улаанбаатар хот уруу чиглэсэн  шилжилт хөдөлгөөн ихэссэн. 2000 онд 2.5 тераватт/цаг (TВт) байсан эрчим хүчний хэрэглээ 2018 онд 7.3 тераватт/цаг (TВт) болж, 192 хувиар нэмэгджээ  (IEA Data Sources). Энэ нь Монгол Улсын эрчим хүчний дэд бүтцэд дарамт үүсгэж, олон өрхүүд<a href="https://breathemon2.wpengine.com/en/news-article/are-you-one-of-the-89000-households-to-be-connected-to-the-power-grid-in-2021"> төвлөрсөн эрчим хүчний шугамд</a> холбогдож чадахгүйд хүргэжээ. Тус айл өрхүүд нүүрс, мод, аргал зэрэг &#8220;хатуу түлш&#8221;-ийг халаалт болон ахуйн хэрэгцээнд ашигладаг. Үүний үр дүнд олон айл өрхүүд хортой хэмжээний PM2.5 тоосонцроор амьсгалан , урт хугацааны эрүүл мэндийн хор хѳнѳѳл болон архаг өвчинд нэрвэгдэх эрсдэлтэй байна.
Хөгжиж буй орнууд сэргээгдэх эрчим хүчний салбартаа хангалттай хөрөнгө оруулалт оруулдаггүй учир агаар дахь хорт тоосонцорт илүү өртөмтгий байдаг байна (State Global Air 2020). Жишээ нь Монголын эрчим хүчний эх үүсвэрийн 80 гаруй хувь нь нүүрсээр ажилладаг цахилгаан станцаас, 5-аас бага хувь нь сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээс гаралтай үүдэлтэй.  
<figure id="attachment_2877" aria-describedby="caption-attachment-2877" style="width: 1199px" class="wp-caption aligncenter"><img loading="lazy" decoding="async" class="wp-image-2877 size-full" src="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/Graph.png" alt="" width="1199" height="548" srcset="https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/Graph.png 1199w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/Graph-360x165.png 360w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/Graph-1024x468.png 1024w, https://breathemon2.wpengine.com/wp-content/uploads/2021/08/Graph-768x351.png 768w" sizes="(max-width: 1199px) 100vw, 1199px" /><figcaption id="caption-attachment-2877" class="wp-caption-text">                                                                                                                                Зургийн эх үүсвэр: World Energy Balance 2020</figcaption></figure>
Монгол дахь сэргээгдэх эрчим хүчний хөрөнгө оруулалт, хэрэгжүүлэлтийг нэмэгдүүлэхийн тулд засгийн газар <a href="https://policy.asiapacificenergy.org/node/2218">Үндэсний Сэргээгдэх Эрчим Хүчний Хөтөлбөрийг эхлүүлсэн</a> (IEA, 2020). Хөтөлбөр нь дараах зорилготой:
<ul>
<li style="font-weight: 400">Төвлөрсөн эрчим хүчний шугам сүлжээ, мөн бүс нутгийн эрчим хүчний нөөц тогтолцоог байгуулан ажиллагаанд оруулах; </li>
<li style="font-weight: 400">2010 онд 5 хүртэлх хувь, 2020 онд 25 хувийн ашиглалтад хүрэхээр сэргээгдэх эрчим хүчийг аажмаар нэмэгдүүлэх;</li>
<li style="font-weight: 400">Бүх сумд, аймаг, суурин газарт эрчим хүчний эх үүсвэр холбох;</li>
</ul>
Хатуу түлш хэрэглэхээс татгалзан цэвэр эрчим хүч хэрэглэх мэт агаарын бохирдлыг бууруулах бодлого хэрэгжүүлсэн орнуудын агаарын чанар сайжирсан. Жишээ нь Зүүн Ази, Зүүн өмнөд Ази болон Африкийн орнуудад сэргээгдэх эрчим хүч нэвтрүүлж, хатуу түлшний хэрэглээг багасгасны дараа тоосонцрын PM2.5 хэмжээ буурч байгааг ажиглажээ. Энэ нь үр дүнтэй бодлого болон бодлогын тууштай хэрэгжүүлэлтээр агаарын бохирдолтой тэмцэж болохын сануулга юм. Mонгол улсын засгийн газар агаарын бохирдлын асуудлыг шийдвэрлэхийн тулд салбаруудын эрчим хүчний хуулийн мөрдөн сахилтыг хянан, сэргээгдэх эрчим хүчинд нэмэлт хөрөнгө оруулалт хийх хэрэгтэй.

Зочлох

Таны оролцоо

Бидний тухай

Холбоо барих

Зочлох

Таны оролцоо

Бидний тухай